بخشی از مقاله
مقدمه
روانشناسی سلامت به مطا لعه فرآیندهای رفتاری و روان شناختی در هنگام سلامت، بیماری و مراقبت سلامت میپردازد،این علم معطوف به درک این نکته است که چگونه عوامل و عوامل فرهنگی، رفتاری و روان شناختی باعث سلامت یا بیماری جسمی میشود. عوامل روان شناختی میتواند بطور مستقیم بر سلامت اثرگذار باشد .برای مثال، عوامل استرس زای محیطی که غالباً رخ میدهد که بصورت تجمعی بر محورآدرنال-غده ی هیپوفیز -هیپوتالاموس اثر میگذارد، به مرور زمان، میتواند به سلامت آسیب وارد نماید. عوامل رفتاری هم میتواند سلامت شخص را تحت الشعاع قرار دهد.
برای مثال، رفتارهای خاص میتواند، به مرور زمان، آسیب وارد کند - مصرف دخانیات، سوء مصرف مشروبات الکلی - یا ارتقاء دهندهی سلامت باشد - ورزش، رژیم غذایی کم چربی - . روان شناسان سلامت یک رویکرد روان شناختی زیستی اجتماعی را اتخاذ میکنند .به عبارت دیگر، روان شناسان سلامت، سلامت را نه تنها مربوط به فرآیندهای بیولوژیکی - برای مثال ،ویروس، تومور و غیره - نمیداند بلکه همچنین به عوامل روان شناختی - مانند افکار و اعتقادات - ، رفتاری - مثلاً عادات - ، و فرایندهای اجتماعی - مانند قومیت و وضعیت اقصادی اجتماعی - هم مربوط میدانند، با درک عوامل روان شناختی که ممکن است بر سلامت اثرگذار باشد، و با استفاده از این علم بصورت سازنده، روانشناسان سلامت میتوانند سلامت را با کار مستقیم با بیماران یا بطور غیرمستقیم در برنامههای سلامت عمومی در مقیاس بزرگ بهبود بخشند.
بعلاوه، روانشناسان سلامت میتوانند در آموزش دیگر متخصصان مراقبت سلامت مشارکت نمایند - برای مثال، پزشکان و پرستاران - جهت منتفع شدن از دانشی که این علم هنگام برخورد با بیماران بوجود آورده است .روانشناسان سلامت همگام با دیگر متخصصان در کلینیکها و بیمارستانها، مراکز سلامت و بهداشت عمومی که در مقیاس بزرگ بر روی برنامههای ارتقاء سلامت و تغییر رفتار مشغول بکارند، و در مراکز و دانشگاههای علوم پزشکی جایی که آنها به تدریس پرداخته و پژوهشها را انجام میدهند به ایفای وظیفه میپردازند.
سلامت چیست
بیشتر ما فکر می کنیم سلامت یعنی بیمار نبودن اما تعریف سلامت این نیست سلامت طیف وسیعی دارد همانطور که بیماری ها هم طیف گسترده ای از وضعیت مختلف را در بر می گیرد . رفیعی فر، شهرام، - - 1393، خیلی ها هیچ علامت آشکاری از یک بیماری مشخصی ندارند ولی می توان خستگی، اضطراب ، استرس، افسردگی و عدم رضایت را در رفتار انها مشاهده کرد این علائم را می توان در بسیاری از بیماری ها ی جسمی و روانی هم سراغ گرفت حتی سرطان را می توان نوعی ضعف ایمنی در مقابل برخی استرس ها قلمداد کرد استرس هایی که باعث می شوند بعضی ها به سیگار الکل و پرخوری روی بیاورند و این گزینه ها ی ناسالم را جایگزین برخی نیاز های اساسی زندگی دریافت عواطف و ابرازاحساسات اعتماد به نفس و خود انگاره مثبت کنند.
سلامت تعریف ایستایی به سطوح به سطوح بالاتر ان نیازمند خود مراقبتی ابراز احساسات برقراری روابط سالم و توجه به ابعاد زیست محیطی اجتماعی جسمانی روانی و روحانی سلامت است، رفیعی فر، شهرام - - 1393 ، سلامت احساس خوب داشتن و بیمار نبودن است ما معمولا در صورت موجود نبودن موارد زیر می پنداریم که سلامتیم: -1 نشانه های مبنی بر اینکه بدن کارکرد خوبی ندارد مانند فشار خون -2 علائم بیماری و آسیب دیدگی مانند درد و حالت تهوع رفیعی فر، شهرام - - 1393، سلامت و بیماری درجاتی دارند جامعه شناس پزشکی آرون آنتو نو فسکی1973 اظهار داشت که این مفاهیم در دو نقطه انتهایی طیفی قرار دارند و اشاره کرد ما همگی می میریم و تا زمانی که نفس می کشیم و زنده ایم سالمیم او همچنین اظهار کرد که تا کنون توجه خود را بیشتر از اینکه مردم چگونه سالم می مانند بر دلایلی که آنان را بیمار می کند معطوف ساخته ایم یک طیف سلامت و بیماری است در یک سوی این طیف مرگ و در سوی دیگر آن سلامت کامل قرار دارد.
چگونگی پیدایش نقش روان شناسی در سلامت
این نظریه که پزشکی و روان شناسی به هم مرتبط هستند سابقه تاریخی طولانی دارد و به یونان قدیم برمی گردد در اوایل قرن بیستم این موضوع با فعالیت های حرفه ای زیگوند فرید که پزشکی خوانده بود رسمی تر شد او در مشاهدات خود متوجه شد که بعضی از بیماران بدون داشتن اختلالات عضوی و علایم جسمس دچار بیماری هستند این موضوع با نظریه روانکاوی او سازگار بود فروید معتقد بود این علایم تبدیلی است از اختلالات عاطفی ناخودآگاه فروید این را وضعیت را هیستری تبدیلی نامید.
شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - - 1392، در دهه 1960 توجه پزشکی روان تنی به روش ها و نظریه های جدیدی جلب شد و توجه این رشته به روابط میان عوامل روانی و اجتماعی و کارکرد های زیستی و فیزیولوژیکی در روند ایجاد بیماری معطوف گردبد.در اوایل 1970 رشته پژوهشی جدیدی به وجود آمد که نقش روان شناسی را در بیماری مورد بررسی قرار می داد این رشته را پزشکی رفتاری می نامند و از شاخه ای در روان شناسی به نام رفتار گرایی سرچشمه گرفته است در آن زمان رفتار گرایی در اوج شکوفایی خود بود و روش های شرطی سازی به مردم کمک می کرد که در مشکل های رفتاری خود مانند پرخوری، اضطراب و ترس تغییر به وجود آورند.
در آن هنگام روان شناسان فیزیولوژیک آشکارا نشان دادند که وقایع روان شناختی به ویژه وقایع و حالات عاطفی در کارکرد های جسمانی مانند فشار خون مؤثرند پژوهشگران نشان دادند که افراد می توانند یاد بگیرند که در صورت دریافت پسخوراند سیستم های مختلف فیزیولوژیکی خود را کنترل کنند شفیعی،فروغ، میرزایی، روانشناسان عقیده دارند که رابطه بین سلامت روان و سلامت جسم غیر قابل چشم پوشی است. افکار منفی و ناامید کننده درباره خود، میتواند فهرست بلندی از مشکلات جسمی از قبیل سندروم روده تحریک پذیر، نارسایی کبد، افسردگی، اختلالات خوردن و انواع انگلهای رودهای را ایجاد کند.
حتی استفاده از داروهها و واکسنها برای بیماریهایی که علت روانشناختی دارند ممکن است سبب ایجاد عوارض دیگری همانند خستگی و کوفتگی در شما شود شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - - 1392برای وجود رابطه بین سلامت روان و سلامت جسم مکانیزمهای مختلفی توسط دانشمندان ارائه شده است. وقتی ما احساس غمگینی یا افسردگی میکنیم، بدن ما تمایل به ذخیره چربیها دارد، چرا که مغز به بدن دستور میدهد که در حالت “زنده ماندن” قرار دارد شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - - 1392حالت زنده ماندن به شرایطی گفته میشود که در آن بدن احساس خطر میکند و برای پیشگیری از مشکلات آینده شروع به ذخیره انرژی میکند. همین ذخیره چربیها میتواند مشکلات بسیاری برای ما ایجاد کند.
از سوی دیگر مغز همانند سایر بخشهای بدن یک سیستم شیمیایی و فیزیولوژیکی دارد شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - - 1392، همانگونه که میکروبها و عفونتها از سایر بخشهای بدن به مغز راه مییابند، فعالیتهای شیمیایی مغز نیز به سایر ارگانها منتقل شده و بر آنها اثر میگذارد. وقتی شما احساس غم، افسردگی، استرس و اضطراب دارید انواع مختلف مواد شیمیایی و هورمونی مضر در سیستم گردش خون شما پخش میشود و به سایر بخشهای بدن شما آسیب میرساند. یکی از بارزترین اثرات منفی این مواد شیمیایی تضعیف سیستم ایمنی و افزایش احتمال ابتلا به بیماریها در نتیجه استرس است. شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - . - 1392
روان شناسی سلامت
عبارت از گرد آوری یافته های آموزشی، علمی و حرفه ای در رشته روان شناسی در جهت ارتقا و حفظ سلامتی ، پیشگیری و درمان بیمار یها ، شناسایی عوامل سبب شناختی و تشخیصی مرتبط با سلامتی، بیماری و کژکارکردی مربوط و نیز تجزیه و تحلیل و بهبود نظام مراقبت های بهداشتی و ایجاد خط مشی های بهداشتی شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - . - 1392
اهداف روان شناسی سلامت
-1 ارتقاء و حفظ سلامت روان شناسان موضوع هایی از قبیل سیگار کشیدن، استفاده از کمر بند ایمنی در هنگام رانندگی، مصرف مشروبات الکلی و پایبندی به رژیم های غذایی خاصی را یررسی می کنند در نتیجه می توانند در طرح ریزی برنامه های آموزشی در دانشکده های بهداشت و بسیج رسا نه های گروهی در جهت تشویق شیوه زندگی و رفتار های سالم فعالیت کنند شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - . - 1392
-2 پیشگیری و درمان ، کاربرد اصول روان شناسی به گونه ای مؤثر به پیشگیری از بیماری های مانند کاستن از فشار خون بالا و در نتیجه کاهش خطر بیماری قلبی و سکته مغزی، شفیعی،فروغ، میرزایی، الهه ، - . - 1392
