بخشی از مقاله
چکیده
گونه بلوط بلند مازو با نام علمیquercus custaifolia C.A. Mey از مهمترین گونه های صنعتی است که خاص شمال ایران - منطقه خزری - میباشد. ارزش زیاد اقتصادی و زیست محیطی این گونه ایجاب میکند که به موازات احیاء مناطق مخروبه به افزایش کمی نهالهای آن نیز توجه لازم به عمل آید. تحقیق حاضر با توجه به مشکلات تجدید حیات گونه بلندمازو در جنگلهای شمال کشور و نقش کلیدی میزان نور در استقرار زادآوری و رویش نهال آن انجام شد. بدین منظور بذرهای سالم و درشت بلند مازو از ارتفاع 350 متر از سطح دریا جنگل شصت کلاته واقع در جنوب غربی گرگان جمعآوری شد وپس از بررسی اولیه با استفاده از طرح آزمایشی بلوک کامل تصادفی تحت چهار تیمار مختلف سایبان شامل: شاهد، سایبان %25، %50 و% 75 قرار گرفت و پس از کاشت در طول دوره رویش آبیاری و وجین و مراقبتهای اولیه از نهالها صورت گرفت. در انتهای فصل رشد ارتفاع و قطر یقه تمامی نهالها اندازهگیری شد. تجزیه و تحلیل آماری دادهها به روش بلوک کامل تصادفی و مقایسه میانگینها به روش SNK انجام گردید. نتایج نشان داد که بین تیمارها در سطح %5 از نظر ارتفاع تفاوت معنیداری وجود دارد، بیشترین و کمترین مقدار ارتفاع نهالها به ترتیب تحت تیمارهای سایبان شاهد و %75 بدست آمده است. ولی میانگین قطر یقه در تیمار سایبان در سطح اطمینان % 99 معنی دار نبوده است.
مقدمه:
گونه بلوط بلند مازو با نام علمیquercus custaifolia C.A. Mey از مهمترین گونه های صنعتی است . - 2 - که خاص شمال ایران - منطقه خزری - میباشد. - . - 4 ارزش زیاد اقتصادی و زیست محیطی این گونه ایحاب میکند که به موازات احیاء مناطق مخروبه به افزایش کمی نهال های آن نیز توجه لازم به عمل آید - . - 3 فرایند تولید نهال مرغوب یکی از طولانیترین و پرهزینهترین فعالیتهای مجریان طرحهای جنگلداری است. بهعلاوه سرنوشت جنگلکاریها که معمولا از دوره برگشت اقتصادی بسیار طولانی برخوردار است، به کمیت و کیفیت نهال تولید شده در خزانه بستگی دارد. بنابراین هر اقدامی که باعث تولید نهال مرغوب و کاهش هزینههای تولید گردد، در موفقیت جنگلکاریها و نیز در پویایی اقتصادی طرحهای جنگلداری موثر خواهد بود. - 1 - تامین سایه لازم در عرصه جنگلکاری از مواردی است که می تواند رشد نهالها را بهبود بخشد تا کنون در دنیا به ویژه آمریکا و اروپا مطالعات زیادی در ارتباط با تأثیر سایه برای افزایش رشد و بقای گونههای درختی انجام شده است. ازجمله: Mc Creary و - 8 - Tecklin، مطالعه روی رشد نهالهای Quercus douglasii و Quercus labata همانند Burger و همکاران - - 5 رشد نهالهای Quercus ilex را سریعتر اما با روش قطری یکسان نسبت به نهالهای خارج از پناه مشاهده کردند. West و همکاران - - 9 سایبان را عاملی برای افزایش رشد طولی چند گونه مختلف بلوط و افزایش رشد قطری گونه شاه بلوط گزارش کردند. از طرف دیگر Nocentini و Cutini - 6 - بیشترین میزان تولید بیوماس نهالهای Quercus petraea و Quercus cerris را در سطح نور متوسط - %30 - گزارش کردند. در تحقیقی مشخص گردید که 21/95 درصد نونهالهای بلوط در کرتهای بدون سایبان چنگالی گردید در حالی که در کرتهایی با سایبانهای 70 درصد، تنها 13/43 درصد نهالها چنگالی شدند - . - 7 تحقیقات انجام شده در خصوص گونههای تقریبا نورپسند چنار، بارانک و فندق نشان داد که چنار از نور کامل 100 - درصد - ، بارانک در نور 50 درصد فندق از نور 25 درصد تا 50 درصد بهترین قطر و بیوماس هوایی را تولید کردند - . - 16 جیانینی - 1971 - برای نهالهای یک ساله راش اروپا - - Fagus sylvatica ، تاکید کرد که سایبانی که تنها 20درصد نور را عبور میدهد بهترین اثر را از نظر زنده مانی خواهد داشت . - 7 - تحقیق حاضر سعی دارد با شناسایی نحوه اثر تیمارهای مختلف سایبان بر رشد ارتفاعی، قطری نهالهای بلوط بلندمازو در شرایطی که سایر عوامل محیطی مثل مواد غذایی و بافت خاک، رطوبت، فاصله کاشت و رقابت علفهای هرز تقریباً برای تمامی نهالها ثابت نگه داشته شدهاند، با در نظر گرفتن محدودیت امکانات در نهالستانهای جنگلی کشور، بهترین تیمار را برای پرورش نهالهای یکساله این گونه شناسایی نماید.
مواد و روشها:
این آزمایش در نهالستان تحقیقاتی گروه جنگلشناسی و اکولوژی جنگل دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان ، به صورت طرح بلوک کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. به این منظور از هر گونه 288 بذر از 10 پایه مادری واقع در ارتفاع از سطح دریای 300-400 متر در یک جنگل شصت کلاته، جمعآوری و پس از آماده سازی تا زمان شروع آزمایشات در دمای 4 درجه سانتی گراد تحت لایهگذاری سرد قرار میگیرند. سپس زمینی به ابعاد - 10*10 متر - آمادهسازی و نقشه آماری طرح بر روی زمین اجرا شد و چهار تیمار شامل 75دصد سایه، 50 دصد سایه، 25 درصد سایه، و نور کامل - شاهد - با چهر تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. در هر کرت 3 خط کاشت با فاصله 20 سانتی متر و به عمق برابر ضخامت بذر ایجاد شد. به منظور ایجاد پوشش از سایبان پلاستیکی 1/20 مربعی با طراحی ویژه که تابش نور را بر اساس شدت مورد نظر برای تیمارهای ذکر شده مهیا میکیرد، استفاده شد. برای تیمار نور کانل از هیچ پوششی استفاده نشد. برای هر کرت 18 بذر - 6 بذر در هر خط کاشت - در نظر گرفته شد. بعد از جوانه زنی بذرها در عرصه سایبانهای پلاستیکی بر روی قطعات نصب شد و تیمار نور کامل به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. در آخرین دوره ی رویشی ارتفاع نهال از محل یقه تا انتهای جوانه انتهایی بوسیله خط کش با دقت سانتیمتر اندازه گیری شد. رشد قطری یقه نهالها با کولیس و دقت میلیمتر اندازه گیری گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. دادههای به دست آمده از آزمایش با استفاده از نرم افزار SPSS16مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. مقایسه میانگینها نیز بر اساس آزمون SNK در سطح %5 انجام شد و نمودارها با نرم افزار Excel رسم شدند.
نتایج:
در این تحقیق میزان ارتفاع و قطر نهالهای بلوط بلندمازو اندازه گیری شد که نتایج به شرح ذیل است:
نمودار : - 1 - نمودار تاثیر تیمارهای مختلف سایبان بر قطر نهال یکساله در بلوط بلندمازو
با توجه به نمودار 1 بیشترین قطر مربوط به تیمار - 1 شاهد - که میانگین قطر در این تیمار 5,97 سانتیمتر و کمترین قطر یقه مربوط به تیمار سایبان - %75 4 - با میانگین قطر 4,7 سانتیمتر که تفاوت معنیداری با دو تیمار دیگر دارد. میانگین قطر نهال ها در تیمار 2و%25 - 3 و - %50 به ترتیب 5,1 و 5,01 میباشد.که در یک گروه قرار گرفته اند.
