بخشی از مقاله
بررسي اثرات تنش بر خصوصيات جوانه زني و استقرار گياه کاسني (Cichorium Intybus.L)
چکيده
گياه دارويي کاسني يکي از ارزشمندترين گياهان دارويي مي باشد که در رفع عفونت مجاري اداري وقولنج هاي کبـدي ١ موثر واثر تصفيه کنندگي خون را دارد. با توجه به اهميت بررسي و تبيين واکنش هاي گياه کاسني نسبت به تنش هـاي شـوري و خشکي، دما و نور آزمايشي در قالب طرح کاملاً تصادفي با چهار تکرار انجام شده است . به منظور تعيين درجـه حـرارت اپتـيمم ، بذور پس از ضدعفوني در معرض تيمارهاي مختلف درجه حرارت ( ٥ ،١٠، ١٥ ،٢٠ و ٢٥و٣٠ درجه سانتيگراد) داخـل ژرمينـاتور به مدت ١٠ روز قرار گرفتند. پس از تعيين درجه حرارت مطلوب ، تيمارهاي تنش شـوري بـا اسـتفاده از پتانسـيل هـاي مختلـف اسمزي NaCl و CaCl٢ و تنش خشکي بـا اسـتفاده از PEG٦٠٠٠ در سـطوح مختلـف ( ٠ ،٠.٦ ، ٠.٩ ، ١.٢ مگاپاسـکال ) اعمـال شدند. در کليه آزمايش ها شاخص هاي درصد و سرعت جوانه زني، طول ريشه چه و ساقه چه ، نسبت طول ريشه چـه بـه سـاقه چه اندازه گيري گرديد. تجزيه واريانس داده ها توسط نرم افزار آماري SAS و ميانگين داده ها با استفاده از آزمـون دانکـن مـورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان دادند تمامي تيمارهاي دمايي ٥ ،١٠، ١٥ ،٢٠ و ٢٥و٣٠ درجـه سـانتيگراد بـر روي شـاخص هـاي مورد بررسي اثرات معني داري داشتند. بر اساس اين آزمايش اپتيمم درجه حرارت جهت جوانه زني ١٠ درجـه سـانتيگراد مـي باشد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده ها نشان داد اثر پتانسيلهاي مختلف شوري و خشکي بر روي کليه فاکتورهـاي مـورد بررسي در سطح آماري ٥% معني دار بود. با افزايش پتانسيل هاي مختلف شوري و خشکي درصد و سرعت جوانه زنـي بـذور بـه طور معني داري کاهش يافت . همچنين جهت بررسي تاثير طيف نوري(نور قرمز، آبـي، سـبز) بـر وزن خشـک و وزن ترگياهچـه کاسني،بذورآن در داخل گلدان کشت گرديد. بررسي پارامتر هاي مختلف نشان داد که کيفيت نوري بر شاخص هـاي فـوق تـاثير منفي گذاشته و گياه شاهد بهترين عملکرد در شاخص هاي مورد بررسي را در مقايسه با ديگر تيمارها داراست .
مقدمه
گياه کاسني با نام علمي Cichorium intybus و نام انگليسي chicory واز خانواده Asteraceae مي باشد.
گياهي است علفي، داراي ساقه اي با ارتفاع ٠.٥ تا ٢ متر و ريشه اي قوي به رنگ قهوه اي که داخل آن شـيرابه اي شـيري رنگ وجود دارد، حاوي ١١ تا ١٥ % اينولين ، ١٠ تا ٢٢ % قندهاي مختلف نظيرگلوکز،سلولز،ساکاروز و يک ماده رزيني و موسيلاژ مقدارکمي تانن و اسانس ، پکتين ولوولين وشيکورين مي باشد که به سهولت درآب تبلورحاصل مي کند .از شيکورين و سـيکوري ئين موجود در کاسني جهت درمان درد مفاصل و عفونت مجاري ادراري، تقويت معده و کبد و جهت تصـفيه خـون و بـاز کـردن کيسه صفرا استفاده مي شود.(مهندس علي رضائي نژاد، ١٣٨٩) جوانه زني فرآيند فيزيولوژيکي کاملي است که توسط عوامل محيطي متعددي مانند درجه حرارت ، رطوبت و نور کنتـرل مي گردد.در اين ميان درجه حرارت تاثير مهمي بر خواب و جوانه زني بذور دارد. درجه حرارت هاي کاردينال جوانه زني عمومـاً بستگي به دامنه سازگاري محيطي يک گونه دارد و تطابق زمان جوانه زني با شرايط مطلوب بـراي مراحـل بعـدي رشـد وتوسـعه گياهچه را تضمين مي نمايد ( ٢٠٠٢ ,Alvarado and Bradford).
استقرار گياهچه مرحله اي حساس در چرخه زندگي گياهان است . جوانه زني که اولين مرحله دراين چرخـه مـي باشـد
نقش تعيين کننده اي در استقرار گياهچه دارد (روحي و شريف زاده ،١٣٨٧) از آنجا که درجه حرارت اثرات قابل توجهي بر ويژگيهاي جوانه زني از جمله شروع ، درصد و سرعت جوانه زنـي دارد، بنابراين بحراني ترين عاملي است که موفقيت يا عدم موفقيت در استقرار گياه را تعيين مي کند (Jami Al-Ahmadi, and Kafi).
سرعت جوانه زني، رشد و رسيدگي گياه زراعي، اثرات زيادي بر افزايش توانايي رقابت آن با علفهاي هرز دارد. اين امر معمولا زماني مشاهد ه مي شود که گياه با سرعت بيشتري مراحل فنولوژي خود را طي کند. (نجفي،١٣٨٥ ) دربررسي هاي انجام شده بر روي جوانه زني بذر کاهو تحت تاثير تنشهاي خشـکي و شـوري نتيجـه گرفتنـد کـه بـا ٢ کاهش پتانسيل اسمزي درصد و سرعت جوانه زني طول ريشه چه و ساقه چه و بنيه بذر کاهش يافـت و بيشـترين کـاهش تحـت تاثير تيمار PEG حاصل شد براساس نتايج اين مطالعه کاهو در مرحله جوانـه زنـي بـه تنشـهاي شـوري و خشـکي حسـاس مـي باشد.(عجم وهمکاران ١٣٨٩)
تحقيقات نشان داده که سيليسيم باعث کاهش اثرات سوء ناشي از برخي تنش ها مـي شـود. بـه منظـور بررسـي کـاربرد سيليسيم در کاهش اثرات شوري ناشي از کلريد سديم بر کاهوي پيچ گلخانه اي(Lactuca sativa L. var. capitata f. Butterhead) . گرديده بطوريکه تحت تيمار ٠.٥ ميلي مولار در ليتر سيليسيم بودند بيشترين مساحت سطح برگ ، وزن تر و خشک بـرگ و گيـاه را داشتند. بيشترين درصد ماده خشک گياه و وزن تر ريشه در تيمار شاهد (بدون سليسيم ) مشاهده شد. (زارع وهمکاران ١٣٨٩ ) با توجه به مطالب فوق ، انجام " تحقيقات و پژوهش هاي دقيق وکاربردي " در زمينه تبيين واکـنش هـاي گيـاه دارويـي کاسني در برابر تيمارهاي حرارتي و تاثيرطيفهاي نور ي وتنشهاي شوري وخشکي ، جهت کشت و توليد اين گيـاه دارويـي امـري لازم و ضروري مي باشد. درهمين راستا با طراحي آزمايشي کاملاً تصادفي و با توجه به اطلاعات بدست آمده تاثير تيمارهاي فوق برفاکتورهاي جوانه زني گياه کاسني مورد بررسي قرار گرفت .
مواد و روش ها
ابتدا با استفاده از تست تترازوليوم درصد زنده بودن بذر کاسني محاسبه وهمچنين درصد خلوص بذر مشخص گرديد.
جهت تعيين درجه حرارت هاي مطلوب جوانه زني، بذور کاسني پس ازضدعفوني با هيپو کلريد سديم ٥٠% به مـدت ٤٥ ثانيـه و شستشو با آب مقطر، در پتري ديش هاي استريل داراي کاغذ واتمن کشت وجهت مشـخص شـدن دمـا اپتـيمم تحـت تيمارهـاي
حرارتي ٥ ، ١٠ ، ١٥، ٢٠ و ٢٥ و٣٠درجه سانتي گراد پتري ديش ها در شرايط روشنايي و تاريکي بـه دسـتگاه ژرمينـاتور منتقـل گرديد. پس از تعيين درجه حرارت اپتيمم ، بذورگياه کاسني تحت تاثير تيمارهاي خشکي وشوري قرارگرفت . همچنين با هـدف تاثير کيفيت نور بر رشد و نمو گياه کاسني کشت گلخانه اي آن درگلدان هاي پلاستيکي و به تعداد ٤٠عدد انجام شد که ٣٠عدد از اين گلدان ها در معرض طيف هاي نوري آبي ، قرمز و سبز (در هر تيمار١٠گلدان ) و١٠گلدان ديگر به عنـوان شـاهد در گلخانـه قرار گرفت . سپس پارامترهاي طول ساقه ، تعدادبرگ ، درصد سبز شدن ، تعداد شاخه هاي جانبي اندازه گيري شد.
