بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله، سعی بر آن بوده تا بررسی کنیم که انتخاب پارامترهای تأثیرگذار بر انتخاب روش حفاری تونلها به چه میزان اثربخش است. در حین مطالعه و پژوهش دربارهای این عوامل دو پرسشنامه طراحی گردید که در اختیار افراد خبره قرار گرفت پرسشنامه اول شامل 6 پارامتر تأثیرگذار و پرسشنامه دوم شامل 6 پارامتر تأثیرگذار پرسشنامه اول بهعلاوه 1 پارامتر اضافهتر بود. پس از تحلیل بررسی پرسشنامهها نتایج جالبی در پیش روی ما قرار گرفت و نشان داد که یک پارامتر تا چه میزان میتواند نتایج را تغییر دهد.
برای شناسایی این پارامترها، پس از بررسی مطالعات پیشین و شناسایی انواع روشهای حفاری تونل، به شناسایی عوامل تأثیرگذار بر انتخاب روش حفر تونل پرداختهایم. پس از بررسی، 7 عامل بهعنوان پارامترهای تأثیرگذار بر انتخاب روش حفر تونل شناسایی گردید، این عوامل عبارتاند از: أ-نوع زمین ب- مشکل آب زیرزمینی ج- انعطافپذیری د-میزان خطر در حین اجرا ه-نیاز به تجهیزات تخصصی و-سرعت اجرا ز- میزان هزینه
در گام بعدی با استفاده از طراحی 2 پرسشنامه مقایسات زوجی کردیم. این دو پرسشنامه یکی شامل 6 پارامتر و دیگری شامل 7 پارامتر بود. درزمانی که اقدام به جمعآوری نظرات افراد خبره درزمینه طراحی و اجرای تونل کردیم، ابتدا پرسشنامه 6 پارامتری و سپس پرسشنامه 7 پارامتری را به افرادمیدادیم. تفاوت دو پرسشنامه پارامتر میزان هزینه بود. بعد از تکمیل پرسشنامهها و جمعآوری اطلاعات نوبت تحلیل اطلاعات میباشد. نتایج حاصل از تحلیلهای انجامشده نشان داد، این پارامتر
متفاوت کلیه نتایج را تحت تأثیر قرار میدهد، بهطوریکه درنهایت رتبهبندی پارامترهاکاملاً متفاوت گردید.
نتایج این بررسی دلایل ایجاد این میزان از تفاوت در دو بررسی به شکل مقاله حاضر درآمده است که با مراجعه به آن میتوانید آنها را موردبررسی قرار دهید.
کلمات کلیدی: حفاری تونل، AHP، نحوه انتخاب پارامترهای تأثیرگذار
-1مقدمه
بشریت پسازاینکه توانست ابزار کار را خود تولید کند، در جستجو و کاوش چیزهای جدید بهقصد مرفه ساختن حیات خویش برآمد. ازجمله آغاز به کندن کوه و زمین بهقصد ساخت پناهگاه، چاه آب و استخراج معادن نمود که در زبان فارسی به نام چاه کندن در زمین، صوف کشیدن در زیرزمین تپه و کوه، شکاف یا سوراخکاری در اجسام سخت یاد میگردید. پس از مدتزمانی با تولید کردن ابزار مدرنتر آغاز به "نقمکاری" تونل سازی در زیرزمین یا کوه بهمنظور راه تجارتی، کانال آب، راه جنگی استفاده نمودند. پس از اختراع و اکتشافات وسایل مدرن برقی و سیستم هیدرولیک تونلها برای چندین مقصد مورداستفاده قرار گرفت. هزار سال قبل از میلاد مسیح، بابلیها، مصریها و یونانیها بهمنظور کشف مواد معدنی یا دفن شاهانشان به حفر تونل میپرداختند.احتمالاً اولین تونل در سال 2100 قبل از میلادتوسط بابِلیها در بستر خشکیده رودخانه فرات بناشده است. در سال 250 قبل از میلاد، مقارن با عصر اسکندر مقدونی، تونلی بهاندازه بیشتر از 2 کیلومتر توسط یونانیها در جزیره ساموس حفرشده است. مشهورترین تونل در زمانهای قدیم توسط مصریان در ناحیه لاکسور در زیرزمین حفر گردیده است که دارای صدها راهرو پیچیده است. مصریان عادت داشتند جسد پادشاه خود را با تعدادی جواهر قیمتی دفن کنند. به خاطر جلوگیری از دستبرد، ابتدا تونل حفر میکردند و جسد شاه خود را در اتاق میگذاشتند.
رومیان اولین تونل آب را به مساحت 6٫5 کیلومتر از جهیل - Fucino Lake - تا قسمت شرقی روم ساختهاند. گفته میشود که برای ساختن این تونل تعداد 000،30 کارگر به کار گرفتهشده است. ساختمان این تونل ده سال طول کشید.
ساخت تونل مدرن در سال 1760 توسط انگلیسیها آغاز شد. در سال 1825کارِ ساختمان چینل تونل و تونل خط ریل در انگلیس آغاز گردید. اولین تونل زیردریایی در سال 1825 در زیر دریای تامس آغاز گردید و کار تونل تا 1843 ادامه داشت. ایدهای تونل چینلی بین فرانسه و انگلیس برای اولین بار توسط یک مهندس فرانسوی به نام آلبرت ماتیو در سال 1802 طرح شد. کار ساختمان این طرح در آخر سال 1870 آغاز شد، ولی در سال 1882 ساختِ این ساختمان متوقف شد. در سال 1973 دوبارهکار تونل آغاز شد، ولی در سال 1975 به دلیل استهلاک آن، بسته شد. بالاخره در سال 1980، با استفاده از ماشینهای مدرن، کار تونل آغاز شد و در سال 1994 به اتمام رسید
و از آن به نام ایرو لاین یاد میشود. در افغانستان و ایران تونلهای عصری نیز حفرشده است که از آن جملهاند تونلهای تونل سالنگ، تونل برفی ازنا، تونل توحید و تونل استقلال.[1]
-2روش تحقیق
روش تحقیق عبارت است از بهکارگیری راه و روشی خاص که اطلاعات مناسبتر و بیشتر را درباره موضوع موردمطالعه فراهم نموده و عوامل و علل مرتبط بدان را مشخص نماید. در علوم مختلف از روشهای مخصوص و متفاوت برای مطالعه و بررسی استفاده میشود تا شناخت موضوع تحت بررسی را ممکن گرداند.[2]
روش تحقیق درواقع وسیلهای است که از طریق آن میتوان مشخص نمود که چگونه یک گزاره تحقیق مورد تائید یا رد قرار میگیرد. به سخن دیگر، روش تحقیق همان چارچوب عملیات یا اقدامات جستجوگرانه جهت دستیابی به هدف پژوهش، برای آزمودن فرضیه یا پاسخ دادن به سؤالات تحقیق است. محقق میتواند برای رسیدن به این هدف از روشهای مختلف تحقیق سود برده و به توصیف، تشریح، اکتشاف و برقراری ارتباط همبستگی، علت و معلولی و امثالهم بپردازد.[3]
نوع تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از مطالعات کتابخانهای - فیشبرداری - و میدانی - مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و... - استفاده گردیده است.
گام بعدی در تدوین پژوهش، تجزیهوتحلیل اطلاعات بهدستآمده از برداشتهای میدانی محدوده موردمطالعه می باشد که با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی - AHP - صورت میپذیرد. در این مدل شاخصهای استخراجشده از مطالعات کتابخانهای و برداشتهای میدانی محدوده موردنظر با استفاده از نرمافزار Expert Choice مورد تجزیهوتحلیل قرار میگیرند که این شاخصها توسط نرمافزار بر اساس اهداف پژوهش اولویتبندی میگردند و اهمیت هر یک را مشخص میگرداند.[4]
در سالهایاخیر فضاهای زیرزمینی مخصوصاً حفر تونل در کشورمان اهمیت زیادی پیدا نموده چراکه مسئله آب بهصورت یک مشکل اساسی در کشورهای خشک و کم آب مطرح میباشد، بهطوریکه بعضی از تحلیل گران، جنگهای آینده را جنگ بر سر آب میدانند، به همین خاطر در کشور ما نیز، مهار آبهای سطحی سرلوحه برنامههای سازندگی قرارگرفته است. لذا تونلهای انحراف و انتقال آب بسیاری در حال انجام گرفتن است و یا در برنامههای درازمدت دولت قرار دارند.[5]
از طرف دیگر توسعه راههای کشور - چه اتوبانهای داخل شهری و چه جادههای خارج از شهر - باعث افزایش روزافزون تونلزنی در سالهای اخیر گردیده و روش حفر تونل بهعنوان یکی از اصلیترین مسائل مرتبط با حفر تونل حائز اهمیت میباشد؛ اما انتخاب غلط روش حفر تونل در بعضی از پروژههای موجود، گواه این مطلب است که نهتنها هیچ پارامتر کمی و کیفی درباره مشخصات این روشها ندارد تا کارفرما بتواند بر اساس آن طرح موردنظر را ارزیابی کند، بلکه حتی شناخت کافی نیز از انواع روشها و محدوده کاری و نحوه عملکرد آنها درد است نمیباشد.
