بخشی از مقاله
چکیده
جامعه کنونی ما همانند سایر جوامعی دیگر، رشد و توسعه چشمگیري در عرصه شهرنشینی و حمل و نقل شهري داشته است که این امر به خود خود پیچیدگی رفتاري و اخلاقی محرزي را به ذهن متبادر نمیسازد، اما با وجود توسعه انواع تکنولوژي و فنآوري مکانیزه حمل و نقل و شبکه-هاي ارتباطی شهري، سالانه شاهد صدمات و خسارات زیادي ناشی از کمتوجهی افراد به رعایت نکات بهداشتی و رفتارهاي اجتماعی هستیم که تنها بخشی از آسیبهایی است که از کمتوجهاي به مدیریت فرهنگی جدي حاصل میشود که البته؛ به عنوان مساله اصلی این تحقیق مطرح است.
بنابراین هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر آموزش شهروندي بر ارتقاي فرهنگ استفاده کنندگان از متروي شهر تهران است که با استفاده از روش پیمایشی و گردآوري اطلاعات از طریق توزیع پرسشنامه بین 384 نفر از شهروندان در گروه سنی 60- 10 در خطوط مختلف متروي شهر تهران که به صورت خوشهاي نمونهگیري و اطلاعات جمعآوري شده با استفاده از نرم افزارspss22 تحلیل شده است.
از یافتههاي بدست آمده در فصل چهارم میتوان نتیجه گرفت، که آموزش شهروندي با روشهاي صحیح و محتواي آموزشی مناسب بر ارتقاي رعایت فرهنگ شهروندي تاثیرگذار است و میزان توجه شهروندان به روشهاي مختلف آموزشی متفاوت است.
به طوري که اگر هدف از آموزش شهروندي آگاهی بخشی از حقوق شهروندي باشد مناسبترین روش آموزش مستقیم از رسانه سرد و بنرهایی است که در فضاي مترو قرار داده میشود. از این رو، براي تاثیر بهینه آموزش شهروندي مدیریت فرهنگی، نیازسنجی دقیق و تدوین برنامهاي مدون، مستمر و روشهاي متنوع آموزشی اجتنابناپذیر است.
-1 مقدمه
گرچه شهر و شهرنشینی سابقهاي بسیار طولانی دارد، اما در دهههاي اخیر متناسب با تحولاتی که در حوزه علم و ارتباطات رخ داده است شهرها، متحول شده اند و شهر نشینی نیز عرصه هاي جدیدي را تجربه می کند. در شرایط کنونی مترو به عنوان سریعترین، با صرفهترین راه براي حمل و نقل شهري در کلان شهرها همانند کلیدي در بازگشایی قفل ترافیک شهري عمل میکند، که نیاز به یک پیش شرط اساسی دارد و آن بحث آموزش افراد است. از این رو، همگام با توسعه آن باید به توسعه فرهنگ شهروندي براي بهرهگیري از مترو نیز پرداخت. متروي تهران تنها وسیله نقلیه عمومی براي حمل و نقل شهروندان نیست، بلکه شرایط خاص متروي تهران - فضاي فیزیکی، محل عبور و مرور، فروشگاهها و... - مجاري اشاعه فرهنگ است.
از این رو، بستر مناسبی است تا شهروندان در معرض ارزشهاي جامعه قرار گیرند. با وجود توسعه انواع تکنولوژي و فنآوري مکانیزه حمل و نقل و شبکههاي ارتباطی شهري، همچنین پیامدهاي ناشی از این روند مانند؛ ترافیک، آلودگی و فشارهاي روح و روانی زندگی شهري را با معضلات متعدد مواجه نموده است. کلان شهر تهران نیز از این مشکل مبرا نبوده و با وجود اجراي طرحها و برنامههاي مختلف توسعه حمل و نقل و افزایش تقاضاي سفرهاي روزانه درون شهري در دهه اخیر، همچنان با معضل ترافیک و اختلال در جابجاییها روبرو است، به طوري که تراکم و تزاحم ناشی از این بینظمیها بر تصادفات، آلودگیهاي زیست محیطی، مصرف بیش از حد انرژي و سایر مشکلات افزوده است.
در این میان یکی از موثرترین عوامل تاثیر گذار بر فرایند فرهنگسازي جامعه شهري، آموزش شهروندان است. بدینسان با توجه به این دغدغه-ها، مساله اصلی این تحقیق آن است که آموزش افراد چه به صورت رسمی یا غیر رسمی تا چه میزان بر بالا بردن سطح تعقل، دانش و اخلاق در افراد و افزایش سطح مسئولیتپذیري آنها در استفاده صحیح از مترو موثر بوده است و در مجموع در فرهنگسازي استفاده کنندگان از مترو تاثیر گذاشته است؟ با نگاه کلی به رفتار شهروندي در متروي تهران چنین به نظر میآید که مدیریت فرهنگی منسجم و جدي مغفول مانده است. از این رو، هدف اصلی این تحقیق تاثیر آموزش شهروندي بر ارتقاي فرهنگ استفاده کنندگان از متروي شهر تهران است و فرضیات زیر برقرار است.
-1 آموزشِ شهروندان بر ارتقاي رعایت حقوق شهروندان در استفاده از متروي شهري تاثیر دارد. -2 آموزشِ شهروندان بر ارتقاي رعایت تکالیف شهروندي در استفاده از متروي شهري تاثیر دارد. -3 آموزشِ شهروندان بر ارتقاي مهارت ارتباطی شهروندان در استفاده از متروي شهري تاثیر دارد.
-2 مبانی نظري تحقیق
شهروند تهرانی با توجه به ویژگیهاي خاص کلان شهر تهران که به عنوان پایتخت و نماد جمهوري اسلامی در محیط بین الملل، داراي بیشترین تنوع قومی، تفاوتهاي فرهنگی و تراکم جمعیت در کشور است، فردي است خردورز که بر پایه ارزشهاي متعالی ایرانی - اسلامی با حقوق و تکالیف خود آشنا است، به فرهنگها، اقوام و ارزشهاي آنها احترام میگذارد، با دیگر شهروندان رابطه حسنه و مسالمت آمیز دارد، نگرش مناسب نسبت به فضیلت مدنی، دانش و اطلاعات کافی نسبت به حقوق و تکالیف خود دارد و از توانایی کسب مهارتهاي لازم که امکان مشارکت وي را در امور و فعالیتهاي اجتماعی و حفظ محیط زیست و دستیابی به توسعه پایدار شهري فراهم میکند، برخوردار است.
فرهنگ مجموعه پیچیدهاي است که شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن، و بالاخره تمام عادات و رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از جامعه خود فرا میگیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را بر عهده دارد - روح الامینی، 1372، ص. - 17 فرهنگ نقش مهمی در استمرار بخشیدن به هنجارها و ارزشهاي یک جامعه ایفا میکند، اما در عینحال فرصتهاي مهمی نیز براي خلاقیت و تغییر ایجادمیکند
پیشتر از آنکه آموزش شهروندي را مورد بررسی قرار دهیم شایسته است مفهوم شهروند را مورد مطالعه قرار دهیم. شهروندي منزلتی است براي افراد در ارتباط با دولت که از نظر حقوق بینالملل نیز محترم شمرده میشود. دولت نیز حقوق فطري، طبیعی و قانونی شهروند را رعایت و از آن حمایت میکند
از نظر کریک سادهترین معنی شهروند، خود مفهوم شهروند بودن است یعنی فرد، عضوي از یک جامعه خاص باشد که بدین ترتیب داراي حقوق و مسئولیتهایی خواهد گردید که در قانون در نظر گرفته شده است
آموزش مستلزم استفاده از برنامههاي پیشبینی شدهاي است که شایستگی هاي موجود در افراد را تقویت کرده و موجب کسب دانش، مهارت، توانایی هاي تازه در فرد میشود، به گونهاي که بهبود عملکرد را تسهیل میکند - سینگر1،2003، ص. - 134 به طور کلی، آموزش شهروندي را میتوان به عنوان آموزش کودکان از اوایل کودکی تا رسیدن به مرحله بلوغ فکري و تبدیل شدن به شهروندانی که در تصمیمگیري-هاي اجتماعی شرکت میکنند، تعریف کرد. دانش موسسات ملی و همچنین آگاهی از قوانین کاربردي در مورد روابط اجتماعی و انسانی بهطور واضح بخشی از برنامههاي آموزشی شهروندي را تشکیل میدهد
به عقیده بندورا، یادگیرنده باید علاوه بر توجه و علاقه، توانایی تقلید و الگوبرداري را دارا باشد. یادگیري اجتماعی، بنا بر مشاهده و تقلید، به طور ناخودآگاه در بسیاري از افراد به صورت مثبت و منفی انجام میگیرد و پیامدهاي ثمربخش، یا زیانبار خود را به دنبال خواهد داشت
بندورا یادگیري مشاهدهاي را شامل چهار فرایند اصلی میداند:.1 توجه؛. .2 یادداري؛ شما براي بازتولید اعمال الگو باید اطلاعات را رمزگذاري کنید..3 بازتولید حرکتی؛ تولید به تقلید کردن اعمال الگو اطلاق میشود..4 تقویت؛ تقویت یا مشوق آخرین مولفه یادگیري مشاهدهاي است.
از این رو، آموزش نه تنها شهروندان میتواند اهداف فرهنگی متروي تهران را تامین کند بلکه آموزش سرمایه انسانی فعال در متروي تهران مکمل بسیار حائز اهمیتی است.
-3-2 نظریه برجسته سازي
همانطور که کوهن2 استدلال میکند رسانهها از جمله رسانههاي داخل مترو LCD - داخل واگن، بنرها، دستگیرهها، بلیبورد، ساعت دیجیتال، لایت باکس و باکسهاي مختلف داخل محوطهي مترو و... - ممکن است همواره موفق نشوند به مردم بگویند چه طور فکر کنید، اما معمولاً در این امر موفقند که به آنها بگویند به چه فکر کنید. لانگ و لانگ3 این مفهوم را تقویت کردند، رسانههاي جمعی LCD - داخل واگن، بنرها، دستگیرهها، بلیبورد، ساعت دیجیتال، لایت باکس و باکسهاي مختلف داخل محوطهي مترو و... - توجه را به سمت موضوعهاي معینی سوق میدهند.
آنها همواره موضوعهایی را عرضه میکنند و به افراد القا میکنند که به چه چیز فکر کنند، از چه چیزي با خبر باشند، چه احساسی درباره آن داشته باشند
رسانهها LCD - داخل واگن، بنرها، دستگیرهها، بلیبورد، ساعت دیجیتال، لایت باکس، باکسهاي مختلف داخل محوطهي مترو - عمدتاً با برجستهسازي به اهمیت موضوع اشاره میکنند و پل ارتباطی بین رویدادهاي بیرونی و تصویر ذهنی مردم از رویدادها را میسازند. در این راستا از فعالیتهاي مانند زمینهچینی براي اعتبار، خوب بودن و بد بودن موضوع نیز یاري میطلبند.
