بخشی از مقاله
بررسی نحوه انتخاب پورتفولیوی بهینه
چکیده
سبد پروژه یا پورتفولیو، مجموعه ای از پروژه ها یا طرح ها و سایر کارها که به منظور مدیریت کاراتر در یک گروه طبقه بندی می شوند.مدیریت پورتفولیو با ارائه دقت نظر و حساسیتی در برنامه های استراتژیک شروع شده و با انتخاب صحیح پروژه ها خاتمه می یابد. در این مقاله سعی شده است تا پورتفولیو ، ویژگی های آن، مدیریت پورتفولیو، دلیل نیاز به پورتفولیو، مدیریت استراتژیک پورتفولیو و اهداف مدیریت پورتفولیوی پروژه،فاکتورهای مهم در انتخاب پرتفولیو،ریسک و انواع آن،مقایسه طرحها از نظر ریسک و بازده، مدل مارکوئیتز ، تعین وانتخاب پرتفوی بهینه و کارآ تشریح گردد.
واژگان کلیدی: پورتفولیو، مدیریت پورتفولیو،انتخاب پورتفولیوی بهینه
٤٦
مقدمه
در حال حاضر اقتصاد تولید دارای یک شعار جهانی است»سرعت در بازار.«1F0 به زبان ساده تر، این زمان است که عامل تعیین کننده در رقابت کسب و کار2F1 در سطح جهان محسوب می شود و همه کسب و کارها عامل زمان را در راهبرد سازمانی خود برای زنده ماندن در دنیای پویای کسب و کار به عنوان عامل تعیین کننده در نظر می گیرند. (شعاری و امام جمعه زاده، .(1391
پس از ظهور نظریه پورتفولیو نوین در اواخر دهه 60 و معطوف شدن توجه صاحبان صنایع بر سرمایه گذاری بر دارایی های متنوع جهت کاهش پیامدهای ریسک، اندک اندک فضای رقابتی در دنیای پویای کسب و کار تنگ و تنگتر شد. رشد چشمگیر سطح ارتباطات و تبادل سریع اطلاعات همراه با پیچیدگی های مختلف دهه های آتی روند رقابت کسب و کار را تشدید کرد. در پی کامیابی در چنین در چنین شرایطی و بر طبق سازمان های یادگیرنده بود که تعریف سازمان به عنوان یک کل که دارای راهبرد از پیش تعریف شده ای جهت دستیابی به آرمان سازمان است، بنا نهاده شد. برای دستیابی به این آرمان، مجموعه ای از کارها و وظایف مشخص سازمانی تعریف شد که رسالت نام گرفت. از این رو، تک تک اعضای سازمان بایستی به ارزش های بنیادینی پایبند و بر مبنای رسالت تعریف شده سازمان حرکت کنند تا به افق آرمانی سازمان دست یابند.برای کمی سازی آرمان، مجموعه ای از اهداف تعریف شدند، اما برای رسیدن به این اهداف در محیطی مملو از رقبای کسب و کار، نه تنها راهکارهای مدیریت پروژه چاره ساز نبودند بلکه راهبردهای مبتنی بر کیفیت و ارائه پروژه یا محصولی منحصر به فرد نیز، دیگر جوابگوی نیازهای صاحبان صنعت و سرمایه گذاران نبود. بدین سان، برای عقب نماندن از قافله رقابت کسب و کار، واژه سرعت وارد برنامه ریزی راهبردی شد. به این معنا که بایستی برای یک محصول خاص، طول زمان لازم از مرحله شکل گیری ایده در ذهن تا فراهم بودن جهت عرضه به بازار کمتر شود.تصور مدیریت پروژه هایی که از یک طرف به منظور کاهش پیامد ریسک، متنوع هستند و از طرف دیگر برای رسیدن به اهداف سازمان به عنوان یک کل با راهبرد سازمانی هم راستا گشته اند، و این حقیقت که زمان را نباید از دست داد، بدون وجود نظامی که بتواند راهبردی سازمانی را پوشش دهد، غیرممکن است. نظامی که باید با ارائه دید از بالا و کل نگری قادر باشد سازمان را به آرمان مورد نظر برساند.اینجا است که مدیریت پورتفولیو پروژه
متولد می شود. نوزادی که شاید پدیده دهه حاضر در زمینه مدیریت باشد(شعاری و امام جمعه زاده، .(1391
پورتفولیو چیست؟
از لحاظ ریشه شناسی، واژه پورتفولیو portfolio به کلمه ایتالیایی portafoglio بر می گردد که خود از portare (به معنی حمل کردن) به اضافه foglio (به معنی برگه یا ورقه) تشکیل شده است. بدین ترتیب معنی اصلی واژه پورتفولیو، عبارت است از، پوششی تاشونده یا روکشی منعطف که برای حمل تعدادی کاغذ، عکس یا جزوه به صورت رها و آزاد استفاده می شود. این واژه در اوایل قرن هجده(( 1722 وارد زبان انگلیسی شده است. با کاربرد همین معنی برای حمل اسناد و مدارک دولتی، واژه پورتفولیو به دفتر و وظایف وزیر یا عضو کابینه اطلاق می شد(شعاری و امام جمعه زاده، .(1391
لغت پورتفولیو در عبارت ساده به ترکیبی از دارایی ها گفته می شود که توسط یک سرمایه گذاربرای سرمایه گذاری تشکیل می شود . این سرمایه گذاری می تواندیک فرد یا یک موسسه باشد. از نظر تکنیکی ، یک پرتفولیو در برگیرنده مجموعه ای از داراییهای واقعی و مالی سرمایه گذاری شده یک سرمایه گذاراست. بسیاری از مردم از طریق برنامه ریزی و بر مبنای علمی ویا تصمیم معمولی پرتفولیویی از دارایی ها(دارایی های واقعی و مالی)را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر می توان گفت: پرتفولیو مجموعه دارایی های یک نفر یا یک سازمان است(جونز ترجمه تهرانی و نوربخش،1386،.(219
٤٧
پورتفولیو مجموعه ای از پروژه ها، طرح ها و یا سایر کارهایی است که به منظور تسهیل مدیریت موثر آنها و برآورد اهداف استراتژیک کسب و کار در کنار یکدیگر قرار گرفته اند .پورتفولیو در داخل سازمان وجود دارد و شامل مجموعه اجزای جاری، برنامه ریزی شده و ابتکارات برای آینده است(ابتکارات، پیشنهاداتی برای انجام پروژه ها و یا طرح ها در آینده هستند). بنابراین، پورتفولیو نظیر پروژه ها یا طرح ها موقتی نیست. سازمان ممکن است بیش از یک پورتفولیو داشته باشد که هر یک مختص به یک نوع کسب و کار منحصر به فرد یا هدف باشد. ابتکارات پیشنهادی زمانی که شناسایی، انتخاب و یاتایید می گردند، تبدیل به بخشی از پورتفولیو می شوند. در هر زمان، پورتفولیو منظری از اجزای انتخاب شده ارائه می دهد و اهداف استراتژیک سازمان را انعکاس می دهد. با این وجود، پروژه ها یا طرح های ویژه در داخل پورتفولیو لزوماً وابسته به هم نیستند و این الزام وجود ندارد که به طور مستقیم با یکدیگر مرتبط باشند . با انعکاس سرمایه گذارهای صورت گرفته یا برنامه ریزی شده به وسیله سازمان، مدیریت پورتفولیو شامل فرآیندهایی برای شناسایی اولویت های سازمانی، تصمیمات سرمایه گذاری وتخصیص منابع است((htpp\\3pmanagement.ir
پورتفولیو مجموعه ای از پروژه ها و برنامه هایی است که با یکدیگر گروه بندی شده اند تا تلاش های مدیریت موثر را تسهیل کرده و به اهداف تجاری استراتژیک خود دست یابند. این پروژه ها یا برنامه ها بطور مستقیم به هم وابسته نیستند. مدیریت پورتفولیو مدیریتی متمرکز از پروژه ها، برنامه های پورتفولیوهای قابل اجرا می باشد. این نوع مدیریت شامل شناسایی، الویت بندی و اختیار و برنامه ریزی پروژه برای دستیابی به اهداف استراتژیک تجاری مشخص می باشد(روبرتسون1F2، .(2010
بر اساس استاندارد PMI در یک سطح بالاتر، در یک سازمان مجموعهای از پروژه ها(جهت ایجاد یک محصول، خدمت یا یک نتیجه) و یا طرحها(مجموعهای از پروژههای مرتبط که بصورت هماهنگ، با هم مدیریت میشوند) و همچنین کارهای مرتبط دیگر که برای تسهیل مدیریت اثربخش و در جهت نیل به اهداف راهبردی در یک گروه قرار می گیرند تشکیل یک پورتفولیو را میدهند. پورتفولیو در زبان فارسی سبد پروژه ترجمه شده است که چندان مفهوم آن را نشان نمیدهد. بنابر تعریف، پورتفولیو مجموعهای است از طرحها، پروژهها و سایر کارهای سازمان در حالی که مفهوم سبد پروژه، فقط مجموعه چند پروژه را در بردارد. پروژهها طرحها ممکن است لزوماً وابسته یا مستقیماً در ارتباط با هم نباشند . در هر صورت پورتفولیو نمایی از اجزای انتخاب شده که هردو بازتاب و متأثر از اهداف استراتژیک سازمان می باشند را ارائه میدهد . یعنی پورتفولیو مجموعهای از طرحها، پروژهها، زیرپورتفولیوها. سایر کارهای فعال در سازمان را در یک زمان خاص نمایش می دهد. این موضوع که رابطه بین پورتفولیو و اجزای آن شناخته شود بسیار اهمیت دارد(فروزش، .(1391
کارهای لازم در چرخه تعریف پورتفولیو:
-1 فهم: فهم اولیه جدای از حوزه پورتفولیو شامل خروجی های مقدمات تغییر یا نیازهای تغییر -2 دسته بندی: سازماندهی مقدمات تغییر در گروه ها، بخش ها یا زیر پورتفولیو ها بر اساس اهداف استراتژیک یا سایر گروه بندی های مورد نیاز
-3 الویت بندی: الویت بندی مقدمات تغییر در پورتفولیو( یا بخش پورتفولیو) بر اساس یک یا چند معیار مورد توافق -4 توازن: اطمینان از اینکه پورتفولیو در قالب زمان،سهم دراهداف استراتژیک،تاثیرکسب وکار،ریسک ومنابع توازنیافته است.
-5 برنامه ریزی: تطبیق اطلاعات چرخه تعریف پورتفولیو و ایجاد استراتژی پورتفولیو و ارسال برنامه ای که بتواند مورد توافق یابد و به طور گسترده تکثیر پیدا کند(احسان، .(1391
ویژگی های پورتفولیو ها
همه اجزای پورتفولیو دارای ویژگی های مشترک مشخصی هستند؛
٤٨
-1آنها سرمایه گذاری یا برنامه ریزی صورت گرفته به وسیله سازمان را نشان می دهند.
-2آنها با اهداف استراتژیک سازمان همسو شده اند.
3آنها- معمولاً ویژگی هایی متمایز کننده دارند که این امکان را به سازمان می دهد تا آنها را به منظور مدیریت موثر، دسته بندی نماید.
-4آنها کمیت پذیر هستند بنابراین می توانند اندازه گیری، رتبه بندی و اولویت بندی شوند(شعاری و امام جمعه زاده، .(1391
مدیریت پرتفوی فعال ومدیریت پرتفوی منفعل
در ادبیات و کتب سرمایه گذاری و مالی، استراتژی سرمایه گذاری به دو قسمت تقسیم می شود: مدیریت پرتفوی فعال، مدیریت پرتفوی منفعل، هرکدام از این استراتژی ها مشخصه و ابزارهای خاص خود را دارند و در حالت کلی تکمیل کننده یکدیگر هستند. هیچ کدام بر دیگری برتری و مزیت خاصی ندارند و باتوجه به شرایط زمانی و مکانی می توان ازهر کدام از استراتژی ها استفاده کرد . عواملی که مدیر پرتفوی باید برای تعیین نوع استراتژی خود در نظر بگیرد به شرح زیر است :
-1 شرایط حاکم در بازار و نوع بازار
-2 سطح کارآیی بازار
-3 نگاه و ویژگی شخصیتی مدیران
-4 اندازه و حجم پرتفوی
-5 سطح تحمل ریسک پرتفوی
-6 انتظار و توقع سرمایه گذار
-7 ماهیت و وضعیت متنوع پرتفوی
-8 نوع سهام در اختیار
برای این که بدانیم برای پرتفوی خود کدام سیستم مدیریتی را اجرا کنیم، باید از شاخص ریسک سیستماتیک (بتا) استفاده کرد. بتا یعنی حساسیت پرتفوی مورد نظر با بازده بازار . مدیریت تهاجمی و فعال در بازار، بتای مخالف یک و مدیریت منفعل، بتای نزدیک به یک دارد و هرچه اختلاف بتا از یک بیش تر باشد، مدیریت باید فعال تر باشد( شیرزادی ،.( 9 : 1386
مدیریت پورتفولیو
مطالعه تمام جنبه های پورتفولیو ،مدیریت پورتفولیو نام دارد.این واژه وسیع دربرگیرنده ی مفاهیم تئوری پورتفولیو است که بخش مهمی از سرمایه گذاری ها را شامل می شود(جونز ترجمه تهرانی و نوربخش،1386،.(219
مدیریت پورتفولیوی پروژه بدنبال پاسخی به سوالات زیر می باشد؛ -1آیا اهداف پروژه به درستی انتخاب شده است؟
-2آیا مراحل پروژه به روش درست انجام می شوند؟ -3آیا پروژه به خوبی اجرا می شود؟
-4آیا پروژه منفعتی در بر خواهد داشت؟
٤٩
بنابراین، پورتفولیو کار انتخاب شده برای انجام را نشان می دهد نه الزاماً کاری که باید انجام شود. اگر اجزای پورتفولیو با استراتژی سازمان مربوطه همسو نباشد، سازمان منطقاً می تواند بپرسد که چرا این کار باید به انجام برسد؟ بنابراین، پورتفولیو وسیله ای صحیح برای اندازه گیری مقاصد، جهت گیری و پیشرفت سازمان است((htpp\\3pmanagement.ir
هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیمکردن ریسک سرمایهگذاری بین چند سهم است؛ بدین ترتیب، سود یک سهم میتواند ضرر سهام دیگر را جبران کند.(مهران فر،(1387
توجه به اصطلاحات فنی1F3 دانش مدیریت پورتفولیو پروژه می تواند به رفع ابهام و تصحیح اشتباه احتمالی در درک مفهوم مدیریت پورتفولیو پروژه کمک کند. این اصطلاح، در آغاز در جامعه مالی و سرمایه گذاری با عنوان مدیریت پورتفولیو ابداع شد؛ که بیانگر فرایند مدیریت دارایی های یک شرکت سرمایه گذاری در سهام بود و شامل برگزیدن و پایش سرمایه گذاری های مناسب و تخصیص وجوه به صورتی مناسب می شد . به عبارت دیگر اصطلاح مدیریت پورتفولیو قیاسی مناسب جهت مدیریت پورتفولیو سرمایه گذاری را متصور می سازد زیرا هر پروژه، سرمایه گذاری منابع محدود شرکت است(شعاری و امام جمعه زاده، .(1391
مدیریت پروژه پرتفولیو صحیح در جهت ارزیابی، انتخاب، اولویت بخشی، بودجه بندی و برنامه ریزی برای پروژه های صحیح ارائه می دهد. البته برای پروژه هایی که بالاترین ارزش را برای اهداف استراتژیک سازمان ها به ارمغان می آورند! مدیریت پورتفولیو با ارائه دقت نظر و حساسیتی در برنامه های استراتژیک شروع شده و با انتخاب صحیح پروژه ها خاتمه می یابد.با وجود اینکه تاثیر مدیریت پورتفولیو ساده به نظر می رسد، اما حقیقت این است که اجرای فرایند مدیریت پروژه پرتفولیو نیازمند تغییرات فرهنگی زیادی در سازمان است که خود تلاش و عزمی زیادی می خواهد و به تبع زمان زیادی نیز می برد. به دلیل وجود فشارهای اقتصادی اغلب مدیران بر این باورند که باید دقت نظری ویژه ای به پروژه هایی که با تاخیر مواجه اند یا بالاتر از بودجه خود اجرا می شوند اعمال کنند تا بتوانند راه هایی را در جهت اطمینان از کیفیت درونشان پیدا کنند(نهاوندی، .(1391
مدیریت استراتژیک پورتفولیو
مدیریت استراتژیک پورتفولیو به معنی فرایند تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری راجع به سرمایه گذاری استراتژیک برای یک تجارت(تولیدات) یا شرکت(واحدهای استراتژیک کسب و کار) می باشد. این فرایند با هدف تعیین اولویت سرمایه گذاریهایی که باید در تولید یا تجارت پورتفولیو هر شرکتی و همچنین برای تعیین نام تجاری صورت می گیرد. برای بدست آوردن یک دید کلی خوب مدیریت استراتژیک پورتفولیو نوعاً درگیر توطئه محصولات مختلف(یا واحدهای تجاری) در
محورهای مختلفی و در موقعیت های رقابتی بکار می رود(موسسه ام بی ای، .(2013
مدیریت پروژه موفق نیازمند تمرکز مجدد بر نحوه مصرف و نظم و انظباط مالی است. هرچند بکارگیری این تحرک و پویایی برای هر موقعیتی مناسب نیست، هر تجارتی نیازمند یک مجموعه ای از ابزار و دستورالعمل های مشخص، فرایندها و روش شناسی هایی برای کمک به تحقق بخشیدن به مدیریت پورتفولیوی موثر است(موی سییP2P4F و فینچP3P5F، (2012
