بخشی از مقاله
بررسی نقش فرهنگسازی و آموزش شهروندان در مقابله و برخورد با پدیده دستفروشی در متروی تهران
چکیده
پیامد گســترش شــهرها تراکم ترافیک و افزایش میزان انتشــار انواع آلودگی های زیســت محیطی اســت که جنبه های زندگی شــهروندان را تحت تاثیر قرار می دهد . از این رو یکی از شــاخصــه های مهم توســعه پایدار در جوامع شــهری گسـترش و بهبود حمل و نقل عمومی است . آموزش شهروندی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی در عصر حاضر است، و در جوامع صـــنعتی از طریق برنـامـه ریزی هـای متنوع بـه آموزش مهارت های زندگی می پردازد. این مقاله در جهت اسـتحکام دموکراسـی و مشارکت مدنی شهروندان و اینکه این آموزه ها در برگیرنده یادگیری دانش، مهارت ها و ارزش هایی است که باعث می شود شهروندان نقش مهمی داشته باشند .آموزش شهروندی امروزه نقش مهمی در تقویت روح جمعی و وجدان جمعی جامعه دارد؛ در واقع چنین آموزش هایی در یک جامعه باعث این شــده که ســه عنصــر اصــلی شـهروندی چون نظام حقوقی، حس عضویت ملی و حس تعلق و وابستگی اجتماعی در وضعیت ارتباطات بین فرهنگی هر جامعه ای اثرگذار باشـد، چنین آموزش هایی با مسـائل جمعی و رفتارهای نوع دوستانه، جوانمردانه همراه با ادب و مهربانی، خوش خویی و حس وظیفه شناسی و.... ارتباط دارد. آموزش و فرهنگ سازی با ارتقاء سطح فرهنگ شهروندی ارتباط مســتقیم دارد، در این مقاله ســعی بر این اســت با جهت دادن رفتار شــهروندان و کیفیت مشــارکت آنان در امور جامعه به عنوان یکی از الزامات اسـاسـی سـرمایه اجتماعی بتوان از معضلی به اسم دست فروشی در ایستگاه های مترو جلوگیری نمود . هدف از این مقاله این اســت که با فرهنگ ســازی و آموزش شــهروندان بتوان با معضــل تکدی گری و دستفروشی در مترو برخورد تا علاوه بر جلوگیری از اتلاف وقت شهروندان و کاهش ترافیک و آلودگی شهر تهران امکان استفاده بهینه از ظرفیت حمل و نقل عمومی افزایش یابد و وسایل حمل و نقل عمومی خصوصا" مترو به عنوان بهترین وسیله حمل و نقل درون شهری مد نظر شهروندان محترم باشد.
مقدمه
شهر مخلوق انسانها بوده و از رفتار و فرهنگ شهروندان خود تأثیر میپذیرد. با تحلیل و تفسیر سیمای شهر میتوان به عمق اندیشه، برنامه و فرهنگ مردم ساکن شهر پی برد و در واقع، شناسایی فرهنگها، نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و اعتقادی جامعه شــهری از طریق ظاهر هر شــهر پدیدار میشــود. افزایش آســیبهای شــهری همانند آلودگیهای زیسـتمحیطی، ترافیک، ازدحام جمعیت، آلودگیهای صوتی و همچنین گسترش سکونت گاههای غیررسمی، ناپایداری شـهری در زمینههای اجتماعی، اقتصـادی و محیطی و مواردی از این دست که مولود توسعه ناقص و ناپایدار شهری در جوامع در حال توســعه اســت، شــهروندان را با مشــکلات اجتماعی، روانی و فرهنگی متعدد روبهرو کرده و این مســائل آسـیبزا به عدم تعادل زیسـتی منتهی شـده اسـت. بنابراین باگسـترش آسیبهای ناشی از مسائل شهری، آموزشهای شـهروندی و ضرورت آن، جایگاه ویژهای در حوزه توسعه اجتماعی و فرهنگی شهروندان مییابد. در اواخر سال 1389 با هماهنگی پلیس مترو، امور ایسـتگاهها و حراست در خصوص جلوگیری از فعالیت دستفروشان طرح مقابله آغاز گردید و با دسـتور مقام محترم قضـایی اموال و اجناس دستفروشان جمع آوری و با تنظیم صورتجلسه تحویل حراست مترو شد. در حین اجرای این طرح بسیاری از مسافرین در مقابل عملکرد پلیس و حراست در جمعآوری دستفروشان واکنش نشان داده و ابراز نارضایتی میکردند به نحوی که این موضع بازتاب گستردهای را در جراید کثیرالانتشار داشته است.
در مقابله با معضـل دستفروشی در مترو می توان اذعان نمود که با تدوین بهینه مؤلفههای بنیادین آموزشهای شهری، میزان مشارکت شهروندان را گسترش و رفتارهای اجتماعی مطلوب شهروندی را در مردم تقویت کرد. آموزش در فرآیند توســـعه، هم از لحاظ تغییر ســـاختاری و هم فرصـــتهای فردی نقش مهمی را ایفامیکند. نیاز به آموزش در شـــهر و کلانشـهرها بخصـوص در بحثهای مربوط به توسـعه اجتماعی، انکارناپذیر اسـت. برای افزایش فرهنگ شهری نیازمند آموزشهای شـهری و مشـارکتهای اجتماعی اسـت، اما روند و فرآیند آموزشهای شـهری و بسترسازی جهت پذیرش آموزشها از سـوی شـهروندان حائز اهمیت بسیار است. شناخت دقیق مسائل و مشکلات زندگی شهری و ساز و کارها و تحلیل آنها برای ایجاد رفتارهای مطلوب و ارتقاء آگاهیهای شهروندان امری ضروری است.
بیان مسئله
مسئله اصلی در تحقیق انجام شده این است که با توجه به معضل ترافیک و آلودگی هوا در کلان شهرها ، یکی از مباحث مهم در حوزه مدیریت ترافیک این اســـت که چگونه می توان از طریق فرهنگ ســـازی و آموزش شـــهروندان آنها را به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی از جمله مترو و ... ترغیب کرد و چگونه می توان از طریق فرهنگ سازی رفاه حال مسافران را افزایش داد .
ضرورت و اهمیت تحقیق
فرهنگ سازی و آموزش از ارکان اصلی رشد شخصیت و تحکیم هویت نظام ارزشی، ملی و انسانی هر جامعه ای محسوب می شـــود. تربیت و آموزش در هر نهاد اجتماعی منجر به اجتماعی شـــدن در ابعاد مختلف می گردد. فرایند آموزش و وشِ شــهروندی در قالب مهارت های زندگی انســانی و جمعی به صــورت برنامه ریزی آشــکار و پنهان در نهاد های آموزشی به شرح ذیل مورد واکاوی و مطالعه قرار می گیرد:
➢ لزوم فرهنگ سازی و آموزش شهروندان به منظور افزایش سهم حمل و نقل عمومی .
➢ لزوم مشارکت اجتماعی شهروندان در ارتقا سطح فرهنگ حمل و نقل عمومی .
➢ لزوم توسعه پایدار جامعه شهری در زمینه های اقتصادی ، زیست محیطی و استانداردهای بهینه زندگی شهری
➢ لزوم بررسی بهترین تجربیات کشورهای توسعه یافته در زمینه فرهنگ سازی و آموزش شهروندان .
➢ لزوم ارتقاء سلامت شهروندان و کاهش اثرات ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای .
➢ لزوم رعایت حقوق شهروندی و جلوگیری از ناهنجاری های اجتماعی و برخورد با پدیده دستفروشی .
➢ دستفروشی چهره زیبای مترو را مخدوش میکند.
➢ دستفروشی آرامش روانی مسافران مترو را بر هم میزند.
➢ مسافران مترو از مزاحمت های دستفروشان در واگن های قطار اعلام شکایت دارند.
اهداف تحقیق
هدف در آموزشهای شــهری این اســت که آموزشها، واقعیتها را به شــهروندان انتقال داده و آن را به رفتار اجتماعی مطلوب تبدیل نماید البته اگر این آموزشها؛ یعنی کسـب دانش پایه درباره مســائل شــهری، بازیافت، ترافیک و غیره در کلیه سـطوح تحصـیلی از دبسـتان تا دانشـگاه اجرا و پیاده شـود اثر قابل توجهی در توسـعه اجتماعی، اقتصادی شهری خواهد داشت و اهداف خاص به شرح ذیل است :
✓ شناسایی موانع موجود در فرهنگسازی و آموزش شهروندی .
✓ ترغیب و تشویق شهروندان به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی .
✓ تشویق و ترغیب شهروندان به رعایت فرهنگ استفاده از حمل و نقل عمومی .
✓ تشویق و ترغیب شهروندان به عدم خرید از دست فروشان در مترو .
✓ ارتقا رفاه عمومی شهروندان از طریق کاهش هزینه های شهری .
✓ کاهش آلودگی های زیست محیطی از طریق مدیریت بهینه ترافیک .
روش انجام کار
این تحقیق از نوع توصـیفی بوده و به بررسـی نقش فرهنگ سازی و آموزش شهروندی در توسعه حمل و نقل عمومی و عدم خرید از دست فروشان و افزایش رفاه حال مسافران می پردازد.
روش جمع آوری اطلاعات
دراین تحقیق برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی استفاده شده است.
موانع توسعه حمل و نقل عمومی
❖ کمبود بودجه در کشورهای در حال توسعه است .
❖ عدم سرمایه گذاری بخش های خصوصی ، ورود شبه دولتی ها، عدم اقبال بخش خصوصی .
❖ جذاب نبودن حمل و نقل عمومی .
❖ عدم فرهنگ سازی در نحو استفاده صحیح و مناسب از وسایل حمل و نقل عمومی .
-1 بیان ادبیات نظری فرهنگ سازی و آموزش شهروندان
در حال حاضر شهروندی و آموزشهای شهری، موضوع مورد مطالعه و آموزش مبحث شهری بوده که از مهمترین اهداف آن ارتقاء مهارتها، توانمندیها، ارزشهای انسـانی و تسـهیلکننده زندگی شهری و ارتقای مناسبات اجتماعی میباشد. در ارائه آموزشهای شـــهروندی، فرآیند آموزشـــی یعنی دانش برنامهریزی، تولید و تدوین محتوای منطبق با نیازهای شـهری، که در طراحی محصول آموزش نقش بسیار مؤثری دارد. در اصل آموزشها و نیازها در قالب سلسله آموزشهای حضـوری، غیرحضوری و مجازی گنجانده شده و با هماهنگی و ارزیابی مستمر، رابطه دقیقی بین نیازهای جامعه شهری در سطوح و مقاطع مختلف با اثربخشی اقدامات انجام شده نمایان میشود.
در توسعه صنعت حمل و نقل با نگاهی جامع به افزایش ظرفیتهای حمل نقل عمومی دربخشهای خرد و کلان آن شامل مترو، مونوریل، اتوبوسرانی، تاکسیرانی، زیرساختهای ترافیکی و دیگر خدمات حمل و نقل و ترافیک از یک سو و فرهنگ ســازی شــهروندان گرامی درجهت افزایش ســطح فرهنگ شــهروندی در اســتفاده از حمل و نقل عمومی از ســوی دیگر میباشدکه هیچگونه دریغی از تلاش در جهت تحقق آن ندارد.
با توجه به اینکه هر جامعه ای با عنایت به زمینه های فرهنگی و ارزشی خود شهروندان خاص با خصوصیات ویژه پرورش می دهد؛ و این امر ضـامن بقاء و تداوم حیات اجتماعی و میزان توسـعه هرکشوری می باشد؛ باید آموزش های شهروندی حساب شده ای را برای تمام اقشار جامعه به طور وسیع در نظرگرفت که می توان آن را از رسمی ترین نظام آموزش کشور یعنی آموزش و پرورش آغاز کرد . آموزش و تربیت شـهروندی سرمایه گذاری برای آینده مورد نظر کشور در تمامی ابعاد است، برای اینکه شهروندان جامعه را به حقوق شهروندی شان آشنا کنیم و از شهروندان جامعه این انتظار را داشته باشیم که متعهد و مسئول باشند، از همان دوران کودکی مشارکت کردن در زمینه های مختلف را ترویج دهیم و یا به طور کلی در هر جامعه ای ارزش ها ، طرز تلقی ها، بینش ها و مهارت ها به همراه الگوها و روش های مشارکت در زندگی جمعی یا مدنی به شــکل ویژه ای منتقل کنیم؛ پس نیازمند آموزش شــهروندی و تربیت شــهروندمداری می باشــیم.) « خطیب زمانی،(10 :1386
-1 -1 ابعاد مدیریتی
آموزش شـهروندی بخشی از وظایف مدیریت شهری است، در واقع دولت و نهادهای قانونگذار، سازمان های ملی و محلی، تشـکل های مدنی و... از طریق آموزش حقوق شـهروندی و مهارت های زندگی جمعی و شـناخت اصـول مدیریت شهری نقش بارزی در تربیت شهروندان خواهند داشت؛ در این راستا بخشی از این آموزه ها در مورد انتظارات از مدیریت شهری جامعه است و همچنین نقش شهروندان در قبال مدیریت شهری را آموزش می دهد. این آموزش ها راجع به اصول زندگی شهرنشینی،رعایت حقوق شهروندان و مقررات شهری و دولتی و... می باشد.
-1 -2 ابعاد ساختاری فرهنگ سازی و آموزش شهروندان
آموزش رفتارهای شـهروندی در افزایش کیفیت عملکرد سـازمان های مدنی بسـیار اثرگذار است، این آموزه ها به تقویت اخلاق اجتماعی و بسط همبستگی اجتماعی یک جامعه در سطح "محلی- ملی و جهانی" کمک خواهدکرد، چنین اشاعه ای در ابعاد نوع دوستی و پذیرش عمومی از اهمیت زیادی برخورداراست. در واقع نقش آموزش شهروندی به افراد جامعه را باید در قالب شـناختی که شـهروندان نسـبت به قوانین و مقررات جامعه بدست می آورند مورد بررسی قرار داد، که هر شهروندی در جامعه از این آموزه ها چه برداشتی می کند.
-1 -3 ابعاد اجتماعی فرهنگ سازی و آموزش شهروندان
آموزش شهروندی به عنوان یک واقعیت اجتماعی از مولفه های پدیده اجتماعی مدرن شهروندی1 است، همچنین از مولفه های نظام دموکراسی و شاخص کلیدی برای تحقق دموکراسی در حوزه عمومی جامعه مدنی است این اصول و آموزش ها می تواننـد-1 نوعی پـایگـاه و نقش اجتماعی مدرن را برای تمامی اعضـــای جامعه بوجود آورند.-2 این آموزه های مدنی مجموعه بهم پیوسته ای از وظایف، حقوق، تکالیف و مسئولیت ها و تعهدات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همگانی و برابر و یکسان را بوجود می آورد.-3 احساس تعلق و عضویت اجتماعی مدرن را برای