بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر ویتامینهاي گروه B بر عملکرد و اجزاي عملکرد سویا، آزمایشی در دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی شاهرود اجرا شد. تیمارهاي آزمایش شامل 6 سطح محلولپاشی با ویتامینهاي گروه B - شاهد، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین هرکدام با غلظت 100 میلیگرم در لیتر - در قالب طرح آزمایشی بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار سازماندهی شدند. تیمارهاي محلولپاشی با ویتامینهاي گروه B قبل از گلدهی انجام شد. برداشت نهایی با برداشت یک مترمربع از بوتههاي هر کرت صورت گرفت و اجزاي عملکرد و عملکرد سویا اندازهگیري شد.
در اثر محلول پاشی با ویتامینهاي گروه B عملکرد و اجزاي عملکرد بهطور معنیداري افزایش یافت. تعداد غلاف در بوته از حدود 56 غلاف در شرایط عدم محلول پاشی به حدود 75 غلاف در شرایط محلولپاشی با اسید پانتوتنیک افزایش یافت. تعداد دانه در غلاف نیز در تیمار پانتوتنیک اسید به 2/32 دانه در غلاف افزایش پیدا کرد. مقدار نسبی آب برگ در تیمارهاي محلول پاشی شده با ویتامینهاي گروه B به طور متوسط از 59/77 در تیمار عدم محلول پاشی به 83/91 درصد در تیمار پانتوتنیک اسید به دست آمد. بیشترین میزان درصد پایداري غشا مربوط به تیمار پانتوتنیک اسید با 83/3 درصد اختلاف معنی داري با عدم محلول پاشی داشت.
مقدمه
بخش مهمی از دورهي رشد گیاهانی نظیر سویا در تابستان قرار دارد که بهطور معمول با کمپلکسی از تنشها مانند خشکی، گرما و حتی شوري روبرو خواهد بود که قطعاً آثار منفی بر رشد و عملکرد این گیاهان خواهد داشت. بهطور طبیعی گیاهان از طریق بالا بردن سطح یکسري ترکیبات و متابولیتها در درون خود با این شرایط مقابله میکنند که البته بدون هزینه نخواهد بود، لذا احتمالاً میتوان با کاربرد خارجی اینگونه ترکیبات علاوه بر کاهش هزینههاي گیاه، موجب کاهش اثرات منفی تنش هاي وارده به گیاه شد و افزایش عملکرد و کیفیت محصول را نتیجه گرفت.
با توجه به تغییرات آب و هوایی توسعه راهکارهاي کشاورزي قابل تطابق با تغییرات محیطی ضروري میباشد - راي ورو و همکاران، . - 2007 امروزه کاربرد خارجی انواع ویتامینها - شامل اسید آسکوربیک، ویتامین E و ویتامینهاي گروه - B در راستاي کاهش تأثیر تنشهاي مختلف بر رشد و عملکرد گیاه مطرح و مورد آزمون قرار گرفته است و نتایج مطلوبی نیز حاصل شده است. ویتامینهاي گروه B محلول در آب بوده و میتوانند نقش مهمی در مهار گونههاي فعال اکسیژن و همچنین تحریک غیرمستقیم ساخت پرولین داشته باشند که در مواجهه گیاه با تنش در مسیر پنتوز فسفات دخیل است
مواد و روشها
آزمایش در سال 1396 در مزرعه دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. بوته هاي سویا - Glycine max - رقم DPX تحت تأثیر تیمارهاي آزمایش در قالب طرح آزمایشی بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار قرار گرفتند. تیمارهاي آزمایش شامل 6 سطح محلولپاشی با ویتامینهاي گروه B - شاهد، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین هرکدام با غلظت 100 میلیگرم در لیتر - بودند.
محلول پاشی با ویتامینهاي گروه B قبل از گلدهی انجام شد. از هر کرت تعداد 16 بوته با در نظر گرفتن حاشیه براي تعیین عملکرد برداشت و عملکرد نهایی بر حسب مترمربع محاسبه شد. اجزاي عملکرد در گیاه سویا شامل تعداد غلاف در گیاه، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه می باشد که مورد اندازهگیري قرار گرفت. محاسبه مقدار نسبی آب برگ با انتخاب 3برگ همسن از هر ترکیب تیماري به روش حبیبی - - 1372 نمونه برداري و با استفاده از رابطه 1 به صورت درصد بیان گردید.
اندازه گیري شاخص پایداري غشاي پلاسمایی با استفاده از روش سایرام و اسویراستاوا - 2001 - انجام شد. تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
محلولپاشی با ویتامین هاي گروه B تأثیر بسیار معنی داري - P< 0/01 - بر تمام صفات مورد بررسی شامل تعداد دانه در غلاف، عملکرد و نیز تعداد غلاف در متر مربع داشت - جدول . - 1 گیاهانی که اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین را از طریق برگ دریافت کردند از اجزاي عملکرد و به دنبال آن عملکرد بالاتري برخوردار بودند. همچنین این گیاهان وضعیت آبی بهتري داشتند.
گیاهان قرار گرفته در تیمار اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین داراي بیشترین تعداد غلاف بودند. کمترین تعداد غلاف از شرایط عدم کاربرد ویتامین هاي گروه B حاصل شد - شکل. - 1 بیشترین تعداد دانه در غلاف نیز از تیمارهاي اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین بدست آمد که این دو ویتامین از نظر آماري اختلاف معنی داري نداشتند - شکل. - 2 عملکرد دانه در گیاهان شاهد به میزان 1/35 تن در هکتار بود که در اثر محلولپاشی گیاه با نیاسین، ریبوفلاوین، تیامین، پیریدوکسین و پانتوتنیک اسید به ترتیب 40/74، 62/96، 83/70، 130/37 و 177/03 درصد بهبود یافت. به طوري که بالاترین عملکرد از گیاهان محلول پاشی شده با اسید پانتوتنیک به دست آمد
وزن هزار دانه نیز با محلول پاشی افزایش یافت به طوري که بیشترین وزن هزار دانه با میانگین حدود 153/57 و 150/51گرم از محلول پاشی با اسید پانتوتنیک و پیریدوکسین حاصل شد در بین تیمارهاي مورد مطالعه بیشترین مقدار نسبی آب برگ با میانگین 83/91 درصد از تیمارهاي اسید پانتوتنیک به دست آمد. کمترین آن نیز با میانگین 59/77 درصد مربوط به تیمار عدم محلول پاشی بود
محلول پاشی با ویتامین هاي گروه B موجب بهبود پایداري غشاي پلاسمایی برگ گردید. در مجموع بالاترین درصد پایداري غشا از تیمار پانتوتنیک اسید با میانیگین حدود 83/3 به دست آمد. کمترین میزان پایداري غشا نیز در تیمارهاي عدم محلول پاشی مشاهده گردید
در مطالعه هاواکس و همکاران - 2009 - نیز نشان داده شد که کمبود ویتامین پیریدوکسین موجب افزایش حساسیت به تنش نور زیاد و اکسیداسیون نوري میگردد. در مطالعه آزاهار - 2016 - کاربرد ویتامین تیامین سبب افزایش عملکرد و رشد بهتر خردل گردید. کاربرد خارجی ریبوفلاوین مقاومت گیاه برنج را در برابر بیماري زنگ غلاف در برنج افزایش می دهد
جدول-1 میانگین مربعات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد ، مقدار نسبی آب برگ و پایداري غشاي پلاسمایی تحت تأثیر محلول پاشی با ویتامینهاي گروه B
شکل-1 تأثیر محلولپاشی ویتامین هاي B بر تعداد غلاف در بوته
شکل-2 تأثیر محلولپاشی ویتامین هاي B بر تعداد دانه در غلاف
شکل-3 تأثیر محلولپاشی ویتامین هاي B بر وزن هزار دانه
شکل-4 تأثیر محلولپاشی ویتامین هاي B بر عملکرد دانه
شکل-5 تأثیر محلولپاشی ویتامین هاي B بر مقدار نسبی آب برگ
شکل-6 تأثیر محلولپاشی ویتامینهاي B بر درصد پایداري غشا
