بخشی از مقاله
چکيده
به منظور بررسي تاثیر تنش شوری و خشکي ناشي از NaCl و PEG بر خصوصیات جوانه زني بذر گشنیز، آزمایشي در قالب طرح کامال تصادفي با 3 تکرار به اجرا درآمد. خصوصیات مورد ارزیابي شامل درصد جوانه زني بذر، وزن گیاهچه و ویگور بذر بود.
در این آزمایش از بذور سالم و دارای قوه نامیه باال استفاده شد و بذور به مدت 5 دقیقه با آب ژاول ضد عفوني و سپس با آب مقطر شتشو داده شدند و در هر پتریدیش 95 عدد بذر قرار داده شد. پتانسیل های برابر -0/9، -0/4 ، -0/6 و -0/8 مگاپاسکال از PEG و NaCl بعنوان تیمار بکار رفت و از آب مقطر به عنوان تیمار شاهد استفاده شد. و بعد از 2 روز جوانه زني بذرها متوقف شد و درصد جوانه زني، وزن گیاهچه و ویگور بذر اندازه گیری شد و داده ها را با استفاده از نرم افزارهای SAS و MINITAB تجزیه و تحلیل شدند و نتایج نشان داد که سطوح مختلف تنش شوری و خشکي برای صفات درصد جوانه زني، وزن کیاهچه و ویگور بذر در سطح احتمال % 1 اختالف بسیار معني دار داشتند و همچنین با افزایش شوری وخشکي درصد جوانه زني، وزن گیاهچه و ویگور بذر کاهش یافت.
مقدمه
گشنیز یکي از گیاهان دارویي با ارزش مي باشد که در صنایع داروسازی کشورهای پیشرفته مطرح بوده و در مناطق مختلف جهان و ایران کشت مي شود. در نوشته های مصر باستان به ارقام گشنیز که از آسیا آمده است اشاره شده است. در مطالعه تاثیر شوری و خشکي بر روی جوانه زني گیاه مریم گلي مشاهده شد که شوری و خشکي اثر معني داری بر درصد جوانه زني داشت . - 9 - با توجه به اینکه گیاه گشنیز در مراحل اولیه رشد به آب زیادی احتیاج دارد تنش خشکي تاثیر چشم گیری بر روی درصد جوانه زني آن دارد و میزان جوانه زني را کاهش مي دهد و همچنین خاکهای شور مناسب زراعت گیاه گشنیز نمي باشند. هدف این مطالعه تعیین خصوصیات جوانه زني بذر گشنیز در شرایط خشکي و شوری بود.
مواد و روش ها
به منظور بررسي تاثیر تنش شوری و خشکي بر جوانه زني بذر گیاه دارویي گشنیز آزمایشي در قالب طرح کامال تصادفي با 3 تکرار به اجرا درآمد. برای اعمال تنش خشکي از پلي اتیلن گالیکول - PEG - و برای اعمال تنش شوری از سدیم کلرید - NaCl - استفاده شد و قبل از شروع آزمایش بذور توسط آب ژاول یه مدت 5 دقیقه ضدعفوني و سپس توسط آب مقطر شستشو شدند. هر پتریدیش شیشه ای حاوی کاغذ صافي و 95 عدد از بذر گشنیز قرار داده شد و پتانسیل های برابر - 0/9، -0/4، -0/6 و -0/8 مگاپاسکال از PEG و NaCl بعنوان تیمار بکار رفت و و از آب مقطر به عنوان تیمار شاهد استفاده شد. برای جلوگیری از تبخیر محلولهای تیماری درون پتریدیشها از کیسه های نایلوني شفاف استفاده گردید. پس از پایان آزمایش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SAS و MINITAB انجام گرفت .
نتايج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده روی گشنیز در این آزمایش در جدول 1 ارایه شده است . با توجه به نتایج جدول تجزیه واریانس آزمایش مربوط به تنش شوری و خشکي مشاهده مي شود که تنش شوری و خشکي تاثیر معني داری بر درصد جوانه زني بذر گشنیز داشتند.
جدول -1 تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده بذر گشنیز تحت تاثیر شوری و خشکي
با افزایش تنش شوری و خشکي درصد جوانه زني بذر گشنیز کاهش یافت - شکل . - 1اما درصد جوانه زني در -0/4 مگاپاسکال از محلول کلرید سدیم باالتر از محلول PEG بود. در پتانسیل -0/8 مگاپاسکال درصد جوانه زني در هر دو محلول به صفر رسید علت کاهش درصد جوانه زني با افزایش سطح تنش را مي توان به کاهش جذب رطوبت توسط بذر جهت شروع جوانه زني نسبت داد - . - 3 بخش هایي از نتایج این پژوهش با نتایج رحیمي و همکاران - 6 - مطابقت دارد. درصد جوانه زني باالتر گشنیز در محلول کلرید سدیم احتماال بعلت تحمل مناسب این گیاه به شوری باشد و یا احتماال شوری با شکستن پوسته بذر، درصد جوانه زني را افزایش داده است.
شکل .1 تاثیر تنش شوری و خشکي بر درصد جوانه زني بذر گشنیز
تنش خشکي و شوری تاثیر معني داری بر وزن گیاهچه گشنیز داشتند - جدول. - 1 شروع کاهش وزن گیاهچه نسبت به شاهد - آب مقطر - در محلول PEG زودتر از محلول کلرید سدیم بود - شکل . - 9 در محلول کلرید سدیم کاهش وزن گیاهچه از -0/6 مگاپاسکال شروع شد. در پتانسیل های -0/4 و -0/6 مگا پاسکال، وزن گیاهچه در محلول کلرید سدیم باال از محلول PEG بود. در گیاهچه بامیه - Hibiscus esculents L. - ، خشکي باعث کاهش وزن خشک ریشه و شاخسار شد . - 1 - باالتر بودن وزن خشک گیاهچه در تیمار کلرید سدیم نسبت به PEG احتماال به خاطر جذب یون های سدیم و کلر توسط گیاهچه و حفظ شیب پتانسیل رطوبتي در جهت جذب رطوبت در بذر باشد
شکل -9 تاثیر تنش شوری و خشکي بر وزن گیاهچه گیاه گشنیز
تنش خشکي و شوری تاثیر معني داری بر ویگور بذر گشنیز داشتند - جدول - 1 با افزایش تنش خشکي و شوری ویگور بذر به شدت کاهش یافت - شکل . - 3 در محلول -0/4 مگاپاسکال PEG، ویگور بذر گشنیز به کمترین حد خود رسید ولي در محلول کلرید سدیم، ویگور بذر در -0/6 مگاپاسکال به کمترین حد خود رسید. کاهش در ویگور بذر با افزایش تنش شوری و خشکي به علت کاهش جذب رطوبت توسط بذر و جذب یون ها توسط پوسته بذر مي باشد که مي تواند به جنین بذر نیز آسیب برساند که با نتایج حیدری و همکاران - 4 - مطابقت دارد.
شکل -3 تاثیر تنش شوری و خشکي بر ویگور بذر گیاه گشنیز
نتيجه گيري و پيشنهاد
حساسیت گیاه گشنیز به تنش شوری و خشکي زیاد است بطوریکه درصد جوانه زني، وزن گیاهچه و ویگور بذر گیاه گشنیز با اعمال تنش شوری و خشکي به شدت کاهش یافت. پیشنهاد مي شود که تاثیر عناصر سنگین و سایر مواد آلوده کننده آب برخصوصیات جوانه زني این گیاه بررسي شود.
