بخشی از مقاله
چکيده
دير زماني است که بازرسي فني بعنوان واحدي در تاسيسات نفتي فعاليت مي کند که بطور خلاصه بهره برداري پايدار، متناسب و ايمن را از تجهيزات ، از لحاظ فني ، در تاسيسات را با انجام بازرسي هاي لازم و اعمال نظرهاي فني در مراحل مختلف ساخت ، حمل ، نصب و همچنين در حين بهره برداري تجهيزات تضمين مي کند. در واحدهاي عملياتي زير مجموعه وزارت نفت ، بازرسي فني با قدمتي باندازه عمر صنعت نفت در ايران ، بيشتر با بازرسي فني تجهيزات ثابت مکانيک ، شناخته شده است . با پيشرفت علوم و فنون ، و گسترش مباحث برق و ابزاردقيق و افزايش تجهيزات مربوطه در صنعت نفت ، گاز و پتروشيمي و ورود اين تجهيزات به تمامي بخش هاي صنعت ، چندي است لزوم وجود بازرسي فني برق و ابزاردقيق نيز توسط مديران صنعت احساس شده است و بتدريج اين بخش از بازرسي فني در واحدهاي مختلف عملياتي در حال شکل گيري مي باشد. اما با توجه به جوان بودن مبحث بازرسي فني برق و ابزاردقيق هنوز اجماع کلي درخصوص دامنه و شرح کار اين واحد وجود ندارد و هنوز در حوزه هاي مختلف اين بخش ، چالش ها و اختلاف نظرهايي وجود دارد. در اين مقاله سعي بر آن است که با توجه به تجارب نگارنده در اين بخش ، نقطة آغازي براي شفاف سازي وظايف و در نتيجه استقرار صحيح و پايدار اين بخش ، معرفي گردد تا اين بخش کليدي از بازرسي فني به جايگاه اصلي خود در صنعت نفت دست يابد.
واژگان کليدي : بازرسي فني برق و ابزاردقيق ، دامنه و شرح کار، تاسيسات عملياتي نفتي ، ايمني ، اختلال .
١- مقدمه
بازرسي فني بصورت عام به فعاليتهايي اطلاق مي گردد که بررسي آنچه تحت بازرسي است ، از لحاظ فني از مرحله ساخت تا بهره برداري از لحاظ صحت و تناسب ، و اعلام نظر در خصوص شرايط بهره برداري پايدار، متناسب و ايمن از آنچه مورد بازرسي است را شامل مي شود. پيشرفتهاي فناوري در حيطه برق و خصوصا ابزاردقيق در دهه هاي اخير و همچنين افزايش دسترس پذيري و سهولت انتقال و استفاده از انرژي الکتريکي ، باعث ورود و گسترش تجهيزات برقي و ابزاردقيقي در تاسيسات صنعتي نفت ، گاز و پتروشيمي شده است .
بنابر اين با افزايش کاربرد اين تجهيزات در صنعت نفت ، اين نياز بيش از پيش احساس مي گردد که بايد اينگونه تجهيزات تحت بازرسي قرار گيرد و بنابر اين بخش برق و ابزاردقيق بازرسي فني نيز به ديگر بخشهاي اين واحد اضافه گردد. با توجه به تعاريف کلي فعاليتهاي بازرسي فني ، بازرسي فني برق و ابزاردقيق نيز در همان راستا فعاليت مي کند. اما بايد ديد با توجه به اينکه تجهيزات متفاوتي را نسبت به بخشهاي ديگر و داراي قدمت بيشتر بازرسي فني در حيطه کار خود دارد، به چه ترتيبي بايد فعاليتهاي خود را تعيين ، برنامه ريزي و انجام دهد.
٢- اهداف کلي بازرسي فني
اهداف بازرسي فني را بصورت جامع در واحدهاي عملياتي نفت ، گاز و پتروشيمي مي توان بصورت زير بيان نمود:
٢-١- اعلام اطمينان و يا عدم اطمينان از صحت و تناسب تجهيزاتي که عدم صحت و تناسب آنها منجر به بروز حادثه يا اختلال فرآيند مي گردد.
٢-٢- گزارش مشکلات و اختلالات فني بصورت موردي ، بنا به شرايط ، همراه با آناليز علل مشکلات و اختلالات و راه جلوگيري از بروز مجدد به مديران واحد عملياتي .
٢-٣- نظارت کلي بر فعاليتهاي تعمير و نگهداشت واحد عملياتي .
٢-٤- تحت نظر داشتن تطابق کالاهاي خريداري شده با درخواستها و شرايط استاندارد ساخت ، حمل و نگهداري کالا از لحاظ فني .
در کل مي توان چنين بيان نمود که بازرسي فني اطمينان بخش مديريت مجموعه در مناسب بودن شرايط فني تجهيزات تاسيسات عملياتي بوده و در صورت مشاهده هرگونه عامل اختلال يا حادثه ، با رويکرد پيشگيرانه آنرا به مديريت گزارش کرده و راههاي حل را نيز از ديد فني ارائه مي نمايد ضمن اينکه در صورت بروز اختلال نيز با بررسي کامل فني ، علل و عوامل را شناسايي کرده و براي پيشگيري در آينده راهکار ارائه مي نمايد.
٣- فعاليتهاي بازرسي فني برق و ابزاردقيق
با توجه به اهداف کلي ، مي توان فعاليتهاي بازرسي فني را براي بخشهاي برق و ابزاردقيق بشکل زير تعريف نمود:
براي هدف اول کلي بازرسي فني فعاليت بايد بر روي تجهيزات ابزاردقيقي که در حادثه يا اختلال فرآيند موثرند يعني سوييچهاي صادر کننده فرمان Shut down، ترانسميترهاي صادر کننده فرمان Shut down و تجهيزات برقي که در حادثه يا اختلال فرآيند موثرند مانند رله هاي حفاظتي ، سيستم زمين ، سيستم صاعقه گير و همچنين سرکابلها و اتصالات و تجهيزات ولتاژ متوسط و ولتاژ بالا متمرکز گردد. در سه هدف ديگر نيز کليه تجهيزات برقي و ابزاردقيقي به روشهايي که در ادامه مي آيد، تحت الشعاع قرار مي گيرند.
جهت نيل به اين اهداف اول تا سوم بازرسي فني در بخش بازرسي فني برق و ابزاردقيق ، بايد فعاليتهايي صورت پذيرد که با توجه به اينکه معمولا پرسنل بازرسي فني از گستردگي و تعدد واحدهاي عملياتي مانند فرآيند و تعميرات برخوردار نيستند، بشکلي مديريت مي گردد که برخي بصورت نظارت عاليه و برخي نيز با توجه به حياتي بودن موضوع به شکل نظارت کامل ، حسب اهميت موضوع ، انجام پذيرد:
٣-١- فعاليتهايي که بايد بصورت نظارت عاليه صورت پذيرند:
٣-١-١- فعاليتهاي بدو راه اندازي واحد يا بعد از انجام پروژه هاي اجرايي تاسيسات در ابتداي زمان بهره برداري
-1-1-1-3حصول اطمينان از مطابقت کالا هاي خريداري و نصب شده در واحد عملياتي با استانداردهاي مربوطه .
اين فعاليت مي تواند با بررسي مدارک سازنده کالاهاي تخصصي بکار رفته در پروژه مانند گواهينامه و کاتالوگ تجهيزات ، انجام پذيرد.
-2-1-1-3حصول اطمينان از اجراي سايت بر اساس مدارک ، بعنوان نماينده گروه بهره بردار واحد عملياتي .
بازرسي فني قبل از راه اندازي واحد عملياتي و به عنوان چک کننده نهايي ، تطابق اجراي پيمانکار اجرا را با نقشه هاي طراحي مي سنجد. دراينجا بازرسي فني از صحت نظارت بر اجرا اطمينان حاصل مي نمايد. ( اين فعاليت مکمل فعاليت نظارت و اطمينان بخش گروه تحويل گيرنده واحد عملياتي مي باشد). اين کار بازرس مي تواند با بررسي مدارک نظارت پروژه اجرا و تاييد صحت اجرا توسط گروه نظارت انجام گردد. در صورت هرگونه عدم تطابق مدارک با اجرا در صورت مجاز بودن تغييرات داده شده ، بازرس مي تواند درخواست ASBUILT شدن نقشه ها را توسط بخش اجرا بنمايد.
-3-1-1-3حصول اطمينان از صحت و تکميل بودن اسناد و نقشه هاي فني و استانداردهاي مورد نياز.
با توجه به اينکه ممکن است تمامي اسناد مورد نياز از طرف گروه اجرا به گروه بهره بردار (واحد مهندسي و خدمات فني ) تحويل نگردد، بازرس بصورت تصادفي اسناد را بررسي کرده تا از کامل بودن اسناد اطمينان حاصل نمايد.
٣-١-٢- فعاليتهاي بهره برداري عادي واحد
-1-2-1-3 حصول اطمينان از مطابقت نقشه ها و مدارک با آخرين تغييرات انجام شده در تاسيسات .
در طي زمان بهره برداري باتوجه به پروژه هاي توسعه اي ، TSR ها و امثال اين فعاليتها، ممکن است تفاوتهايي در تاسيسات نسبت به شرايط ساخت اوليه بوجودآيد. ممکن است به دلايلي نقشه هاي تاسيسات ASBUILT نگردد که در آينده اين تفاوت نقشه با شرايط واقعي تاسيسات براي تمامي گروههاي عملياتي که بر اساس اين مدارک کار مي کنند، ايجاد مشکل و سردرگمي خواهد نمود. لذا بهتر است بازرسي فني بصورت تصادفي تطابق نقشه ها با شرايط موجود تاسيسات را بررسي نمايد. دراينجا بازرسي فني به عنوان مکمل واحد خدمات فني و مهندسي و ناظر بر آن عمل مي نمايد.
-2-2-1-3حصول اطمينان از صحيح بودن تنظيمات دستگاهها اعم از ست پوينت ، ضرايب کنترلرها، ستينگها و غيره .
اين فعاليت بازرسي به دو بخش تقسيم مي گردد اول بررسي وجود اسناد قابل اطمينان جهت تعيين اعداد تنظيم پارامترهايي چون ستينگ رله هاي حفاظتي الکتريکي ، دوم کامل بودن و عدم کاستي در اسناد ستينگهاي مربوطه و صحت روش محاسبه آنها.
-3-2-1-3حصول اطمينان از صحت کار کرد و شرايط تجهيزات سايت و درون ساختمانهاي تاسيسات .
-4-2-1-3 بازرس بصورت تصادفي بر کارکرد مناسب و صحيح تجهيزات ، از سطوح درگير با فرآيند و در سايت مانند ترنسميترها و الکتروموتورها تا اتاق کنترل مانند MCCها و سيستمهاي کنترل مرکزي نظارت مي کند. در اين نظارت شرايط نامناسب نصب و کارکرد تجهيز مانند دماي نامناسب محيط يا شل بودن درپوشها نيز تحت بازرسي قرار مي گيرد. در جدول ١ نمونه اي از برگه بازرسي تجهيز ابزاردقيقي ديده مي شود. در اين بخش دسته ويژه اي از تجهيزات که عبارتند از تجهيزات دوار برقي (ژنراتورها و الکتروموتورها) نيازمند استحصال اطلاعات ويژه مانند تغييرات دماي بيرينگهاي مربوطه و کلا اطلاعات مربوط به بخش وايبريشن و CMمي باشند که بازرسي فني از واحد هاي ذيربط تهيه مي کند. علاوه بر موارد فوق موارد خاص براي الکتروموتورها شامل بررسي نتايج تست و سرويس دوره اي سوييچگيرهاي آنها و همچنين تست عايقي سيم پيچها و کابلهاي الکتروموتور هاي ولتاژ متوسط و بالا و طبق توصيه سازنده مي باشد. علاوه بر اين براي ژنراتورهاي AC بازرسي چشمي اختلالاتي مانند تورم يا آب رفتگي عايقبندي ، همچنين ترک خوردگي آنها که معمولا بر اثر تغييرات سيکليک حرارتي بوجود مي آيد، وجود مواد آلوده کننده مانند روغن ، غبار، آب و رسوبات ناشي از کورونا به رنگ هاي سفيد، خاکستري ، و قرمز در نواحي با تنش بالاي الکتريکي ، بررسي استحکام گوه هاي فرو رفته در شکافهاي استاتور، مي تواند مفيد باشد. همچنين تستهاي مقاومت عايقبندي که با ولتاژهاي از ٥٠٠ تا ٥ کيلو
