بخشی از مقاله
چکیده
تنش گرمایی یک فاکتور محدود کننده برای تولید گوسفند است. وقتی حیوان از گرما رنج میبرد مصرف غذا و متابولیسم کاهش مییابد - . - 8 در این تحقیق از 8 رأس گوسفند نژاد بلوچی استفاده شد. دوره عادت پذیری 2 هفته بود. حیوانات به دو گروه 4 تایی، بصورت تصادفی تقسیم شدند. هر دو گروه به مدت 5 روز تحت تأثیر تنش گرمایی قرار گرفتند. دما در روز 40 و در شب 27 سانتی گراد بود.
در گروه شاهد از تزریق پلاسبو - دارو نما - به میزان 4 سیسی به ازای هر گوسفند و در گروه تیمار از ویتامین E و سلنیوم به میزان 1 سی سی به ازای هر 10 کیلوگرم وزن بدن به صورت عضلانی به مدت 6 روز استفاده شد. پارامترهای فیزیولوژیک مورد نظر شامل: گلوکز، تری گلیسرید، پروتئین تام، آلبومین، کلسترول، کورتیزول با استفاده از روشهای استاندارد اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که بین گروه شاهد و تیمار اختلاف معنیداری در گلوکز، تریگلیسرید، آلبومین و کلسترول وجود نداشت اما بین گروه شاهد و تیمار اختلاف معنیداری در پروتئین تام و کورتیزول وجود داشت. قرار گیری در شرایط تنش موجب افزایش غلظت کورتیزول گردید. استفاده از مکمل ویتامین E و سلنیوم موجب بهبود این روند گردید.
مقدمه
در مناطق مختلف دنیا واژهی تنش گرمایی معنای متفاوت دارد، زیرا در مناطق گرمسیر دمای محیط برای مدت طولانی بالا باقی میماند ولی در مناطق معتدل تنها برای مدت کوتاهی دمای هوا بالاست. تنش گرمایی ناشی از برهمکنش بین دمای هوا و رطوبت، حرارت تابشی و سرعت تنفس است . - 1 - هرگاه دمای محیط به بیشتر از 32 درجهی سانتیگراد برسد تنش گرمایی اتفاق میافتد.
تنش گرمایی منجر به آلکالوز تنفسی، افزایش سرعت تنفس و افزایش دمای رکتال و سرعت تنفس میشود . - 6 - تنش اتفاقی است که بطور معنیدار هومئوستاز حیوان را به چالش میکشد. تا زمانیکه چالش وجود داشته باشد حیوان تحت تنش است و پاسخهای فیزیولوژیکی و رفتاری به چالش اثرات تنش زا دارند. حیوانات میتوانند در حضور تنش تنطیمات رفتاری و فیزیولوژیکی ایجاد کنند که بتواند آن اتفاق را از چالش بودن حفظ کند . - 11 -
به منظور کاهش اثرات نامطلوب تنش گرمایی از آنتیاکسیدانهای طبیعی مانند ویتامینهای E و C و از برخی مینرالها - سلنیوم و روی - استفاده شده است . - 12 - همچنین ثابت شده است که ویتامینها و مینرالها نقش مهمی در رشد حیوانات و اعمال تولید مثلی آنان دارند. سلنیوم عمل بیولوژیکی مرتبط با ویتامین E دارد و یک جزء اساسی در گلوتاتیون پراکسیداز است. گلوتاتیون پراکسیداز آنزیمی است که در سمزدایی پراکسیدهیدروژن وهیدروپراکسیدهای لیپید نقش بازی میکند. غشای ساب سلولار حساسترین قسمت به پراکسیداسیون است.
علاوه بر آن سلنیوم جزئی ازپروتئینهاست و در ایمنی و عمل عصبی روانی تغذیه حیوانات دخالت میکند و کمبود آن در بیماریهایی مثل باروری معیوب، سقط و جفت ماندگی مؤثر است - . - 10 بنابراین پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر ویتامین E، سلنیوم بر میزان گلوکز، تری گلیسرید، پروتئین تام، آلبومین، کلسترول، کورتیزول در گوسفندان بلوچی تحت تنش گرمایی انجام شد.
مواد و روشها در این تحقیق از 8 رأس گوسفند نر همسن و هم وزن و از نژاد بلوچی استفاده شد. نگهداری حیوانات در محیط بسته و تحت شرایط کنترل شده دما و رطوبت صورت گرفت. دوره عادتپذیری 2 هفته است که به دام ها یونجه به میزان %20 و %80 کنسانتره - 13 - و آب به صورت آزاد داده شد. در ابتدای ورود دام از داروهای ضد انگل - آلبندازول-آیورمکتین - استفاده شد و دام- ها پشمچینی شدند.
حیوانات به دو گروه 4 تایی بصورت تصادفی تقسیم شدند. هر دو گروه تحت تأثیر تنش گرمایی به مدت 5
روز قرار گرفتند بطوری که دما در روز حدود 40 درجه سانتیگراد و در شب حدود 27 درجه سانتیگراد بود. در گروه شاهد از تزریق پلاسبو - دارو نما - استفاده شد و در گروه تیمار از ویتامین -Eسلنیوم به میزان 1 سی سی به ازای هر 10 کیلوگرم وزن بدن به صورت عضلانی به مدت 6 روز استفاده شد. خونگیری ازگوسفندان در روزهای 0 - ، 1، 3، - 5 از ورید وداج انجام گرفت. سرم خون بااستفاده از سانتریفوژ 1700 دور به مدت 15 دقیقه جدا شدند.
سپس فاکتورهای خونی مورد نظر شامل: گلوکز، تری گلیسرید، پروتئین تام، آلبومین، کلسترول و کورتیزول با استفاده از روش های استاندارد اندازهگیری شدند. ثبت علائم بالینی شامل دمای رکتال، ضربان قلب، تعداد تنفس، میزان مصرف خوراک حیوان اندازهگیری شد. اطلاعات با استفاده از نرم افزار SAS 9,1 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و Mean, S.E.M اطلاعات در روزهای تعیین شده با روش ANOVA و Repeated Measurement مورد ارزیابی قرار گرفتند. سطح معنی دار بودن 0/05 در نظر گرفته شد. مدل آماری عبارت بود از:
که در این مدل، :\LMN مقدار هر مشاهده، :ʽ میانگین صفت، :Groupi اثر تیمار، :Group i* Day j اثر متقابل تیمار در روز، :eijk اثر خطای آزمایش در نظر گرفته شد.
نتایج و بحث در این پژوهش اختلاف معنیداری بین گروه شاهد و تیمار در میزان گلوکز، تریگلیسرید، آلبومین و کلسترول وجود نداشت اما بین گروه شاهد و تیمار اختلاف معنیداری در پروتئین تام و کورتیزول وجود داشت. میتوان نتیجه گرفت که مکمل ویتامین E، سلنیوم بر فاکتورهای فوق اثر معنیداری نداشت. در این تحقیق مشاهده شد که تنش گرمایی باعث افزایش عددی غلظت گلوکز گردید اما این افزایش از نظر آماری معنیدار نبود. غلظت گلوکز خون گوسفند حدود 48 تا 52 میلیگرم در دسیلیتر تعیین شده است
افزایش. غلظت گلوکز خون احتمالاً بعلت تنش و تهییج و تجویز گلوکوکورتیکوئید، کاهش فعالیت آنزیمهای متابولیکی، افزایش گلیکوژنولیز - تجزیه گلیکوژن به گلوکز - و گلوکونئوژنز - تولید گلوکز از ترکیبات غیرقندی - می باشد . - 3 - تنش گرمایی موجب افزایش کورتیزول میگردد. همچنین کورتیزول موجب گلوکونئوژنز و افزایش گلوکز میشود . - 2 - با قرارگیری در شرایط تنش مقادیر زیادی اپینفرین و نوراپینفرین از قسمت مرکزی غده فوق کلیه به خون آزاد میشود که این دو هورمون باعث افزایش میزان متابولیسم و تجزیه گلیکوژن به گلوکز شده و در نهایت سبب افزایش میزان گلوکز خون میگردد.
در شرایط تنش کورتیزول موجب شکستن چربیها شده و ورود آنها به خون میشود . - 2 - به همین علت غلظت کلسترول خون افزایش یافت اما میانگین غلظت تریگلیسرید کاهش عددی داشت که این کاهش از نظر آماری معنیدار نبود. در این تحقیق تنش گرمایی موجب کاهش معنیدار غلظت پروتئین تام گردید که علت کاهش پروتئین تام اثر کورتیزول بر متابولیسم پروتئینها - 2 - ، تغییرات دما و افزایش فعالیت غدد فوق کلیوی میباشد . - 4 -
میزان آلبومین نیز تا پایان دوره کاهش عددی داشتاز. علل کاهش آلبومین احتمالاً اثر کورتیزول بر شکستن پروتئینها و از دست دادن مقادیر زیادی پلاسما میباشد . - 2 - میزان آلبومین در گروه تیمار در روز یک نسبت به روز صفر افزایش داشت که میتواند در اثر افزایش تعریق بعلت تنش گرمایی و دهیدراتاسیون رخ دهد . - 5 - برخی نتایج مربوط به پارامترهای فوق در جداول 1، 2، 3 و 4 نشان داده شده است. قرارگیری در شرایط تنش موجب افزایش غلظت کورتیزول از روز صفر تا روز سه آزمایش شد و از روز سه تا پایان آزمایش غلظت کورتیزول کاهش یافت. افزایش غلظت پایه کورتیزول خون حیوانات نشانه وجود تنش و کاهش آن نشانه سازگاری به تنش است .
