بخشی از مقاله
چکیده
مترو با توجه به ظرفیت بالا در جابجایی و گزینش آن به عنوان بهترین سیستم حمل و نقل همگانی و پایدار در کلان شهر تهران، همواره به عنوان لایه اول در جابجایی و انتقال مسافر مورد توجه مسئولان و صاحب نظران برنامه ریزی شهری بوده است. هدف تحقیق تجزیه و تحلیل مؤلفههای تأثیرگذار بر انتقال ایمن افراد در متروی تهران است. تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و کاربردی میباشد. جامعه آماری تحقیق برای پرسشنامه تعداد 10 نفر از خبرگان حوزه مورد مطالعه را شامل شده است که پرسشنامه خبرگان در میان آنها پخش شد.
بر اساس مطالعات صورت گرفته معیارهای اصلی تحقیق به ترتیب وزن شامل معیار اهمیت شریان ها با وزن 0.199، معیار کاربرد GIS در مواقع بحرانی با وزن 0.193، معیار طرح اضطراری جهت تخلیه و استقرار موقت با وزن 0.189، خطرات و تهدیدات موجود با وزن نرمال شده 0.177، معیار مسیریابی امدادرسانی در صورت وقوع حوادث احتمالی با وزن 0.103، معیار وضعیت فعلی خدمات امدادرسانی با وزن 0.084 و معیار جمع آوری اطلاعات حیاتی مسافران با وزن 0.055 می باشد، که هر یک شامل تعدادی زیرمعیار می باشند. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از رویکرد AHP صورت گرفته است. بر اساس نتایج تحقیق اثبات شد، معیار اهمیت شریان ها با وزن نرمال شده 0.199 در اولویت اول میان معیارها و زیرمعیار تعیین مکان دقیق وقوع حادثه با وزن نهایی 0.083 در اولویت اول زیرمعیارها قرار دارد.
واژگان كلیدي: انتقال ایمن، مترو، رویکرد MCDM
مقدمه
مترو روش حمل و نقل ریلی است که تمام یا بخشی از آن در زر زمین ساخته شده و از تهران همواره به عنوان الیه اول در جابجایی و انتقال مسافر مورد توجه مسئولان و صاحب نظران برنامه ریزی شهری مترو با توجه به ظرفیت بالا در جابجایی و گزینش آن به عنوان بهترین سیستم حمل و نقل همگانی و پایدار در کلان شهر بوده است.طریق یک یا چند مسیر مشخص که همه دارای ایستگاه های ثابت و قابل دسترسی از سطح زمین می باشند، امکان جابجایی مسافران را در داخل شهر فراهم می سازد .>2@ مترو نام قطار داخل شهری است. مترو و یا قطار شهری میتواند در زیر یا بر روی سطح زمین و بر روی ریل مخصوص خود حرکت کند. مترو در کم شدن مشکل ترافیک و نیز آلودگی هوا در کلانشهرها بسیار موثر است .>3@
با توجه به افزایش روزافزون تقاضا در استفاده از حمل و نقل ریلی و مترو در بخش جابجایی مسافر و با توجه به گسترش شبکه ریلی کشور، حفظ و تأمین ایمنی ناوگان عبوری و مسافران از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این راستا عوامل متعددی نظیر طرح هندسی ، سیستم روسازی ، عوامل انسانی ، شرایط اقلیمی و ناوگان و ... نقش دارند و صدمات ناشی از سوانح ریلی دارای ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی، بهداشتی و انسانی است. بدین جهت در کشور های مختلف جهان و مخصوصاً در کشور های توسعه یافته صنعتی سالهاست که علل بروز سوانح و ضایعات و صدمات ناشی از سوانح ریلی به صورت منظم و سیستماتیک محاسبه شده و نتایج بدست آمده در تصمیم گیری های مربوط به چگونگی تخصیص منابع و پیشگیری از بروز سوانح و تأمین ایمنی مسافران مورد توجه قرار می گیرد .>4@
متروی تهران نیز به مانند دیگر متروهای جهان یک سامانه حمل و نقل عمومی با مزیت های فراوان است که نه تنها تأثیرات مثبت خود را در زمینه های ایمنی حمل و نقل سفر شهری به نسبت دیگر طرق سفرها به اثبات رسانده، بلکه شهرهای دیگر جهان تأثیرات مثبت مترو را بر عواملی مانند استفاده بهتر از کاربری های زمین، کمک به ساماندهی فضاهای شهری تجربه کرده اند .>2@ لازم است تمهیدات لازم جهت تأمین سلامت و ایمنی مسافران و همچنین امکانات مناسب جهت امداد رسانی در مواقع مورد نیاز در ایستگاه ها و واگن های مترو فراهم باشد. افزایش جمعیت و تقاضای فزاینده سفرهای درون شهری باعث استقبال روزافزون شهروندان از سیستم های حمل و نقل ریلی درون شهری - مترو - شده است .
>5@ از طرفی سیستم مترو ازجمله سیستم های زیربنایی در صنعت حمل و نقل می باشد که ممکن است در معرض حریق، سیل، زلزله و حوادثی گوناگون دیگر قرار گرفته و سبب ایجاد خسارات و تلفات فاجعه بار به مسافران و جامعه گردد .>6@ازآنجا که حادثه ها معمولا جنبه های مختلفی دارند واز همین رو دستگاه های مختلفی هم درگیر مدیریت آن می شوند، مهمترین نقاط ضعف هماهنگی و همکاری سازمان با یکدیگر و دیگری کمبود ضوابط ومقررات جامع است .>7@ از سوی دیگر در توسعه پایدار شهری، تداوم زندگی شهروندان توأم با رفاه اجتماعی و بالندگی مورد توجه است .>8@ در تعریف توسعه پایدار، آمده است که توسعه پایدار به مفهوم رفع نیاز امروز ، بدون کاهش توانایی آیندگان برای تامین نیازهایشان می باشد .>9@تعاریف زیادی از حمل و نقل پایدار شهری ارائه شده است، اما به طور ساده این ایده عبارتست از " برآوردن نیازهای جاری حمل و نقل بدون به مخاطره انداختن قدرت برآورد نیازها توسط نسل آینده .
>10@ در دیدگاه سازمان های بین المللی ارتقا کیفیت زندگی شهری از طریق حمل و نقل همگون با اقتصاد همساز با محیط زیست و اجتماعی مدار از مهمترین مسائل مدیریت طراحی حمل ونقل شهری است .>11@ به طور کلی حمل و نقل پایدار براساس بیانیه بانک جهانی - 1996 - دارای سه رکن اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی است؛ رکن اقتصادی ومالی شامل مناسب بودن ساختار سازمانی، اقدامات و سرمایه گذاری برای زیرساخت های حمل ونقل می باشد. رکن زیست محیطی و بوم شناسی که شامل بررسی چگونگی سرمایه گذاری برای حمل و نقل و انتخاب اشکال حمل و نقل که بر روی کاهش مصرف انرژی و انتشار آلاینده ها اثر می گذارد، می باشد. رکن اجتماعی که بر کافی بودن دسترسی به خدمات حمل و نقل برای همه اقشار جامعه تاکید دارد .>2@
انتقال ایمن افراد به حفظ و ارتقای ایمنی افراد در مترو گویند؛ ایمنی، مجموعهای از زیرساختهای فرهنگی، فنی و مهندسی است که از لحظه ورود به ایستگاه تا زمان خروج از آن و حتی محوطه خارجی ایستگاه را شامل میشود .>12@با توجه به فضای سرپوشیده مترو و عدم امکان دسترسی سریع افراد به راه های خروجی در زمان حریق و نیز با درنظر گرفتن تراکم جمعیتی که از مترو برای جابجایی استفاده می کنند، اهمیت توجه به وضعیت ایمنی حریق ایستگاه های مترو بسیار نمایان تر می شود. در سال های اخیر با تعداد قابل توجهی حریقهای تونل در جهان روبرو بوده ایم، جدیدترین مورد رخ داده در سیستم خط مترو باکو در آذربایجان بوده است، در این آتش سوزی 300 نفر جان خود را از دست دادند.
در آتش سوزی ایستگاه مترو جان گانگنو در کره جنوبی 180 نفر، و در حریق کینگ کراس لندن نیز بیش از 30 نفر کشته شدند .>13@ژانگ و همکاران - 2016 - 1، به این نتیجه رسیدند که استفاده از پایگاه داده ای حوادث، در پیش بینی و جلوگیری از وقوع حوادث مشابه موفق بوده و به پیشگیری از حوادث، مدیریت ایمنی و ارزیابی سطح ایمنی به عنوان یک ابزار کیفی کمک می نماید .>14@ تانگ و همکاران - 2015 - 2، نشان دادند که عوامل زمان واکنش، زمان رفتار مسافران و همچنین زمان
