بخشی از مقاله
چکیده
به منظور تعیین مناسبترین میزان سایه برای پرورش نونهالهای پلت در نهالستان، اثر سه تیمار سایه 25، 50 و 75 درصد به همراه یک تیمار نور کامل با چهار تکرار، درقالب طرح بلوکهای کاملا تصادفی روی نهالهای یکساله پلت، مورد آزمایش قرار گرفت . بدین منظور بذرهای سالم و درشت پلت از ارتفاع 350 متر از سطح دریا جنگل شصت کلاته واقع در جنوب غربی گرگان جمعآوری شد و پس از کاشت در طول دوره رویش آبیاری و وجین و مراقبتهای اولیه از نهالها صورت گرفت. در انتهای فصل رشد ارتفاع و قطر یقه تمامی نهالها اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که بین تیمارها در سطح %5 از نظر ارتفاع تفاوت معنیداری وجود دارد، بیشترین و کمترین مقدار ارتفاع نهالها به ترتیب تحت تیمارهای سایبان 50 درصد و شاهد بدست آمده است. ولی میانگین قطر یقه در تیمار سایبان در سطح اطمینان % 99 معنی دار نبوده است.
مقدمه:
جنگلها فواید گسترده اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را فراهم میسازند که با گذشت زمان و افزایش جمعیت، نیاز جوامع انسانی به کارکردها و فواید آنها افزایش مییابد، این در حالی است که به علت برداشت زیاد چوب، تبدیل اراضی جنگلی به زمینهای زراعی و افزایش آلودگیهای زیست محیطی، سطح و کیفیت این منابع ارزشمند رو به کاهش است. این مطلب لزوم تحقیق در مورد راهکارهای افزایش سطح و میزان موفقیت جنگلکاری و نهالهای مورد نیاز برای جنگلکاریهای وسیع را در مناطق مختلف کشور گوشزد میکند. مشخصات نهال در زمان رشد اولیه خود در نهالستان اغلب به عنوان عامل حیاتی در تعیین سرنوشت نهالکاریها عمل میکند - کنشلو، . - 1380 فرایند تولید نهال مرغوب یکی از طولانیترین و پرهزینهترین فعالیتهای مجریان طرحهای جنگلداری است. بهعلاوه سرنوشت جنگلکاریها که معمولا از دوره برگشت اقتصادی بسیار طولانی برخوردار است، به کمیت و کیفیت نهال تولید شده در خزانه بستگی دارد. بنابراین هر اقدامی که باعث تولید نهال مرغوب و کاهش هزینههای تولید گردد، در موفقیت جنگلکاریها و نیز در پویایی اقتصادی طرحهای جنگلداری موثر خواهد بود. - 1 - افرا پلت - Acer - velutinum Boiss به عنوان یکی از مهمترین گونههای درختی صنعتی جنگلهای شمال ایران، نقش مهمی در تولید چوب ایفا میکند به طوری که 2/7 درصد از ترکیب تعداد و 7/7 درصد از ترکیب حجم گونههای جنگلهای شمال را به خود اختصاص میدهد - رسانه و همکاران، . - 1380 رشد سریع، تکثیر آسان و بذردهی مطلوب سالانه باعث گردیده تا بخش مهمی از جنگلکاریهای سالانه سازمان جنگلها و مراتع کشور به این گونه اختصاص پیدا کند - اسپهبدی و همکاران، . - 1382 نور یکی از عوامل محیطی است که بر رشد نهالها اثر میگذارد. برای کنترل شدت نور رسیده به نهالها میتوان یا تراکم کشت نهالها را تغییر داد، یا از سایبان استفاده نمود . - Duryea and Landis, 1984 - تا کنون در دنیا به ویژه آمریکا و اروپا مطالعات زیادی در ارتباط با تأثیر سایه برای افزایش رشد و بقای گونههای درختی انجام شده است. ازجمله: Mc Creary و Tecklin در سال 1991، مطالعه روی رشد نهالهای Quercus douglasii و Quercus labata همانند Burger و همکاران در سال 1994 رشد نهالهای Quercus ilex را سریعتر اما با روش قطری یکسان نسبت به نهالهای خارج از پناه مشاهده کردند. West و همکاران در سال 1996 سایبان را عاملی برای افزایش رشد طولی چند گونه مختلف بلوط و افزایش رشد قطری گونه شاه بلوط گزارش کردند. از طرف دیگر Nocentini و Cutini در سال2000 بیشترین میزان تولید بیوماس نهالهای Quercus petraea و Quercus cerris را در سطح نور متوسط - %30 - گزارش کردند. در تحقیقی مشخص گردید که 21/95 درصد نونهالهای بلوط در کرتهای بدون سایبان چنگالی گردید در حالی که در کرتهایی با سایبانهای 70 درصد، تنها 13/43 درصد نهالها چنگالی شدند - . - Gianini, 1971 تحقیقات انجام شده در خصوص گونههای تقریبا نورپسند چنار، بارانک و فندق نشان داد که چنار از نور کامل 100 - درصد - ، بارانک در نور 50 درصد فندق از نور 25 درصد تا 50 درصد بهترین قطر و بیوماس هوایی را تولید کردند - . - Lyapova ana Palashev., 1982 جیانینی - 1971 - برای نهالهای یک ساله راش اروپا - - Fagus sylvatica ، تاکید کرد که سایبانی که تنها 20درصد نور را عبور میدهد بهترین اثر را از نظر زنده مانی خواهد داشت - Gianini, . - 1971 به منظور بررسی تأثیر رژیمهای نوری مختلف بر رشد ارتفاعی نونهالهای سرخدار تایوانی - Taxus sumatrana - ، نونهالهای این گونه را تحت 5 تیمار مختلف نور 6 - ، 61، 28، 100درصد نور مستقیم - قرار داده و به این نتیجه رسیدند که نهالهای مربوطه از نظر قطر و ارتفاع اختلاف معنیداری یافتهاند، به طوری که متوسط ارتفاع نهالها در تیمار نور 28 درصد با مقدار 57 سانتیمتر، بالاترین مقدار را داشته و قطر یقه نهالها نیز در تیمار نور 6 درصد کمترین مقدار را داشته . - Saju, et al.2000 - بنابراین در این تحقیق سعی شده است به منظور کمک به تولید نهالهای قوی افراپلت، میزان تأثیر تیمارهای مختلف کنترل شدت نور - به وسیله تیمارهای مختلف سایبان - بر روند رشد ارتفاعی و قطری نهالهای افراپلت بررسی گردد و بهترین آنها شناسایی و معرفی شوند.
مواد و روشها:
این آزمایش در نهالستان تحقیقاتی گروه جنگلشناسی و اکولوژی جنگل دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان ، به صورت طرح بلوک کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. به این منظور از هر گونه 288 بذر از 10 پایه مادری واقع در ارتفاع از سطح دریای 300-400 متر در یک جنگل شصت کلاته، جمعآوری و پس از آماده سازی تا زمان شروع آزمایشات تحت لایه گذاری ماسه سرد در دمای 4 درجه سانتی گراد قرار میگیرند. سپس زمینی به ابعاد - 10*10 متر - آمادهسازی و نقشه آماری طرح بر روی زمین اجرا شد و چهار تیمار شامل 75دصد سایه، 50 دصد سایه، 25 درصد سایه، و نور کامل - شاهد - با چهر تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت. در هر کرت 3 خط کاشت با فاصله 20 سانتی متر و به عمق برابر ضخامت بذر ایجاد شد. به منظور ایجاد پوشش از سایبان پلاستیکی 1/20 مربعی با طراحی ویژه که تابش نور را بر اساس شدت مورد نظر برای تیمارهای ذکر شده مهیا میکیرد، استفاده شد. برای تیمار نور کانل از هیچ پوششی استفاده نشد. برای هر کرت 18 بذر - 6 بذر در هر خط کاشت - در نظر گرفته شد. بعد از جوانه زنی بذرها در عرصه سایبانهای پلاستیکی بر روی قطعات نصب شد و تیمار نور کامل به عنوان تیمار شاهد در نظر گرفته شد. در آخرین دوره ی رویشی ارتفاع نهال از محل یقه تا انتهای جوانه انتهایی بوسیله خط کش با دقت سانتیمتر اندازه گیری شد. رشد قطری یقه نهالها با کولیس و دقت میلیمتر اندازه گیری گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. دادههای به دست آمده از آزمایش با استفاده از نرم افزار SPSS16مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. مقایسه میانگینها نیز بر اساس آزمون SNK در سطح %5 انجام شد و نمودارها با نرم افزار Excel رسم شدند.
نتایج:
در این تحقیق میزان ارتفاع و قطر نهالهای افراپلت اندازه گیری شد که نتایج به شرح ذیل است:
نمودار : - 1 - نمودار تاثیر تیمارهای مختلف سایبان بر قطر نهال یکساله در افراپلت
با توجه به نمودار 1 بیشترین قطر مربوط به تیمار - %50 - 3 که میانگین قطر در این تیمار 7/33 سانتیمتر میباشد که تفاوت معنی داری با سه تیمار دیگر 1، 2 و 4 ندارد.
