مقاله در مورد آئین کار ساختمان ، تاسیسات ، تجهیزات فنی بهداشت و نگهداری سردخانه مواد غذائی

بخشی از مقاله

آئين كار ساختمان , تأسيسات , تجهيزات فني و بهداشت و نگهداري سردخانه مواد غذايي
1 ـ هدف و دامنه كاربرد
در اين آئين كار استاندارد و ضوابط كلي مربوط به ساختمان , تاسيسات , تجهيزات فني بهداشت و نگهداري در سردخانه‏هاي ثابت كه بمنظور نگهداري مواد غذائي و كشاورزي ساخته مي‏شوند بيان مي‏گردد .
2 ـ تعريف‏ها و اصطلاح ها
2-1- تعريف بارها
2-1-1- بار برودتي ـ باريست كه در زمان مورد نظر به دستگاهها وارد مي‏شود .
2-1-2- بار ناشي از كالا ـ باريست كه بايد در واحد زمان از كالا گرفته شود تا به درجه حرارت مورد نظر برسد .
2-1-3- بار سرويس ـ باريست كه بواسط ورود هوا و روشنايي و غيره به دستگاههاي تبريد تحميل مي‏شود .
3 ـ طبقه بندي انواع سردخانه‏ها
سردخانه‏ها بر دو نوع مي‏باشد :
3-1- سردخانه متحرك
3-2- سردخانه ثابت ـ سردخانه ثابت مجموعه‏ايست از ساختمان و تاسيسات مناسب كه بتواند مصنوعأ شرايط خاصي نگهداري كالاي مورد نظر ( مواد خوراكي و فاسد شدني ) رااز نظر رطوبت نسبي و درجه حرارت و در صورت لزوم‏شرايط اختصاصي مربوط تامين نمايد و درجه حرارت و در صورت لزوم شرايط اختصاصي مربوط تامين نمايد .

3-2-1- سردخانه توليدي ـ در نقاط توليد مواد غذايي و محصولات كشاورزي براي جنس يا اجناس بخصوصي طرح وساخته ميشود .
3-2-2- سردخانه ذخيره‏اي - نزديك به محلهاي مصرف وياتوليد ساخته ميشود تنوع كالا درآن معمولا " زياد نيست كالاي مورد نظر را ميتوان در آن نزديك به حداكثر زمان نگهداري توصيه شده در استانداردهاي مربوط ذخيره نمود دفعات ورود وخروج ساليانه كالا درسردخانه كم ميباشد .
3-2-3- سردخانه توزيعي - در مراكز مصرف ويا نزديك به آن قرار دارد . دفعات ورود وخروج وتنوع كالا در آن زياد است .
3-2-4- سردخانه ترانزيتي - در نقاط گمركي ونقاطي كه وسيله حمل و نقل تغيير ميبايد ساخته ميشود . ورود وخروج كالا در آن معمولا " در محصولات بزرگ صورت مي

گيرد . مدت نگهداري كالا در آن معمولا " كوتاه است .
3-2-5- سردخانه‏هاي اختصاصي - اين سردخانه‏ها معمولا " در جوار هتلها , رستورانها , سوپر ماركتها , بيمارستانها وساير مراكز كم مصرف ساخته ميشود . ظرفيت اين نوع سردخانه خاص نگهداري در اين نوع سردخانه‏ها مشمول مقررات اين استاندارد نميباشد . لكن ملزم به رعايت مقررات خاص مراجع قانوني كشور در مورد حفظ بهداشت ونگهداري مواد غذايي ميباشد .
4 - ساختمان سردخانه
3-1- موقعيت محل سردخانه
4-1-1- امكان داشتن جاده يا راه ارتباطي مناسب با نوع سردخانه ودسترسي به آب وبرق وتلفن وغيره 4-1-2- مناسب بودن محلاز نقطه نظر عدم مزاحمت جانوران وحشرات موذي وميكروبهاي آلوده
4-1-3- مناسب بودن محل از لحاظ قرار نگرفتن در سيل
4-1-4- سردخانه با توجه به جهت وزش بادهاي محلي از مراكز وواحدهائي كه بنحوي موجب آلودگي هوا ومحيط ميشوند ميبايستي كافي داشته باشد .
4-1-5- حتي الامكان سعي شود كه در محل ساختمان سردخانه سطح سفره آب زيرزميني پائين باشد .
4-2- طرح معماري - پس از انتخاب محل سردخانه باتوجه به مندرجات بند 4-1- ساخت زمين سردخانه بر اساس ظرفيت مورد نظر ورعايت نكات زير تعيين ميگردد .
4-2-1- در تعيين سطح زمين مورد نياز براي سردخانه با توجه به ظرفيت ونوع سرد خانه ميبايستي علاوه بر سطح زير بناي قسمتهاي سردخانه زمين كافي براي بارگيري وتخليه ومانوروسايل نقليه در نظر گرفته شود ضمنا " با توجه به امكانات خدماتي محل ونوع سردخانه پاركينگ وساختمانهاي جنبي از قبيل نگهباني , توالت عمومي , دفتر و همچنين محل مسكوني براي كاركنان سردخانه ومحل باسكول ومحوطه جهت فضاي سبز وغيره پيش بيني گردد .

4-2-2- استقرار وتوزيع زمين بنحويست كه تسهيلات زير در آن فراهم ميگردد .
4-2-2-1- ورود وخروج وسايل نقليه به محوطه سردخانه وتوزين وتخليه وبارگيري براحتي انجام گيرد .
4-2-2-2- ساختمان اداري , نهارخوري وسرويسها با توجه به ظرفيت سردخانه داراي زير بناي مناسب با آن و رعايت تسهيلات ورود و خروج مراجعان و پاركينگ اتومبيل‏ها در

محل مناسب است قرار يابد و پيش بيني پاركينگ براي دو دستگاه ماشين آتش نشاني بقسمي كه در موارد , عادي از اين محل استفاده نگردد و در محل مناسب استقرار يابد .
4-2-2-3- محل استراحت رانندگان در جاي مناسب درمحوطه سردخانه و محل مسكوني كاركنان سردخانه خارج از محيط كار سردخانه بلحاظ حفاظت و كنترل ايمني ساخته شود .
4-2-2-4- محل مخصوص جمع آوري زباله و ضايعات در دورترين نقطه محوطه سردخانه در نظر گرفته شود تا از انتشار عفونت و حشرات موذي به ساختمان سردخانه جلوگيري شود .
4-2-2-5- اطاق براي نگهداري مواد سريع الاشتعال و قابل انفجار نظير رنگ روغن گاز وغيره دور از ساختمان‏هاي اصلي و جنبي سردخانه پيش بيني گردد .
4-2-3- در طرح و تيغه‏بندي ساختمان سردخانه بايد نكات زير رعايت شود .
4-2-3-1- تعيين نوع سردخانه ( ترانزيتي , ذخيره يي , توليدي و توزيعي )
4-2-3-2- پيش بيني ابعاد و تعداد اطاقهاي سرد با توجه به كالاهاي مختلف و نوع سردخانه و توجه به سيستم چيدن كالا .
4-2-3-3- در نظر گرفتن مدت زمان نگهداري كالا
4-2-4- بطور كلي ساختمان سردخانه از اجزاء زير تشكيل مي‏يابد .
4-2-4-1- سالنهاي نگهداري ( ابعاد , تعداد , موقعيت نسبت به راهروها سقف , ديوار و دست اندازها محافظ ( غير از سالنهاي با سيستم قفسه بندي .)
4-2-4-2- راهروهاي ارتباطي ( ابعاد , موقعيت , كف , سقف , بدنه دشوار و دست انداز محافظ .)
يادآوري : طرح سردخانه و موقعيت سالنها نسبت بهم بايد طوري باشد كه طول راهروهاي ارتباطي بجهت رعايت حداقل فاصله دربارگيري و تخليه طولاني نباشد .
با در نظر گرفتن عرض لازم و كافي براي حركت ليفت تراك‏ها پهناي 5 الي 6 متر براي راهروها توصيه مي‏گردد .
چون نياز چنداني به ارتفاع زياد راهرو نيست لذا بهتر است با ايجاد سقف كاذب از قسمت فوقاني راهرو بعنوان محلي براي عبور لوله‏ها و همچنين قرار دادن كابل‏ها و غيره استفاده كرد . رعايت نكته اخير در مورد سردخانه هائيكه داراي سيستم مبرد آمونياكي مستقيم مي‏باشند الزامي است .
4-2-4-3- آمادگاه ( موقعيت , كف , سقف , ديوار , دست انداز محافظ ) موقعيت آمادگاه پس از سكوي تخليه قرار مي‏گيرد . از اين محل معمولا براي بسته بندي و درجه بندي استفاده مي‏گردد . ابعاد آمادگاه با توجه به نوع و ظرفيت سردخانه‏ها و ساير احتياجات تعيين مي‏گردد .
4-2-4-4- پيش سرد كن ( موقعيت , كف , سقف , دست انداز محافظ )
4-2-4-5- تونل انجماد ( موقعيت , كف , سقف , بدنه )
4-2-4-6- موتور خانه ( ابعاد , موقعيت , كف و سقف و بدنه , ايمني و تهويه اجباري ) موتورخانه و انبار لوازم سردخانه بايد از قسمتهاي سرد مجزا بوده و در ورودي جداگانه داشته باشد موتورخانه بايستي داراي راه فرار باشد يعني نسبت به بزرگي يا كوچكي آن دستكم داراي دو درب باشد كه كاركنان بتوانند ر مواقع اضطرار خود را نجات دهند سطح زير بناي موتورخانه متناسب با ظرفيت سردخانه و رعايت مسايل فني و در نظر گرفتن فضاي كافي تعيين مي‏گردد .
4-2-4-7- اطاق كنترل ـ اين اطاق براي استقرار تابلو و كنترل دستگاهها در نظر گرفته مي‏

شود در بعضي سردخانه‏ها اين اطاق با موتورخانه مشترك مي‏باشد .
4-2-4-8- اطاق ژنراتور ـ اين اطاق براي نصب موتور ژنراتور اضطراري با توجه به ظرفيت آن و رعايت نيازهاي فني ساخته مي‏شود مي‏تواند با موتورخانه مشترك باشد .
4-2-4-9- اطاق ترانسفورماتور ( طبق ضوابط وزارت نيرو )

4-2-4-10- تعميرگاه و شارژ باطري ( موقعيت , ابعاد , تهويه اجباري )
سكوي تخليه و بارگيري ( ابعاد , موقعيت , كف ) ابعاد سكوي تخليه و بارگيري با توجه به ظرفيت سردخانه و نوع سردخانه و ميزان تخليه و بارگيري آن تعيين مي‏گردد . ارتفاع سكوي تخليه و بارگيري معمولا بين 1 الي 1/20 مترمي باشد . لبه سكو بايد مجهز به ضربه گير باشد . سكو بايد حتي المقدور سرپوشيده باشد .
4-2-4-11- دربهاي اصلي ( اطاق‏ها به راهروها )
4-2-4-12- دربهاي اضطراري
4-2-4-13- دربهاي تخليه و بارگيري
4-2-4-14- پله‏هاي و نردبانهاي ثابت جهت ورود و خروج افراد تعميركار به قسمت تجهيزات و لوله‏هاي تأسيسات و محلهاي مربوطه .
4-3- طرح ايستاني , اسكلت ساختمان سردخانه ممكن است از مصالح بنائي , اسكلت فلزي , بتن آرمه , مختلط فلزي , بتن آرمه , مختلط فلزي و بتني و يا سيستمهاي پيش ساخته طرح و ساخته شود .
4-3-1- در هر حال اسكلت ساختمان بايد طوري طرح و محاسبه گردد كه ضوابط استاندارد شماره 519 ايران ( حداقل بار وارد بر ساختمانها و ابنيه فني ) بر آن رعايت گردد .
4-3-2- نوع اسكلت ساختمان سردخانه لازم است با توجه به محل , ظرفيت مسايل فني و مسايل اقتصادي توجيه و انتخاب گردد .
4-3-3- پي سردخانه
4-3-3-1- زمين زير پي سردخانه بايد بر اساس آئين كاربردهاي شماره 19 ايران ( مكانيك خاك جهت پي سازي ) مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد .
4-3-3-2- بعلت شرايط خاص سردخانه در مطالعه زمين زير پي بايد مسئله تورم خارك در اثر يخ بندان و نحوه جلوگيري از اين مورد بررسي قرار گيرد . براي جلوگيري از تورم خاك در اثر يخ بندان در كف اطاقهاي سرد زير صفر مورد بررسي قرار گرفته و تدابير لازم جهت جلوگيري از اين تورم بعمل آيد . از جمله چهار راه حل زير پيشنهاد مي‏گردد .
الف ـ شمع كوبي و پي سازي روي شمع ( در مناطق ساحلي ضروري است .)
ب ـ زه كشي در زمين و تهويه زمين زير سردخانه بطور طبيعي با استفاده از كانال و يا لوله در حاليكه طول كانال و يا لوله در جهت تهويه كمتر از 30 متر باشد .
ج ـ تهويه اجباري بوسيله هواي گرم در طول بيش از 30 متر
د ـ استفاده از منبع حرارتي در زير عايق كف سردخانه

يادآوري ـ محل خروج ورود هوا در سيستم تهويه طبيعي يا اجباري بايد با تور شيمي و يا صفحات مشبك فلزي به منظور جلوگيري از ورود حشرات و حيوانات مجهز گردد .
يادآوري ـ براي خروج آب تقطير شده در لوله‏هاي تهويه هوا بايد پيش بيني‏هاي لازم بعمل آيد .
4-3-3-3- با توجه به اهميت حفظ خواص عايق ساختمان سردخانه و جلوگيري از ترك خورد

ن آن و هدر رفتن انرژي و همچنين محافظت از تأسيسات لوله كش بايد توجه خاصي براي جلوگيري از نشت نامتقارن و بيش از حد مجاز در ساختمان سردخانه بعمل آيد .
4-3-3-4- طرح و محاسبه و اجراي فونداسيون سردخانه بايد بر اساس ضوابط مندرج در آئين كاربردهاي شماره 18 ايران ( آئين نامه براي طرح و محاسبه و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه ) باشد .
4-3-4- اسكلت سردخانه ـ اسكلت سردخانه ممكن است بصورت اسكلت با مصالح بنائي فلزي بتن آرمه , مختلط فلزي و بتني و پيش ساخته باشد .
4-3-4-1- اسكلت با مصالح بنائي ـ اينوع اسكلت با مصالحي نظير آجر , سنگ بلوكهاي سيماني و غيره ساخته مي‏شود .
4-3-4-2- اسكلت فلزي ـ طرح و محاسبه و اجراي اسكلت اينوع سردخانه بايد با ضوابط آئين نامه ساختمانهاي فلزي ايران ( نشريه شماره 74 دفتر تحقيقات و استانداردهاي فني سازمان برنامه و بودجه ) مطابقت داشته باشد و علاوه بر آن رعايت نكات زير در اينوع اسكلت‏ها ضروريست .
الف ـ بعلت شرايط خاص سردخانه لازم است مسائل جلوگيري از زنگ زدگي مصالح فلزي مورد توجه قرار گيرد .
ب ـ براي جلوگيري از ايجاد پلهاي حرارتي و نفريق بايد تدابير لازم اتخاذ گردد .
4-3-4-3- اسكلت بتن آرمه ـ طرح و محاسبه و اجراي اينوع اسكلت‏ها بايد بر اساس ضوابط مندرج در آئين كاربردهاي شماره 18 ( موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ) آئين نامه براي طرح و محاسبه و اجراي ساختمانهاي بتن آرمه ) باشد .
4-3-4-4- اسلكت مختلط فلزي و بتني ـ اينوع اسكلت از قطعات پيش ساخته فلزي , بتني و چوبي و يا ساير مصالح صنعتي ساخته مي‏شود .
4-4- جزئيات ساختماني
4-4-1- عايق رطوبتي ـ جنس نفوذناپذير در برابر آب ( مانند مواد قيراندود شده و غيره ) مي‏باشد كه بمنظور جلوگيري از نفوذ آب و رطوبت به عايق حرارتي و به اطاق در اثر خاصيت لوله‏هاي موئين و اختلاف فشار جزيي بخار آب موجود در هواي در داخل و خارج سردخانه‏ها كه نسبتأ زياد است بكار مي‏رود . براي جلوگيري از نفوذ بخار آب به داخل سردخانه كه سبب يخ زدگي شديد و اشكالات در رژيم ??? مي‏گردد و همچنين جلوگيري از ازدياد بارهاي حراراتي ??? تبريد لازمست در محل صحيح و مناسبي عايق و رطوبتي نصب گردد .
4-4-1-1- خواص عايق و رطوبتي ـ عايق رطوبتي بايد داراي خواص زير باشد :
الف ـ مقاوم در برابر نفوذ بخار آب و آب
ب ـ انعطاف پذيري و شكل پذيري
ج ـ دوام كافي داشته باشد .
4-4-1-2- محل كار گذاشتن عايق رطوبتي ـ عايق رطوبتي بطور كلي ??? كه فشار جزئي بخار آب زياد است كار گذاشته مي‏شود . سردخانه‏ها در سطح خارجي عايق حرارتي ??? عايق رطوبتي قبل از عايق حرارتي در كف و ديوار ??? مي‏شود و بهتر است كه در طرف ديگر عايق حرارتي ??? كار گذاشته نشود .

نصب عايق رطوبتي بايد بنحوي باشد كه در ??? نشود .
4-4-1-3- عايق رطوبتي طوري در كف و ديوارها قرار مي‏گيرد كه قسمتي از ??? رطوبتي سقف روي عايق رطوبتي ديوار و قسمتي از ??? ديوار روي عايق رطوبتي كف قرار گيرد .
4-4-2- عايق حرارتي ـ جنسي كه ضرب هدايت حرارتي ??? عايق حرارتي گويند . منظور از استفاده از ??? تبادل حرارت بين محيط خارج و داخل ???

عايق حرارتي بايد طوري باشد كه از تقطير آب در سطح گرم عايق جلوگيري نموده و عامل اقتصادي بودن در تعيين ضخامت آن حتي الامكان رعايت گردد . ضخامت عايق بايد طوري محاسبه گردد كه حرارت متبادله در سطوح مختلف حتي الامكان كمتر از 8 و لزومأ بيشتر از 10 كيلوكالري در ساعت بر متر مربع نباشد . عايق حرارتي بايد داراي خواص زير باشد :
4-4-2-1- بو نداشته باشد تا كالاي انبار شده بو نگيرد .
4-4-2-2- از نظر شيميايي در شرايط سردخانه تجزيه شدني نباشد .
4-4-2-3- نم گير نباشد چون در اثر جذب آب مقاومت حرارتي عايق كم مي‏گردد .
4-4-2-4- جنس آن چنان باشد كه ميدان كشت به ميكروبها ندهد و جاي لانه يا عبور و رشد جانوران و حشرات نباشد .
4-4-2-5- بسهولت شعله ور نشده و آتش‏گيري را شدت ندهد .
4-4-2-6- در مقابل بارهاي وارده تغيير شكل قابل ملاحظه ندهد .
4-4-2-7- انواع عايق‏هاي حرارتي ـ انواع متداول عايقهاي حرارتي عبارتند از :
چوب و پنبه
پشم شيشه
فرآورده‏هاي پتروشيمي نظير پلي استيرين , پلي اوريتين و غيره
4-4-2-9- با توجه به بند 4-4-1-2 توصيه مي‏گردد روي عايقهاي حرارتي سطوح جانبي سردخانه بنحوي با مصالحي نظير اندود سيماني , نصب ورقهاي گالوانيزه , ورقهاي آلومينيمي , ورقهاي فولادي زنگ نزن و غيره پوشانده شود .
4-4-3- كف سردخانه طرح و محاسبه و اجراي عمليات كف سازي سردخانه بايد طوري باشد كه بتواند متناسب با شرايط خاص سردخانه بوده و همچنين بارهاي وارده بر زمين زير آن و كف ساخته شده بايد با مندرجات استاندارد شماره 519 ايران " حداقل بار وارد بر ساختمانها و ابنيه فني مطابقت نمايد .
4-4-3-1- در كف سردخانه حتي الامكان از نصب كف شور در اطاقهاي سرد اجتناب شود و در صورت ضرورت نصب كف شو , دهنه خروجي آن در كف بايد درپوش داشته باشد در ضمن نحوه لوله‏گذاري چنان باشد كه از يخ زدگي و همچنين ورود جانوران موذي به داخل سردخانه جلوگيري شود .
4-4-3-2- شرح جزئيات مقطع كف سردخانه كه در شكل 1 داده شده است از زير پي بطرف داخل بايد مطابق با شرايط زير باشد :
الف ـ تراكم خاك زير كف بايد طوري باشد كه فشار وارد از كف را بنحو مطلوبي تحمل نمايد .
ب ـ بتن ( بتن مگر ) كه به صورت بتن ريزي به ضخامت 5 تا 10 سانتي متر با تا 200 كيلوگرم سيمان در متر مكعب به عنوان بتن تسطيح و ايجاد سطح صاف تمام شده باشد .
ج ـ عايق رطوبتي ـ عايق رطوبتي شرايط گفته شده در بند 4-4-1-1 را دارا مي‏باشد و آنچنانكه در شكلهاي 1 و 2 پيدا است چنانچه ديوارهاي سردخانه از مصالح سنتي باشد ميبايستي قسمتي از عايق رطوبتي ديوارها بر روي عايق رطوبتي كف قرارگرفته باشد .
د ـ عايق حرارتي ـ چنانچه عايق حرارتي كف يك پارچه نباشد مي‏بايد در دو لايه و يا بيشتر بصورتي كه درزها رويهم قرارنگيرد نصب گردد .
ه ـ 10 سانتي متر بتن كه 250 تا 300 كيلوگرم سيمان در متر مكعب داشته باشد اين لايه بتن مسلح گردد .
و ـ سطح تمام شده بتن نبايستي از نوع تخته ماله زير يا هر نوع ديگري كه لغزندگي نداشته باشد درست شود .

4-4-4- ديوار سردخانه ـ جزئيات ديوارهاي سردخانه با توجه به نوع اسكلت ساختماني آن ( اسكلت بنائي ـ اسكلت فلزي ـ اسكلت بتني , اسكلت مختلط فلزي و بتني و سيستم پانل پيش ساخته و غيره ) و همچنين رعايت مسايل فني مربوط به عايق كاري طرح و اجرا مي‏گردد . ذيلا يك نمونه از مقطع عرضي ديوار سردخانه كه با مصالح بنائي ساخته مي‏شود تشريح مي‏گردد .

مقطع عرضي ديوار سردخانه از قسمت بيرون سردخانه بطرف داخل آن مطابق شكل 2 از بخشهاي زير تشكيل مي‏گردد :
اندود سيماني ـ در صورتيكه بعلت مسطح نبودن ديوار بدان نياز باشد .
عايق رطوبتي ـ ( قيرگوني ـ گوني قيراندود ـ نوعي كاغذ بيتومن يا مواد پلاستيكي ) عايق رطوبتي بكار رفته بايد انعطاف‏پذير باشد تا در برابر نشست‏هاي جزئي ساختمان مقاومت كند .
عايق حرارتي ـ عايق حرارتي در دو لايه و يا بيشتر بر روي ديوار چنان چسبيده مي‏شود كه درزها رويهم نباشد . چنانچه عايق حرارتي از نوع پاشيدني و يا تزريقي بطور يكپارچه باشد در اينصورت در يك لايه بر روي ديوار قرار مي‏گيرد .
جدار نهائي و تمام شده ممكنست از نوع رابثيزو اندود سيماني و يا صفحات گالوانيزه و ورقهاي آلومينيمي و فولاد ضد زنگ و غيره باشد , در شكل شماره 2 مقطع عرضي ديوار سردخانه كه در آن شرايط ساخت بالا رعايت شده است نشان داده مي‏شود .
يادآوري 1 ـ در مواردي كه عايق حرارتي بكار رفته از نوع پاشيدني باشد و شرايط بهداشتي و نگهداري سردخانه ايجاب نمايد مي‏توان از نصب يا ساخت جدار نهايي صرف نظر نمود .
يادآوري 2 ـ با توجه به بند 4-2-4 دست انداز محافظ با ارتفاع متناسب مي‏بايد در نظر گرفته شود كه در شكل 1 يك نمونه ي بتني آن نشان داده شده است .
4-4-5- سقف سردخانه ـ پوشش سقف سردخانه ممكنست به يكي از دو نوعزير باشد
ـ سقف تخت
ـ سقف شيبدار
در مورد سقفهاي تخت بايستي نكات زير از بالا به پايين ( از قسمت بيرون به داخل سردخانه ) رعايت شود .
بعد از اتمام پوشش سازه‏اي سقف سطح صافي جهت انجام عمليات عايقكاري ايجاد گردد . اين عمل در مورد پوششهاي تيرآهن با تيرهاي بتني با مصالح بنايي ممكن است با اندود سيماني انجام شود .
ـ عايق رطوبتي
ـ عايق حرارتي در دو لايه يا بيشتر به قسمتي كه درزها رويهم قرار نگيرد . در مورد چگونگي اتصال با توجه به تبادل حرارت و مقاومت مي‏توان از روشهاي گوناگون استفاده كرد .
ـ پوشش روي عايق حرارتي در صورتيكه امكان جذب بخار آب زياد باشد در شكل شماره 3, جزئيات مربوط به سقف يك سردخانه از نوع تخت نشان داده شده است .

پوشش سقف اصلي برابر با روشهاي معمول استاندارد
پوشش سقف كاذب ـ براي استقرار سقف كاذب مي‏توان از شبكه‏هاي چدني , فلزي و چوبي و غيره استفاده شود . شبكه‏هاي مزبور مي‏بايست با توجه به مقاومت و تبادل حرارتي آن‏طرح و ساخته شود .
پوشش سقف كاذب از قسمت فوقاني به تحتاني متشكل است از :

ـ عايق رطوبتي
ـ دو يا چند لايه عايق حرارتي
ـ جدار نهايي ( در صورت لزوم )
يادآوري 1 ـ در صورتيكه در سردخانه سقف كاذب وجود داشته باشد , تهويه فضاي بالاي سقف كاذب ( فضاي ما بين سقف كاذب و سقف اصلي براي جلوگيري از تقطير آب و پائين آوردن درجه حرارت ضروري مي‏باشد .

يادآوري 2 ـ در پوشش سقف سردخانه‏ها مي‏توان از پانل‏هاي پيش ساخته استفاده نمود كه بهر صورت اينوع سقف بايد شرايط فني لازم را از نظر مقاومتهاي سازه‏اي , حرارتي و رطوبتي دارا باشد .
4-4-6- درب سردخانه ـ دربهاي سرد خانه بايد متناسب با حجم آن , نوع كالايي كه نگهداري مي‏شود , روش حمل و نقل باشد . دربهاي سردخانه بايد داراي ويژگيهاي زير باشد .
4-4-6-1- از بكار بردن مواديكه محل مناسبي براي رشد و نمو باكتريها , حشرات و غيره مي‏باشد براي ساخت درب خودداري شود .
4-4-6-2- چهارچوب و درب هر دو بايد هوا بندي شده باشد .
4-4-6-3- بدنه درب بايد عايق باشد و روكش محافظ رطوبت داشته باشد .
4-4-6-4- توصيه مي‏گردد درب اطاقهاي سرد كه ورود و خروج كالا در آن زياد است با فرمان خودكار باز و بسته شود بهرحال بايستي بتوان با دست نيز درب را بازوبسته كرد .
4-4-6-5- چنانچه اطاق‏هاي سرد فقط يك درب داشته باشند يك درب كوچك خروج اضطراري نيز توصيه مي‏شود , اندازه اين درب به ابعاد 0/9 متر ( عرض ) در 2 متر ارتفاع پيشنهاد مي‏شود .
4-4-6-6- دربهاي سردخانه بايستي داراي آنچنان حفاظي باشد كه موقع ورود و خروج كالا به دربها لطمه نخورد .
4-4-6-7- دربهاي سردخانه از داخل و خارج قابل باز شدن باشد .
4-4-6-8- در سردخانه هائيكه ورود و خروج كالا زياد است درب اطاقهاي سرد نبايد مستقيمأ به محيط خارج سردخانه باز شود و لازم است فضاي بسته در جلوي درب تعبيه گردد .
4-4-6-10- در سردخانه هائيكه درب آنها مدت زيادي باز بماند , بهتر است قسمت گرم كارگذاشته شود ضمنأ بجاي پرده هوا مي‏توان از پرده يا درب پلاستيكي بعد از درب اصلي اطاق استفاده نمود .
4-4-6-11- توصيه مي‏گردد در كف ورود و اطاقهاي زير صفر جلوي درب المانهاي حرارتي كار گذاشته شود تا از يخ زدگي كف جلوگيري شود .
4-4-6-12- اندازه درب بايستي چنان انتخاب شود كه ورود و خروج كالا از آن براحتي انجام شده و حتي الامكان حداقل اتلاف برودتي را داشته باشد .
يادآوري : اطاقهاي سردخانه و همچنين اجزاء ساختمان آن ( در مورد اطاقهائي كه داراي كنترل آتمسفر مي‏باشد ) بايد طوري طرح و محاسبه گردند كه علاوه بر تحمل بارهاي محاسباتي مربوط قدرت تحمل فشار باري معادل 5 سانتي متر فشار آب را بطور گسترده ثابت داشته و كاملا هوابندي شده باشد .
4-4-7- هواكش ـ براي تهويه هوا در اطاق‏هاي سرد مخصوص نگهداري ميوه جات و سبزيجات
5 ـ تاسيسات و تجهيزات
5-1- تجهيزات تخليه و بارگيري استفاده از اين وسايل بستگي به حجم سردخانه , نوع كالا و چگونگي انبار كالا و جنبه‏هاي اقتصادي و غيره دارد .
تجهيزات مزبور بايستي بتواند در درجه حرارت و رطوبت سردخانه كار نمايد و چنانچه ازتجهيزات موتوري استفاده شود نيروي محرك آنها بايستي از نوع الكتريكي باشد تا از آلودگي محيط توسط گازهاي حاصل از احتراق جلوگيري گردد .

5-2- تجهيزات توليد و توزيع سرما ـ تجهيزات توليد و توزيع سرما عبارتند از :
كمپرسور كندانسور , برج خنك كن , مخازن محتوي مواد مبرد تبخير كننده‏ها ( اواپراتورها ) پمپ‏ها و ساير وسايل مربوطه . تجهيزات توليد و توزيع سرما بايستي براي حداكثر بار برودتي سردخانه طرح ريزي شود .
5-2-1- كمپرسور ـ امروز متداول‏ترين روش توليد سرما در سردخانه‏ها استفاده از كمپ

رسور است .
تعداد و قدرت كمپرسورها مي‏بايست با توجه به بار برودتي ناشي از استفاده از حداكثر ظرفيت سردخانه در نظر گرفته شود . درجه تنظيم ظرفيت كمپرسور بايد بنحوي تعيين گردد كه در بدترين شرايط بهره‏برداري بخصوص موقعي كه بار برودتي بحداقل مي‏رسد كمپرسورها در شرايط صحيح و اقتصادي مقرون به صرفه كار نمايد . توليد و توزيع سرما در سردخانه معمولا بدو طريق صورت مي‏گيرد .
5-2-1-1- سيستم مركزي ـ در اين سيستم كليه و يا تعدادي از اطاقها از يك مدار ساده و يا مركب تغذيه مي‏شود . در اين سيستم وجود كمپرسور يدكي بصورت نصب شده الزامي است .
در صورتيكه كمپرسورهاي اصلي نصب شده در مدار , پنج واحد و يا كمتر باشد بايد يك واحد كمپرسورهاي سيستم از 5 واحد بيشتر و از 10 واحد كمتر باشد بايد دو واحد كمپرسور با بيشترين ظرفيت دو كمپرسور اصلي يك كمپرسور معادل بزرگترين ظرفيت كمپرسورهاي سيستم به توان كمپرسورهاي يدكي نصب و بمدار يا ندارها و توزيع سرما با كليه شيرآلات قطع و وصل متصل شده باشد .
5-2-1-2- سيستم تك واحدي 1 ـ در اين سيستم هر اطاق داراي تجهيزات توليد و توزيع سرماي خاص خود مي‏باشد . وجود واحدهاي توليد و توزيع سرماي يدكي ( كمپرسور و كندانسور ... و غيره ) در اين سيستم بصورت نصب شده الزامي نمي‏باشد لكن بايد واحدهاي يدكي بر حسب تعداد واحدهاي اصلي مشابه نصب شده مطابق جدول شماره يك در انبار موجود باشد :

5-2-2- كندانسور , برج خنك كننده و پمپ‏هاي آب اين تجهيزات بايد داراي ظرفيتي براي جبران حداكثر بار برودتي و ساير عوامل و ضوابط ديگر باشد . و همچنين نصب آنها بنحوي باشد كه امكان تميز كردن لوله‏ها وجود داشته باشد . وجود كندانسور و برج خنك كننده بعنوان يدكي ضروري نيست . ولي وجود يدكي الكتروموتورها و پروانه بادزن در انبار سردخانه الزامي است . در مورد پمپ‏هاي آب بايد حداقل يك پمپ بعنوان يدكي با ظرفيتي براي بيشترين ظرفيت پمپهاي نصب شده توسط شير آلات به مدار متصل گردد .
كليه وسائل بكار برده شده در اينمورد كه در فضاي باز نصب شده است بايد نسبت به شرايط جوي محل مقاومت كافي داشته باشد . قبل از كليه پمپهاي آب بايد صافي نصب گردد . پيش بيني‏هاي لازم جهت جلوگيري از يخ زدن آب در سيستم ضروري است .
يادآوري : چنانچه آب مصرفي جهت خنك كردن در مدار مسدود كار نمايد وجود سختي گير الزامي است .
5-2-3- مخزن مايع مبرد2 ـ مخزن جمع آوري مايع مبرد بايستي براي تحمل فشاري كه بآن وارد مي‏آيد مناسب بوده و جهت سهولت در نگهداري و تعميرات , مخزن بايد حداقل گنجايش 120 درصد حجم كل سيال مبرد در سيستم را داشته باشد , همچنين به لوازم كنترل ايمني نظير شير اطمينان دوبل 3 مجهز باشد . در مخازن بيش از 300 ليتر وجود شيشه نمايش سطح مايع ضروريست .
5-2-4- مخازن جدا كننده گاز مايع و پمپ‏هاي مبرد ـ اين مخازن بايد متناسب با فشار شب

كه بوده و همچنين بايد علاوه بر شيشه نمايش سطح مايع مبرد به كنترل كننده سطح مايع و همچنين كنترل كننده سطح حداكثر و حداقل در مخزن مجهز باشند , وجود پمپ مايع مبرد بعنوان يدكي و بصورت نصب شده در مدار ضروريست .
5-2-5- تبخير كننده ( اوپراتور ) ظرفيت تبخير كننده‏ها بايد براي حداكثر بار برودتي هر اط

اق در بدترين شرايط بخصوص با توجه به مقدار كالاي جديد الورود و تنفس ميوه جات و سبزيجات محاسبه گردد . به منظور حفظ رطوبت نسبي اطاق تبخيركننده بايد طوري انتخاب گردد كه اختلاف درجه حرارت مايع مبرد درون كويل تبخير كننده با درجه حرارت مطلوب اطاق مطابق جدول شماره 2 باشد .

ارقام جدول فوق براي اجناس بسته بندي نشده بود و در مورد اجناس بسته بندي شده ( مقاوم در برابر از دست دادن رطوبت ) اختلاف درجه حرارت بين 9 تا 14 درجه سانتيگراد قابل قبول مي‏باشد , تعداد محل تبخيركننده‏ها در هر اطاق بايد بنحوي تعيين گردد كه اولا رانش هواي بادزنها بدورترين كالاها رسيده و اختلاف درجه حرارت در نقاط مختلف اطاق از حد تعيين شده بيشتر نگردد , در صورت نصب يك تبخيركننده در اطاقهاي بزرگ توزيع هواي سرد بايد توسط كانال هوا صورت بگيرد .
فواصل بين پره‏هاي ( فين‏هاي ) كويل تبخير كننده در شرايط بالاي صفر حداقل 4 ميليمتر و در زير صفر حداقل 8 ميليمتر خواهد بود .
سرعت هوائي كه روي كوبل تبخيركننده عبور داده مي‏شود بايستي از 2/5 متر در ثانيه كمتر و از 5 متر در ثانيه بيشتر نباشد , در تونل‏هاي انجماد رقم فوق مي‏تواند تا 10 متر در ثانيه نيز برسد .
در مورد محصولاتي كه مقدار آب داخلي آن بايد حفظ گردد و مدت نگهداري آن بايد طولاني باشد سرعت هواي سرد خروجي از كويل نبايستي بيش از 1/5 متر در ثانيه باشد در اطاقهاي مخصوص نگهداري ميوه , هوا دهي بادزنها به ميزاني باشد كه در هر ساعت حداقل 30 برابر حجم اطاق هواي سرد در اطراف ستونهاي جعبه ميوه گردش داده شود تعبيه موتورهاي دو سرعته جهت كم كردن سرعت گردش هواي سرد توصيه مي‏شود .
يادآوري 1 ـ توصيه مي‏گردد تعدادي الكتروموتور بقدرت لازم در انبار جهت بادزنهاي تبخيركننده‏ها موجود باشد .
در زير تبخير كننده بايستي طشتك مخصوص جمع آوري آب نصب و اين طشتك با لوله‏اي كه شيب كافي داشته باشد براي هدايت آب بخارج متصل باشد . در اطاقهاي زير صفر لوله‏هاي تخليه و قسمت زيري سيني نيز تبخير كننده‏ها بايد داراي المان حرارتي باشد , ضمنأ لوله‏هاي تخليه كليه اطاقهاي سرد بايد در بيرون از اطاق داراي سيفون باشد , لوله‏هاي تخليه بايد داراي شيب مناسب جهت تخليه باشد . در موارديكه وسايل ذوب برفك با فرمان خودكار وجود دارد بايستي وسايل خودكار مذكور با فرمان دستي نيز قابل كنترل باشد .
يادآوري 2 ـ در مواقعي كه ديفراست با فرمان دستي انجام مي‏شود فاصله پره‏هاي كويل تبخير

كننده در اطاقهاي زير صفر كمتر از 12 ميليمتر و دراطاقهاي بالاي صفر كمتر از 9 ميليمتر مجاز نمي‏باشد .
يادآوري 3 ـ در اطاقهاي بالاي صفر جهت تنظيم رطوبت استفاده از دستگاه رطوبت زن توصيه مي‏گردد .
5-2-6- شبكه لوله كشي ـ در طرح و اجراي شبكه لوله كشي ماده مبرد نكات زير مورد توجه قرار مي‏گيرد :
5-2-6-1- جنس لوله‏ها بايستي چنان باشد كه ماده مبرد باعث خورندگي آن نگردد .
5-2-6-2- بمنظور حداقل رساندن طول لوله كشي و مقدار ماده مبرد و افست فشار , لوله كشي بايستي حتي المقدور كوتاه و مستقيم باشد .
5-2-6-3- لوله‏ها بايد از صدمات الكتريكي محافظت شوند .
5-2-6-4- ارتفاع نصب لوله‏ها از سطح زمين در محلهائي كه رفت و آمد و ترافيك وجود دارد نبايستي از 2/5 متر كمتر باشد .
5-2-6-6- پيش بيني لازم جهت جلوگيري از انتقال ارتعاشات ماشين آلات به شبكه لوله كشي بعمل آيد .
5-2-6-7- لوله كشي بايستي بنحوي باشد كه مانع بازديد و سرويس كمپرسورها و ماشين‏آلات ديگر نگردد .
5-2-6-8- در موقع نصب لوله‏ها , داخل لوله‏ها بايستي از مواد خارجي تميز شده باشد .
5-2-6-9- جهت نگهداري لوله‏ها بايستي در فواصل مناسب از بست و آويز استفاده شود .
5-2-6-10- شيرآلات بايستي در دسترس باشند و در مورد سيستم آمونياكي شير آلات مربوط به تبخير كننده حتي المقدور خارج از اطاق سرد قرار گيرد .
5-2-6-11- نصب شيرهاي قطع وصل در محل اتصال ( ورود و خروج ) لوله‏ها به تجهيزات سردخانه نظير كمپرسور , كندانسور و غيره الزامي است و همچنين در مورد طولهاي زياد لوله كشي نصب شيرهاي قطع وصل در فواصل معين توصيه مي‏گردد تا در صورت نشت و لزوم تعمير بتوان قسمت مورد نياز را از سيستم جدا نمود .
5-2-6-12- قبل از شيرهاي كنترل بايد صافي كه دسترسي بآن بدون پياده كردن شير كنترل امكان‏پذير
باشد نصب گردد .
5-2-6-13- لوله مكش كمپرسور بايستي عايقكاري گردد . خطوط گاز داغ نبايد عايقكاري شوند مگر اينكه مسير لوله‏كشي آنچنان باشد كه احتمال سوزاندن افراد را در بر داشته باشد , همچنين توصيه مي‏گردد در مواردي كه از گاز داغ براي برفك زدائي ( ديفراست ) استفاده مي‏گردد لوله كشي مربوطه عايقكاري گردد .
5-2-6-14- لوله‏هائي كه احتمال نفرق در روي آنها هست بايد عايق رطوبتي نيز داشته باشند .
5-2-6-15- از بوجود آمدن پلهاي حرارتي بين لوله و محيط خارج بايستي جلوگيري نموده بستها

و آويزها نبايستي با لوله سرد تماس داشته باشند بلكه تماس آنها با لوله توسط عايق صورت گيرد .
5-2-6-16- حداقل فشار طرح شبكه لوله كشي مبرد بايد بر اساس جدول زير باشد .

براي مبردهاي غير از جدول نوشته شده بالا بايد از استانداردهاي متداول مورد قبول استفاده گردد .
در هر حال شبكه لوله كشي در هر مورد بايستي بنوعي طرح ريزي شود كه با حداقل استانداردهاي متداول در كشورهائي كه استانداردهاي آنها مورد قبول موسسه استاندارد ايران است تطبيق كند .
5-3- تاسيسات و تجهيزات برقي
5-3-1- در صورتيكه سردخانه به شبكه عمومي برق متصل نبوده و خود نيرو توليد نمايد قدرت توليد مولدهاي برق آن بايستي بدين شرح باشد .
ـ دو دستگاه مولد برق هر يك 100 درصد بار دائم همزمان مورد نياز با سه دستگاه مولد برق هر يك 50 درصد بار دائم همزمان مورد نياز يا چهار دستگاه مولد برق هر يك چهل درصد بار دائم همزمان مورد نياز .
5-3-2- در صورتيكه سردخانه نيروي برق مورد نياز خود را از شبكه عمومي تامين نمايد بايستي تاسيسات مربوطه به نحوي باشد كه بتواند صد در صد بار دائم همزمان مورد نياز از شبكه اخذ نمايد و بعلاوه مولد برق يدكي با قدرت صد در صد بار دائم همزمان آماده كار داشته باشد .
يادآوري : منظور از قدرت مولد , قدرت مولد در بار دائم و با توجه به شرايط اقليمي محل ( ارتفاع درجه حرارت ) مي‏باشد .
35-3- سطح مقطع كابلهاي اصلي و فرعي شبكه برق بايستي با جرياني كه از آنها

عبور مي‏نمايد متناسب بوده , ضمنأ بايد فاصله بين دو كابل حداقل برابر قطر كابل قطورتر باشد .
5-3-4- سطح مقطع كابلهاي اصلي و فرعي شبكه برق بايستي با جرياني كه از آنها عبور مي‏نمايد متناسب بود , ضمنأ بايد فاصله بين دو كابل حداقل برابر قطر كابل قطورتر باشد .
5-3-5- كمسورها و بادزنها بايستي با وسائل خودكار در مقابل بيش از حداقل ده درصد كاهش يا افزايش ولتاژ حفظ شوند .