مقاله بررسی تأثیر موسیقی بر سلامت جسم و روان بر اساس مدل فازی

بخشی از مقاله

بررسي تأثير موسيقي بر سلامت جسم و روان بر اساس مدل فازی

چکیده
در این مقاله ابتدا به اهمیت موسیقی درمانی در جهان، سیر تاریخی آن و تعریف موسیقی درمانی بر اساس انجمن موسیقی درمانی آمریکا پرداخته شده است. سپس مدلسازی آن بر اساس مدل فازی طراحی شده که ورودی آن،گوش کردن موسیقی بر اساس مقـدار زمـان گـوش کـردن و خروجی یا تأثیر آن بر 5 عنصر حافظه، یادگیری، عاطفه و احساسات و سلامتی جسـمی بررسـی شده است. قوانین فازی ـ آن بر اساس پژوهشی که انجام شده است ـ بهوسیله مدل فازی ارائـه شده است. روشهای مورد استفاده در این بررسی، دو روش کتابخانهای و میدانی است.

واژگان کلیدی
موسیقی، موسیقی درمانی، مدل فازی، سلامت جسم و روان.

مقدمه

از بدو خلقت انسان، نیازهای متنوعی اعم از جسمی و روحـی بـا او همـراه بـوده اسـت کـه برای برآورده ساختن این نیازها و سازگاری با محیطش به ابزارهایی نیـاز داشـته اسـت. هنـر به عنوان یکی از وسایل اولیه بشر، در خدمت نیازهای کمالجـویی و زیبـا طلبـی و از طـرف دیگر، آرام بخش ناراحتی ها و سختیهای زندگی بوده است. موسیقی شـکلی از هنـر اسـت که احساس، عاطفه، ادراک و شناخت انسان را بدون نیاز به تکلم منتقل میکند.

استفاده انسان از موسیقی امری آسان و قابل دسترس بوده است، چراکه ریتم و ملـودی به عنوان دو رکن اساسی در سرشت انسان وجود داشـته و از طرفـی آواگـریهـا و حرکـات ریتمیک نیز نیازی به تکلم نداشته است. از این رو در بیشتر قبایل ابتدایی مراسم و آیینهـای مختلف موسیقیایی که وسیلهای برای ابراز همبستگی جمعی و از بین بردن ترس ها و غـمهـا و ایجاد آرامش و شادی در بین افراد قبیله بو ده برگزار می شده اسـت. هـر قـوم و ملتـی بـر حســب ویژگــیهــای عــاطفی و فرهنگــی خــود موســیقی خاصــی دارد. بــا درک موســیقی، عواطف، همدردی و تفاهم بیشتر قلبی میسر خواهد شد. پژوهشـگران توصـیه مـیکننـد کـه والدین روزانه یک ساعت برای فرزندان کوچـک خـود موسـیقی پخـش کننـد، ایـن عمـل موجب بهتر شدن وضعیت تغذیه خواب و افزایش وزن آنها میشود.

موسیقی بدون شک یکی از تأثیرگذارترین هنرها بر روح وروان بشریت وعملی مـؤثر در انتقال مفاهیم و معانی وحال و هوای خاص به شـنونده اسـت. زنـدگی پـر فـراز و نشـیب انسان از نخستین روز خلقت با نغمه ها و اصوات موسیقایی عجـین بـوده اسـت. شـاید اولـین آوایی که گوش انسان را از بدو تولد نوازش میدهد، زمزمه و نغمههای مادر برای فرزنـدان باشد. سراسر طبیعت را هم که جست وجو کنیـد از صـدای بـه هـم خـوردنبـرگ درختـان بهوسیله نسیم ملایم، یا صدای طوفان در صحرای لم یـزرع و یـا صـدای آب رودخانـه هـا و جویبارها و یا نغمههای بلبلان بر شاخسارهای چنارها همـه حـاکی از درآمیخـتن زنـدگی بـا موسیقی است. استفاده از موسیقی حتی در در مراسم آیینی، مـذهبی، ملـی و نیـز بـرای دفـع اشرار و بلایا در بدویترین قومها و قبیلهها مرسوم بوده است.
امروزه موسیقی درمانی به یکی از رشته های مهم دانشگاهی تبدیل شده اسـت و چنـان گسترش یافته است کـه حتـی از ایـن روش، بهـره وری گیاهـان و حیوانـات را نیـز افـزایش دادهاند . موسیقی با دستگاه شنوایی سروکار ندارد موسیقی حتی بـا مغـز انسـان نیـز سـروکار ندارد، بلکه با حقیقتی سروکار دارد که تمامی موجودیت آدمی، سعادت و شـقایت دنیـوی گذرا و اخـروی جـاودان خـود را از آنِ او مـی دانـد و آن »نفـس« یـا »روح« یـا »شخصـیت جاودانی« اوست (اندروز، .(1382
اصلیترین دلیل برای اهمیت پرداختن بـه موسـیقی، ارتبـاط و اثرگـذاری موسـیقی بـر روح و نفس انسان. موسیقی از هر نوع و به هر مقـدار و شـکل آن (صـدا، آهنـگ، صـدا بـا آهنگ و...) تأثیر مستقیم و فـوقالعـادهای بـر روح آدمـی دارد. البتـه نبایـد فرامـوش کـرد، همانطور که یک موسیقی زیبـا و دلنشـنین روح و روان آدم را صـیقل مـیدهـد، بـه همـان میزان موسیقی ناموزون و نامطبوع اثر مخرب در روان آدمی بر جای میگذارد.

.1 تاریخچه موسیقی درمانی
در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا؛ وجود داشت، این همبسـتگی بـه یکـی از خدایان یونان (آپولو) شخصیت و شکل داده است. آپولو هم خدای موسـیقی و هـم خـدای طب بوده است. یونانیان معتقد بودند: امراض نتیجه هارمونی در وجود فرد است و موسـیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود می تواند با برگرداندن هـارمونی و نظـم در بـدن سـلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان میآورد. پژوهشهای انجام شده نشـان مـیدهـد کـه غـده تالاموس بهعنوان مهمترین غده در مغز انسان محرک های صوتی را بـه وسـیله سیسـتم هـای عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می دهد و غده هیپوفیز نیز که از غـده تالاموس فرمان دریافت می کند، به محرکهای صوتی موزون پاسخ میدهد و موجب بروز ترشحاتی می شود که نتیجه آن آزاد سازی مـادهای آرام بخـش بـه نـام آنـدروفین اسـت. بـا توجه به اینکه مهم ترین اثر ماده مزبور تسکین درد انسان است، به سادگی میتوان بـه ارزش موسیقی درمانی پی بردکه عملاًموجبات آزاد سازی آندروفین که عـلاوه بـر تسـکین درد، موجب انبساط و شادی را در انسان فراهم میآورد.
تحقیقاتی که توسط کولن در سال 1992 در بخش مراقبتهای ویژه تست جرج لنـدن صورت گرفته است، نشان می دهد که موسیقی به میـزان قابـل تـوجهی در تسـکین و تقلیـل وضعیت بحرانی بیماران که در بخش ICU بستری بوده اند تأثیر داشته است. ثابـت شـده کـه سیستم اعصاب انسان به محرک های موزیکال پاسخ می دهد. موسیقی درمـانی یـک فراینـد فعال است. به خاطر داشته باشیم، انرژی در پی اندیشه می آید هر کجا فکر باشد، انرژی هـم وجود دارد. برای بهتر گوش کردن موسیقی دو مطلـب را بایـد بـه خـاطر سـپرد: .1 صـدای موسیقی در حدی باشد که انسان با آن راحت باشد و .2 خود را باید تسلیم موسیقی کرد.

آنچه در استفاده از موسیقی مطرح اسـت، انتخـاب مناسـب نـوع موسـیقی بـا توجـه بـه روحیه فرد است، بیشترین تأثیر را در موسیقیهایی میتوان دید که برای فرد مفهومی داشـته باشد و با وضعیت روحی فرد همخوانی داشته باشد. ازاینرو یکی از زیباترین و جذاب ترین موسیقیها برای مسلمانان صدای دلنشین قرآن است.

.2 موسیقی درمانی چیست؟

از ابتدای تاریخ، بشر موسیقی را برای شفای بیماران استفاده می کرده است، برای مثال ریـتم طبل در مراسم شفابخش جادوگران و درمانگران نقش مهمی داشته است

ارسطو میگوید: از موسیقی میتوان در بسیاری از شئون زنـدگی، تربیـت، سـرگرمی، درمان، خوشگذرانی و تبدیل احساسات و عواطف استفاده کرد.
فــارابی موســیقی را بــا 3 خاصــیت مطــرح مــیســاخت: احســاسانگیــز، نشــاطانگیــز و خیالانگیز. موسیقی تحت شـرایطی هـر 3 خصوصـیت را داراسـت. نغمـههـای موسـیقی بـر حسب ترکیب فواصل و ریتم دارای ارتعاشـات خاصـی هسـتند کـه بـا تحریـک ارتعاشـات سلولهای عصبی احساس و انگیزهای را تقویت تضعیف یا منتقل میسازد.

موسیقی درمانی برای تسکین ناراحتی های هیجانی و جسمی استفاده می شود. موسـیقی به عنوان یک درمانگر مجرب و کارآزموده خدمات فردی را بـرای بیمـاران مهیـا مـیکنـد. موسیقی درمانی آسایش لازم را فراهم میکند و از اضطراب و افسردگی میکاهد.
اگرچه فواید درمان با موسیقی از دوران قبل مطرح بوده است، اما تـا قبـل از اینکـه در قرن اخیر بهعنوان یک رشته تخصصـی شـناخته شـود خـوب معرفـی نشـده اسـت. بـه گفتـه پژوهشگرانمرکز پزشکی نیویورک، شنیدن موسیقیهای کلاسـیک و حتـی جـاز موجـب کاهش اضطراب و افزایش تحمل درد بیماران می شـود. دو سـازمان حرفـهای در ارتبـاط بـا موسیقی درمانی فعالیت می کنند که عبارتند از: .1 انجمن ملی موسیقی درمانی1 و .2 انجمـن موسیقی درمانی آمریکا. 2
بنابر تعریف انجمن ملی موسیقی درمـانی، موسـیقی درمـانی عبـارت اسـت: از کـاربرد موسیقی در تأمین، حفظ و بهبود سلامت جسمانی و روانی و در واقع کاربرد منظم موسـیقی است، به طوری که در یک محیط درمانی تغییرات دلخـواه را در عواطـف و رفتـاری ایجـاد کند.

کــاربرد موســیقیدرشفابخشــی بیمــاران، ریشــهای کهــن و تــاریخی دارد و در همــه فرهنگها و تمدنهای باستانی، بهگونهای به کار رفته است. از نظر روششـناختی، موسـیقی درمانی بهعنوان یک مداخله تجویزی و سازمان یافته که با بهرهگیری از ابزار موسیقی بـرای اهداف درمانی به کار مـی رود، تعریـف مـیشـود. سـازمان بهداشـت جهـانی بـا قـرار دادن موسیقی درمانی در حیطه نظام خدمات پزشکی سـنتی/ مکمـل و جـایگزین آن را بـهعنـوان یک مداخله ذهن- بدن معرفـی کـرده و برخـی از اصـول فلسـفی، نظـری، روششـناختی و بالینی آن را مطرح میکند.

اصــوات موســیقی بــهعلــت برخــورداری از بــار هیجــانی و عــاطفی، تــأثیر عمیقــی بــر روحیـات، شخصـیت و پــرورش عواطـف انســانی دارنـد و در تعـدادی از شــاخههـای طــب جایگزین مانند طب سوزنی، موسیقی درمـانی بـهعنـوان رشـتهای مسـتقل مـورد توجـه قـرار گرفته و در حکم روشی مکمل برای درمان های رایج پزشکی تعریف شده است که منظـور از آن استفاده تجویز شده از تحریکات موسیقایی یا فعالیت های آن برای کـاهش نـاتوانی و بیماری و از طریق توان بخشی متوقف و درمان علائـم بیمـاری اسـت کـه زیـر نظـر پرسـنل آموزش دیده صورت می گیرد. در این رشته، موسـیقی بـهعنـوان درمـانگر و بـهعنـوان فـرد متخصص در برخی از بیماری ها شرایطی را با توجه به شـدت بیمـاری ایجـاد مـیکننـد کـه می تواند بیمار را در یک روند مثبت صعودی در جهت کـاهش اسـترس و ارتقـای سـلامت قرار دهد. این شرایط ممکن است متناسب با جنس و سن بیمار و شدت بیمـاری در امـراض مختلف متفاوت باشد.
در مورد کـارکرد موسـیقی در پزشـکی، پـژوهشهـای گونـاگون و معتبـری صـورت گرفته است که تعدادی از آنها بـر روی علائمـی چـون ضـربان قلـب، فشـارخون، دردهـای گوناگون، تنفس، واکنشهای پوستی، هورمونهای آدرنالین، پرولاکتین،کورتیزول، امواج مغزی، کتکولامینها،استروییدها، الکترومیوگراف، عوارض جانبی داروها، مـدت اسـتفاده از داروها و مدت بستری بودن و بسـیاری مـوارد دیگـر متمرکـز بـوده اسـت. بـهطـور کلـی
اهداف درمانی این پژوهشهای موسیقایی را میتوان در 8 محور خلاصه کرد:
1. پیشگیری و آموزش و یادگیری؛
2. کاهش دردهای گوناگون پزشکی و دندان پزشکی؛
3. کاهش تنشها و نگرانیهای ناشی از جراحی آسیبها و بیماریها؛
4. توان بخشی بعد از جراحی آسیبها و تصادفات؛
5. کاهش خستگی حاصل از گرفتگیهای عضلانی و کارکرد ماهیچه؛
6. کاهش عوارض جانبی داروها؛
7. کاهش مدت استفاده از داروها؛

8. کاهش طول مدت درمان و بستری بودن.
علاوه بر تأثیرات درمانی یاد شده، موسیقی می تواند برای ارتقای برخی از فاکتورهـای رفتاری در افراد سالم مؤثر واقع شود. برای مثال، در صنعت از موسیقی برای افـزایش بـازده تولید و آرامش روانی کارکنـان اسـتفاده مـی شـود. تـأثیرات انـواع موسـیقی بـر فراینـدهای حافظه، یـادگیری، دقـت، ادراکـات حسـی و سیسـتم اعصـاب حرکتـی نمونـه هـایی از ایـن مقولهاند.

پژوهشهای انجام شده درباره حس آمیزی، رابطه متقابل تأثیرات روانی برخی نت ها و گامهای موسیقی را با رنگهای مختلف آشکار می سازد. برای مثـال، روان پزشـکان رنـگ قرمز را به گام دوماژور و رنگ سبز مایل به آبی را به گام لاماژور نسبت داده انـد. موسـیقی در زمینه شناخت و کمک به رفع مشکلات رفتاری نیز کاربرد فراوانی دارد و ایـن تغییـرات رفتاری، به ویژه در سنین رشد و کودکی حائز اهمیت است. علت این تأثیرگذاری آن اسـت که هنر بهطور کلی و در اینجا موسیقی، با توجه به بار عاطفی آن به عنوان نوعی وسیله تخلیه روانی بهکار برده میشود و کودکانی که دچار تنش و فشـار روانـی هسـتند بـا بـرون فکنـی فشارها و هیجانات، از طریق موسیقی به حد مطلوب هیجـان و آرامـش دسـت مـییابنـد، بـه استثنای مواردی که مشکل کودک ریشه جسمی یا ارگانیک (اندامی) دارد. تـأثیر موسـیقی در رفتار کودک در مقایسه با سایر شیوه های دیگر از جملـه دارو درمـانی موفـق تـر بـوده و بــیش از هــر روش دیگــری در تبــدیل رفتارهــای کــودک مــؤثر اســت، اگرچــه در مــورد نقص های ارگانیک نیز نباید نقش موسیقی را از نظر دور داشت. مهمترین ویژگـی ارتبـاطی موسیقی، جنبه غیر کلامی آن است کـه مـیتوانـد در درمـان اهمیـت اساسـی داشـته باشـد. موسیقی واسطه با ارزشی برای ایجاد ارتباط مجدد با واقعیت در مـورد افـرادی اسـت کـه از واقعیت و اجتماع بریدهاند (بیماران اسکیزوفرنی). موسیقی نوعی محرک احساسـی قـوی و تجزیهای چند حسی است. برای مثال کسب موفقیـت در فعالیـت هـای موسـیقایی مـیتوانـد احساس ارزش فردی را تقویت کند. بـهعـلاوه موسـیقی بـه عنـوان انتقـالدهنـده اطلاعـات، انتقالدهنده تقویتکنندهها و زمینهای برای یادگیری و انعکاس مهارتها نیز میتواند مـورد استفاده قرارگیرد.
بررسی علمی هر پدیده در جهـان منـوط بـه شـناخت اجـزا و عناصـر تشـکیلدهنـده و سیستمهای لازم و متعادل در میان آنهـا و نیـز بررسـی طـرز قرارگـرفتن هـر یـک از اجـزا و نسبت روابط و وظایف آنهـا بـا یکـدیگر اسـت. در مبحـث موسـیقی درمـانی کـه دو جنبـه موسیقایی و پزشکی در آن مطـرح اسـت، داشـتن اطلاعـاتی جـامع بـرای درک و دریافـت موسیقی روانشناسی موسیقی، تئوری موسـیقی، تـاریخ موسـیقی و همچنـین شـناخت دقیـق

جوانب مختلف جسمی و روانی انسان از دیدگاه علوم فیزیولوژی (کارکرد صحیح بـدن) و پاتولوژی (آسیبشناسی) برای موسیقی ـ درمانگر الزامی است.

.3 تکنیکها و روشهای موسیقی درمانی

.3-1 شنیدن موسیقی بهطور غیر فعال
در این روش بیشتر بیماران موسیقی دلخواه خـود را مـیشـنوند و در مـواردی مـیتواننـد از هدفون استفاده کنند و اجازه دارند صدای ضبط را کنترل و نوار را دستکاری کنند. کـاهش درد و اضطراب و استرس ناشی از بیماری و استفاده کمتر از دارو های بیحسی و یا کـاهش عوارض جانبی داروها و در نهایت کوتـاه کـردن مـدت اسـتفاده از دارو و بسـتری شـدن از هدفهای عمده درمانی در این روش است.

انتخاب موسیقی مورد علاقه بیمار بر اساس تجربیات روحیات منش وخلق وخـوی وی معمولاًبا برانگیخته شدن خاطراتی همـراه خواهـد بـود کـه قـبلاً تجربـه شـده و تهیـیج ایـن خاطرات خود موجب تحریکاتی هیجانی در سیستمهـای خودآگـاه و ناخودآگـاه عصـبی و مغزی می شود و پیامدهای مختلفی را بر جای خواهد گذاشت که باید توسط متخصص ایـن رشته یعنی موسیقی ـ درمانگر تا رسیدن به هدفهای نهایی پیگیری و کنترل شـود و تـداوم داشته باشد.

.3-2 همکاری فعال در فعالیتهای موسیقایی
در این روش بیماران برای هماهنگی عضلانی و تنفسی به انجام تمرینـات مناسـب ریتمیـک می پردازند و از موسیقی برای حرکات بدنی خواندن و نواختن استفاده می کنند. بـرای مثـال سازهای بادی برای افزایش گنجایش ریهها مورد اسـتفاده قـرار مـی گیـرد. در ایـن روش از ریتم و سبک موسیقی مناسب با نیازهای بیماران استفاده مـیشـود، بـهعنـوان مثـال موسـیقی محرک برای حرکات قوی و موسیقی آرام برای انجام حرکات روان و سیال بهکار میرود.

در موارد دیگر به تمرین تمرکز بـر روی عناصـر و اجـزای موسـیقی از طریـق شـنیدن توصیه شده است. هدف های عمده درمـانی کـه از ایـن روش حاصـل شـده انـد عبارتنـد از: کاهش درد همراه با حرکات ریتمیـک، افـزایش توانـاییهـای حرکتـی، افـزایش قـدرت و مدت حرکت در نارساییهای عضلانی، افزایش گنجایش تنفسی و غیره.

.3-3 موسیقی و مشاوره

در این روش از موسیقی برای بحث و گفـتوگـو و یـادآوری خـاطرات بیمـاران بـهمنظـور افزایش مکالمه مثبت و ارتباط نزدیک با یکدیگر استفاده شده است. ترغیب بیشـتر بیمـاران به شروع گفتوگو در بحثهای موسیقیایی و سخن گفتن پیرامون هر چیزی جز بیماری بـر عمل و سازگاری بیماران با شرایط بیمارستانی مـیافزایـد. هـدف عمـده ایـن روش کـاهش استرسها نگرانیها و ترسهای ناشی از بیماری و جراحی و افزایش ارتباطات بـین فـردی و ایجاد آرامش و امیدواری در بیماران است.

.3-4 موسیقی و رشد

در این روش عمدتاً از موسیقی بهعنوان محرکی تقویتکننده استفاده میشود و بدینوسـیله افراد مختلف، بهویژه کودکان را به انجام تمرینات موزیکال ترغیـب مـیکننـد کـه تقویـت رفتارهـای خـاص بـه یـادگیری مـیانجامــد. هـدف عمـده ایـن روش، افـزایش یــادگیری و توانبخشی بیماران و جلوگیری از واپس روی رشدی است.

.4 کاربرد موسیقی در درمان سالمندان
رواندرمانی سالمندی به طور فزایندهای اهمیت و گسترش یافته اسـت. سـالمندیمعمـولاًبـا درجاتی از زوال کارکرد جسمی و ذهنی همـراه اسـت کـه ایـن درجـات در افـراد مختلـف متفاوت است. بیشتر افراد مسن، بهویژه آنهایی که در خانه های سالمندان زندگی مـی کننـد، علائمی از اختلالات فکری و بدنی دارند. بسیاری از سـالمندان مشـکل بیمـاریهـای قلبـی، دیابت، سرطان و فشار خون دارند، به علاوه عدهای نیز به دلایل عاطفی دچـار افسـردگی و تنهایی میشوند.

موسیقی درمانی می تواند در زمینه تقویت کـارکرد جسـمی و روحـی ایـن افـراد مـؤثر واقع شود. به عنوان مثال موسیقی همراه با تمرینات و ورزش های روزانـه مـیتوانـد احسـاس دردی را که غالباً توأم با این ورزشها است از ذهن دور ساخته و یـا انگیـزه ومحـرک لازم را برای شرکت در انجام این قبیل ورزش ها و فعالیتهای حرکتـی فـراهم کنـد دسـت زدن نشاط انگیز و موسیقی ریتمیک می تواند ورم مفاصل انگشتان را صاف کند، اعتماد به نفـس را افزایش داده و انرژی مثبت را تقویت کند. مهم است بهخاطر بسپاریم که موسـیقی مـورد علاقه سالمندان مانند دیگر اقشار جامعه دامنه وسـیعی دارد . علاقـه آنهـا متناسـب بـا سنشـان تغییر می کندمعمولاً. افراد مسن به آهنگ های معروفی که در سنین 18 تا 25 سالگی گـوش میدادهاند، علاقه نشان میدهند (مرکر، .(13 :1387

.5 کارکردهای موسیقی درمانی
.5-1 افزایش حافظه
محققان روانشناس هنـگ کنگـی عقیـده دارنـد: آمـوزش موسـیقی نـیمکـره چـپ مغـز را تحریک می کند و یادگیری شفاهی نیز توسط همین قسمت از مغز انسـان کنتـرل مـی شـود. مطالعات بعدی این محققان نشان داد: بهبود حافظه انسان بـا ادامـه یـادگیری موسـیقی ادامـه پیدا می کند و با توقف آن، متوقف می شود. شنیدن موسیقی هماهنگ بـا ضـربان قلـب آرام بخش است. یک محقق ژاپنی در دانشگاه ناگویا به این نکته پی بـرده اسـت کـه شـنیدن آن
نوع موسیقی که بر مبنای ضربات قلب تدوین شده باشد، در آرامش اعصاب و کاستن تنش افراد مؤثر است. این محقق از 22 داوطلب خواست که در اتاقی به پاسخگویی یـک سلسـله پرسش که مرتب سـخت تـر مـیشـد بپـردازد. بـرای نیمـی از داوطلبـان موسـیقی متکـی بـر ضربآهنـگ قلـب آنـان پخـش شـد و دیگـران در سـکوت بـه حـل مسـائل ادامـه دادنـد. پرسشهـای تنظـیم شـده در پرسشـنامه بـه منظـور انـدازهگیـری میـزان اسـترس و اضـطراب داوطلبان و احساس خستگی آنان تدوین شده بود. نتایج حاصل از پاسـخ هـا حکایـت از آن داشت: داوطلبانی که به موسیقی قلـب خـود گـوش دادهانـد بـه مراتـب از آرامـش بیشـتری برخوردار بودهاند (بیات، .(1387

.5-2 تقویت هوش و عواطف

موسیقی شکلی از هنر است که احساس، عاطفه، ادراک و شـناخت انسـان را بـدون نیـاز بـه تکلم و زبان منتقل می کند. یک محقق دانشـگاه علـوم پزشـکی تبریـز مـی گویـد: موسـیقی دقـت، هـوش، حـس مشـاهده و عواطـف روحـی افـراد را تقویـت مـیکنـد . بـه گفتـه وی، تحقیقاتی که در بخش مراقبتهای ویژه انجام گرفته نشان می دهد: موسیقی بـه میـزان قابـل توجهی در تسکین و تقلیل وضعیت بحرانی بیمارانی که در بخش ICU بستری بودهانـد تـأثیر داشته است. سامانه اعصاب انسان به محرکهای موزیکال پاسخ میدهدعمـلاً. موسـیقی در تغییر سلامت بیماران مؤثر است. وی افزود: استفاده از موسیقی باعث آرامش روحی، بهبـود وضعیت ذهنی، کاهش اثرات استرسهای وارده شده و به افراد در برقراری ارتبـاط اتحـاد و تطابق کمک می کند. به گفته پژوهشگران مرکز نیویورک، شنیدن موسیقیهـای کلاسـیک وحتــی موســیقی جــاز موجــب کــاهش اضــطراب و افــزایش تحمــل درد بیمــاران مــیشــود (جوهری فرد، .(1386

تردیدی نیست که موسیقی در سطح هشـیار و ناهشـیار، روی احساسـات تـأثیر فـراوان دارد. انواع مختلف موسیقی می تواند بر برافروختگی و نیز آرامـش انسـان تـأثیر گـذارد. در جریان یک بررسی و به منظور ارزیابی رابطه میان انواع موسیقی، انتخاب موسیقی و لـذت و شادی و حالات آرمیدگی، والـری اسـتراتون و آنتـونی زالانوسـکی (1984) بـه ایـن نتیجـه رسیدند که یک موسیقی خاص روی همه اشخاص تولید آرمیدگی نمـیکنـد، بلکـه میـزان علاقه اشخاص به موسیقی انتخاب شده در ایجاد آرمیدگی مـؤثر اسـت. در جریـان بررسـی

دیگری، ویلیام دیـویس و میشـل تـوت (1989) بـر آن شـدند کـه ببیننـد در نظـر اشـخاص مختلف کدام موسیقی آرامش بخش ارزیـابی مـیشـود . در ایـن بررسـی مشـخص شـد کـه نواهای مختلف، روی اشخاص مختلف، اثرات متفاوت بر جای میگذارد (بیانی، .(1380

.5-3 تأثیر بر سیستم ایمنی
نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که موسیقی درمانی سیستم ایمنی را تقویت می کنـد . بـر اساس پژوهشهای صورت گرفته که در نشریه BJM به چـاپ رسـیده اسـت، دکتـر لـن کـه هدایت کننده طرح موسیقی درمانی مرکز سرطان ایرلند است، بعـد از تشـخیص سـرطان در خود در یک سفر شخصی به مرکز سرطان ایرلند رفت و به کادر پزشکی آنجا نشان داد که موسیقی تا چه حد می تواند در بهبود وضعیت جسمانی و روانی بیماران مؤثر باشد. همچنـین وی افزود: در هنگام عمـل جراحـی در جـایی کـه نیـاز بـه بیهوشـی اسـت، گـوش دادن بـه موسیقی بیمار را آرام می کند، با موسیقی به نظام بدن کمک می کنیم تا بتواند کـار خـود را بهتر انجام دهد (فراهانی، .(1387

موسیقی سنتی ما با اصالت و ریشههای عمیق فرهنگی، قابلیت گسـترش و تـدوینهـای تازهای از جانب استادان موسیقی دارد. دکتر داریوش صفوت، موسیقی دان برجسته معاصر، نقل می کند: مرحوم عبدالحسین شهبازی 20 دقیقه در کنار بسـتر بیمـاری کـه پزشـکان از او قطع امید کردند سهتار نواختند و پس از 20 دقیقه حال بیمار بهبود یافت (روزنامه همشـهری .(79/8/10

.6 روش تحقیق

در این مقاله ضمن آشنایی با موسیقی درمـانی و ارائـه تاریخچـهای از موسـیقی درمـانی، بـه کمکمدل فازی به بررسی 5 پارامتری که موسیقی بر آن مؤثر اسـت پرداختـه شـده اسـت. این 5 پارامتر عبارتند از:
1. تأثیر موسیقی بر تقویت حافظه،

2. تأثیر موسیقی بر بهتر یا راحتتر خوابیدن،
3. تأثیر موسیقی برتوانایی یادگیری،
4. موسیقی درمانی و تأثیر آن بر امراض جسمانی و سلامتی، بهویژه سالمندان،
5. موسیقی درمانی و تأثیر آن بر دردهای روحی عاطفی و احساسات.