بخشی از مقاله
چکيده
به منظور بررسي تاثير تنش شوری و خشکي ناشي از NaCl و PEG بر خصوصيات جوانه زني بذر گاودانه، آزمايشي در قالب طرح کامال تصادفي با 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی اجرا شد. خصوصيات مورد ارزيابي شامل درصد جوانه زني بذر، وزن گياهچه و ويگور بذر بود. پتانسيل های برابر -0/3، -0/6 و -0/9 مگاپاسکال از PEG و NaCl بعنوان تيمار بکار رفت و از آب مقطر به عنوان تيمار شاهد استفاده شد. درصد جوانه زني، وزن گياهچه و ويگور بذر مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج نشان داد که سطوح مختلف تنش شوری و خشکي برای صفات درصد جوانه زني، وزن کياهچه و ويگور بذر در سطح احتمال %7 اختالف بسيار معني دار داشتند. بعالوه با افزايش شوری وخشکي وزن گياهچه و ويگور بذر کاهش يافت.
مقدمه
در گذشته گياه گاودانه به منظور تامين غذای دام کشت مي گرديده است ولي امروزه مي توان آنرا از جمله گياهان فراموش شده تلقي نمود. اين گياه کشت و کار آساني دارد و مي تواند در خاک های قليايي و کم عمق به راحتي رشد کند . ککو و اوزان - 2 - در مطالعه ای روی اثرات سطوح NaClبر جوانه زني و رشد گياهچه گاو دانه گزارش کردند که NaCl اثرات منفي بر مدت جوانه زني و درصد جوانه زني داشت و جوانه زني با افزايش سطوح NaCl کاهش يافت. با توجه به مرور منابع و نتايج ازمايشاتي که در خصوص تاثير تنش شوری و خشکي بر خصوصيات جوانه زني گياهان مختلف به دست امده است استنتاج ميشود که تنش شوری و خشکي مخصوصا در پتانسيل های منفي زياد تاثير قابل مالحظه ای بر خصوصيات جوانه زني دارند و با توجه به اهميت تنش شوری و خشکي در ايران به تحقيقات ويژه در مورد اثرات تنش های فوق بر جوانه زني گياهان مختلف نياز است. هدف اين آزمايش تعيين سطح تحمل به خشکي و شوری بذر گاودانه جهت کاشت ان با اب شور و شرايط کم ابي بود.
مواد و روش ها
به منظور بررسي تاثير تنش شوری و خشکي بر جوانه زني بذر گياه دارويي گاودانه آزمايشي در قالب طرح کامال تصادفي با 3 تکرار به اجرا درآمد. برای اعمال تنش خشکي از پلي اتيلن گاليکول - PEG - و برای اعمال تنش شوری از سديم کلريد - NaCl - استفاده شد و قبل از شروع آزمايش بذور توسط آب ژاول يه مدت 5 دقيقه ضدعفوني و سپس توسط آب مقطر شستشو شدند. هر پتريديش شيشه ای حاوی کاغذ صافي و 75 عدد از بذر گاودانه قرار داده شد و پتانسيل های برابر -0/3، -0/6 و -0/9 مگاپاسکال از PEG و NaCl بعنوان تيمار بکار رفت و و از آب مقطر به عنوان تيمار شاهد 0 - مگا پاسکال - استفاده شد. برای جلوگيری از تبخير محلولهای تيماری درون پتريديشها از کيسه های نايلوني شفاف استفاده گرديد. پس از پايان آزمايش تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SAS و MINITAB انجام گرفت .
نتايج و بحث
- درصد جوانه زني بذر
تنش خشکي و شوری تاثير معني داری بر درصد جوانه زني بذر گاودانه داشتند - جدول . - 7 تنش شوری در پتانسيل - 0/6 مگاپاسکال باعث کاهش درصد جوانه زني در گاودانه شد - شکل . - 7 در پتانسيل -0/9 مگاپاسکال از PEG درصد جوانه زني گاودانه بشدت کاهش يافت در حاليکه درصد جوانه زني با نمک تحت تاثير قرار نگرفت. رحيمي و همکاران - 6 - مشاهده کردند که درصد جوانه زني در دو گونه بارهنگ - Plantago sp. - در پتانسيل های برابر از محلول پلي اتيلن گليکول و کلريد سديم تفاوتي نداشت و در هر دو محلول، در پتانسيل های منفي تر درصد جوانه زني کاهش يافت.
دوان و همکاران - 3 - گزارش کردند که تنش خشکي و شوری با پتانسيل برابر تاثير مشابه ای روی جوانه زني بذر سلمه - Chenopodium glaucum - داشت. کوکو و اوزون - 2 - گزارش کردند که شوری تاثير کمي بر درصد جوانه زني گاودانه - Vicia ervilia - L. - Willd - داشت ولي باعث افزايش ميانگين زمان جوانهزني شد. کاهش جوانه زني بذر گاودانه در - 0/9 مگا پاسکال از PEG احتماال بعلت کاهش جذب رطوبت توسط بذر مي باشد. عدم کاهش درصد جوانه زني بذر گاودانه در -0/9 مگا پاسکال از کلريد سديم احتماال بعلت تحمل مناسب اين گياه به شوری باشد - 2 - و يا احتماال شوری با شکستن پوسته بذر، درصد جوانه زني را افزايش داده است.
شکل .7 تاثير تنش شوری و خشکي بر درصد جوانه زني بذر گاودانه
وزن گياهچه
تنش خشکي و شوری تاثير معني داری بر وزن گياهچه گاودانه داشتند - جدول . - 7 با افزايش تنش خشکي وزن خشک گياهچه کاهش يافت - شکل . - 2 وزن خشک گياهچه در پتانسيل -0/6 مگاپاسکال از کلريدسديم شروع به کاهش کرد. وزن خشک گياهچه بجز در پتانسيل –0/6 مگاپاسکال در محلول کلريد سديم باالتر از پلي اتيلن گليکول بود.
پيس و بنينکيسا - 5 - گزارش کردند که در گياهچه کلزا در اغلب موارد تاثير شوری نسبت به خشکي بيشتر بود. باغيزاده و حاج محمدرضايي - - 7 گزارش کردند که خشکي باعث کاهش وزن خشک ريشه و شاخسار گياهچه باميه - Hibiscus esculents L. - شد اما اسيد اسکوربيک باعث کاهش اثرات خشکي شد. باالتر بودن وزن خشک گياهچه در تيمار کلريد سديم نسبت به PEG احتماال به خاطر جذب يون های سديم و کلر توسط گياهچه و حفظ شيب پتانسيل رطوبتي در جهت جذب رطوبت در بذر باشد
شکل .2 تاثير تنش شوری و خشکي بر وزن گياهچه بذر گاودانه
- ويگور بذر
تنش خشکي و شوری تاثير معني داری بر ويگور بذر گاودانه داشتند - جدول . - 7 با افزايش تنش خشکي ويگور بذر بشدت کاهش يافت - شکل . - 3 ويگور بذر در پتانسيل - 0/6 مگاپاسکال از کلريدسديم شروع به کاهش کرد. ويگور بذر بجز در پتانسيل –0/6 مگاپاسکال در محلول کلريد سديم باالتر از پلي اتيلن گليکول بود. صادقي و همکاران - - 1 گزارش کردند که پرايمينگ بذر سويا - Glycine max L. - با PEG در پتانسيل -7/2 مگاپاسکال باعث افزايش ويگور بذر شد.
رومو و هافرکمپ گزارش کردند که در جوانه زني بذر جاروی علوفه ای - Kochia prostrata - تنش خشکي با PEG تاثير بيشتری نسبت به تنش شوری با کلريد سديم داشت. علت مقاومت به شوری اين گياه ذکر شده است. احتماال مقاومت مناسب گاودانه به شوری در جوانه زني بذر و افزايش وزن گياهچه و نهايتا ويگور بذر که از حاصلضرب دو عامل ذکر شده بدست مي آيد تاثير گذار مي باشد.
