بخشی از مقاله
چکیده:
وضعیت آب و هوا از جنبه های مختلف بر رفتار انسان ها تأثیرگذار خواهد بود. انسان ها بسته به شرایط درونی و محیطی خلق و خویی خوب یا بد پیدا می کنند که می تواند منجر به رفتارهای مثبت یا منفی و پرخاشگرایانه در آنها شود.
این رفتارها سبب آن شده است که در سالهای اخیر دانشمندان شاخه ی جدیدی به دانش روانشناسی اضافه کنند و آن روانشناسی محیطی است. مفاهیم مربوط به محیط زندگی، معماری، آب و هوا، گیاهان، حیوانات و تأثیرشان بر رفتار انسان از جمله؛ مباحثی است که محققان این رشته ی نوظهور به آن علاقمند هستند.
اهمیت این رشته به خاطر مشکلات جمعیّتی، آلودگی هوا، کاهش منابع طبیعی و نیازی که به حفظ حیات وحش و محیط زیست احساس می شود در سالهای اخیر افزایش یافته است. هدف این پژوهش ارزیابی تغییرات آب و هوایی و فصلی در خلق و خوی افراد است. برای انجام این پژوهش از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است.
یافته های پژوهش نشان می دهد که خلق و خوی افراد در فصل های مختلف و وضعیت آب و هوایی - آفتابی، ابری، بارانی - بطور چشم گیری تغییر می کند.
واژه های کلیدی:
اقلیم- خلق و خوی انسان
مقدمه:
درجه حرارتهای زیاد همراه با رطوبت بالا می تواند شرایط مرگ آوری برای انسان به وجود آورد. تغییرات دما یا درجه حرارت برای ما ایجاد مشکل می کند و باعث بیماری می گردد. البته این مسائل به سازگاری و عدم سازگاری بدن بستگی دارد. آب و هوا همچنین می تواند به طور غیرمستقیم روی انسان اثر بگذارد مانند: بیماری هایی که محدوده ی بزرگی را تحت اشغال خود گرفته اند و در قلمرو بخصوصی شیوع دارند از جمله: مالاریا که در محدوده ی آب و هوایی گرم و مرطوب شایع است و هرگز در مناطق سرد نمی تواند بصورت همه گیر ظاهر شود. امروزه با پژوهش ها و تحقیقاتی که انجام شده، ثابت گردیده آب و هوا و انواع آن بر انسان تأثیر می گذارد و انسان تحت تأثیر آن، حالات و روحیات متفاوتی پیدا کرده و رفتارهای خاص از خود بروز می نماید.
بیان مسأله:
آب و هوا عامل مهمی است که در زندگی همه ی موجودات ساکن زمین تأثیر گذار است. همچنین پدیده هایی را که در سطح زمین به وقوع می پیوندند را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. وقتی شرایط جوی مساعد باشد، محیط اطراف ما مملو از انرژی،زیبایی و شادمانی خواهد بود. آب و هوا در حقیقت شامل مجموعه از عناصر مختلف مانند باد، باران، برف، آفتاب است که می توانند نقش مهمی در تغییر آن داشته باشند. وزش باد از یکسو با به حرکت در آوردن آسیابهای بادی، الکتریسیته تولید می کنند و از سوی دیگر سبب ویرانی و خرابی می شود. هرگونه تغییرات جزیی ایجاد شده در دما، فشار، رطوبت هوا می تواند سبب ایجاد تغییراتی در رفتار و شرایط جسمانی و روانی افراد شود. وقتی هوا ابری و بارانی است، بعضی از افراد احساس عصبانیت، ناراحتی یا خواب آلودگی می کنند. در حالی که وقتی هوا آفتابی است احساس می کنیم سرشار از انرژی و شادابی هستیم. از آنجا که پیش از وزش باد یا بارش باران معمولاً نوساناتی در فشار هوا ایجاد
شده و سبب دردهای استخوانی می شود، بر این اساس می توان وقوع چنین پدیده هایی را پیش بینی کرد.
فرضیات تحقیق:
شرایط مختلف آب و هوایی طی فصل های سال با تغییرات خلق مانند: اضطراب، افسردگی، شادی، برانگیختگی و عصبانیت ارتباط دارد.
اهداف تحقیق:
هدف این تحقیق ارزیابی تغییرات آب و هوایی و فصلی در خلق و خوی افراد است.
سئوالات تحقیق:
-1 آیا وضعیت آب و هوا می تواند نقش بسیار مهمی بر شکل گیری احساسات و عواطف ما تأثیر داشته باشد؟
-2 آیا شرایط اقلیمی می تواند بر خلق و خو تأثیر بگذارد؟ کاربرد نتایج تحقیق:
با توجه به اینکه این تحقیق جنبه ی علمی دارد. لذا می تواند از سوی محققین و دانشجویان مورد استفاده قرار گیرد.
روش تحقیق:
روش تحقیق این پژوهش با ابزار مطالعات، کتابخانه ای و میدانی انجام گردید. در مرحله ی مطالعات کتابخانه ای از سوابق موجود در ارتباط با موضوع پژوهش، کتابها، مجلات و پژوهش های مرتبط استفاده گردیده است.
آثار محیط زیست و آب و هوا بر انسان از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی محیط زیست طبیعی سالم تأثیر شگرفی بر روح و روان آدمی دارد. محیط پاک و آراسته و خرم زندگی را شاداب و معطر می سازد. انسان موجودی تأثیر پذیر است. محیط اطراف بر او اثر می گذارد و شخصیت او در محیط زندگی او شکل می گیرد. متفکران و اندیشمندان معتقدند که شرایط زندگی و آب و هوا و شرایط جغرافیایی در زندگی و در تکون شخصیت انسان تأثیر بسزایی دارد.
پیروان مکتب بقراط در قرن پنجم قبل از میلاد، تأثیر آب و هوا و شرایط جغرافیایی را در عادات و اخلاق و فیزیولوژی انسان مطرح ساختند.
ارسطو بر این باور بود که: انسان و محیط زیست دو چیزی جدایی ناپذیر از یکدیگرند به نظر وی، انسان هم از عوامل جغرافیایی و هم از نهادهای سیاسی تأثیر می پذیرد.
فیلسوف مشهور ابن سینا: پستی و بلندی های زمین را در چگونگی سامان یابی تن و روان آدمی مؤثر می دانست وی کوهستانی بودن منطقه سکونت انسان را سبب چالاکی و دلیری دانسته و متقابلاً بر این باور بود که پستی و خفگی منطقه ی سکونت، افسردگی و بیماری را در پی دارد. وی در این باره می فرماید: »ساکنان مناطق مرتفع و کوهستانی نیرومند، قوی بنیه، دلیر و چالاک اند و کسانی که در مناطق خوش آب و هوا سکنی گزیدند از نشاط و شادابی و سلامتی خاصی برخوردارند. مردمان سرزمین های مرتفع تندرست، نیرومند و دارای عمر زیاد هستند و ساکنان مناطق سنگلاخی دارای تن سخت و در هم فشرده و مفاصل محکم اند، قوی بنیه و در جنگها دلیرند، در یاد گرفتن حرفه ها زیرک و اغلب کم خواب و بداخلاق هستند.« همانگونه که پستی و بلندی سرزمین ها بر ساکنان آنان تأثیر میگذارد بادها و نسیم های فصلی و نیز آب و هوای مناطق گوناگون بر جسم و جان انسان دارای تأثیرهای متفاوتی هستند.
باد پاییزی بدن را خشک و پژمرده می کند و برعکس نسیم دلنواز بهاری روح افزا است. دل را جلا می دهد، خستگی از تن می زداید و آدمی از نشاط و شادابی زاید الوصفی برخوردار می شود. ساکنان مناطق گرمسیری در مقایسه با مناطق سردسیری دارای تفاوت های بسیاری در جسم و جان و تن و روان هستند. آب و هوای مناطق مسکونی آنان نه تنها به رنگ پوست و زیبایی اندام تأثیر می گذارد بلکه حتی خلق و خوی آنان نیز از آن متأثر می شود. ابن سینا معتقد بود که ساکنان مناطق سردسیر، نیرومند و از دل و جرأت بیشتری برخوردارند و اگر منطقه ی مسکونی آنان مرطوب نیز محسوب شود، مردمانش چاق و ترو تازه اند. وی همچنین مردم مناطق مرطوب را به زیبارویی توصیف کرده و در عین حال بر این ه توجه می کند که آنان در ورزش زود خسته می شوند، همچنین او متذکر می شود که روحیه و حالات و رفتار مردممناطق خشک کاملاً برعکس حالات و رفتار مردم مناطق مرطوب است.
مورخ مشهور ابن خلدون نیز تأکید فراوانی بر آب و هوا و نقش آن در شکل گیری رفتار و اخلاق و در نتیجه در شخصیت انسان دارد.
او می گوید: »حرارت و شدت گرما سبب می شود که سبکسری، بی خیالی، رقص و بازی به وجود آید. نمونه ی کامل اینها را می توان در سودان مشاهده کرد که مردم آن کشور به هر بهانه ای به رقص می پردازند و در هرجایی به سبکسری معروفند. علتش آن است که هوا تأثیر زیادی در اخلاق بشر دارد. حرارت سبب انبساط و گستردگی هوا و بخار می شود و در حجم و کمیّت آن افزایش پدید می آید. از
این جهت می بینید کسی که سست شده است از شادی و خوشحالی کارهای غیرعادی از او سر می زند، جست و خیز می کند و سبک سری انجام می دهد مانند این احوالات را ما در کسانی که در هوای گرم حمام ها را تنفس می کنند می بینیم که چگونه شادی می کنند و به رقصمی پردازند اما به عکس ساکنان تپّه های سرد و هوای خنک همواره خود نگه دار می شوند و به آسانی احساسات و عواطفشان را اظهار نمی دارند و به متانت و دقت نظر و تدبّر در عواقب امور مشخص می شوند.
بخصوص در کارهای زندگی و امور معاشی به عاقبت اندیشی می پردازند. حتی بسیار اتفاق می افتد که این چنین آدم هایی غذای گندم 2 سال خود را ذخیره می کنند و صبح زود به بازار می روند تا قوت روزانه شان را تهیه نمایند، زیرا از این که ممکن است از موجودی ذخیره شده شان چیزی کم شود، می ترسند.« از مطالب ذکر شده در می یابیم که پستی و بلندی سرزمین ها و نیز
گرمسیر و سردسیر بودن آب و هوای مناطق مختلف بر جسم و روح آدمی تأثیر بسیار مهمی دارند، بطوری که حتی شکل ظاهری و رنگ پوست هرکس با منطقه ی مسکونی او در ارتباط مستقیم است و علاوه بر آن شرایط اقلیمی بر خلق و خوی رفتار و منش انسان اثر قابل توجهی دارد.
تعریف هوا:
به حالت گذرا و محلی جو در یک جای معین هوا گفته می شود.
تعریف آب و هوا:
مجموعه شرایط جوی را در هر نقطه کره زمین که با توجه به میانگین عناصر اقلیمی بدست می آید آب و هوا می گویند.
انواع آب و هوا:
-1 آب و هوای گرم و خشک
-2 آب و هوای معتدل
-3 آب و هوای سرد
متغیرهای آب و هوایی:
- فشار هوا، باد، دما و رطوبت، تابش آفتاب - فشار هوا: یکی از مشخصات هوا سنگینی یا وزن آن است. در شرایط متعارفی فشار هوا در هر نقطه از کره ی زمین یکسان نیست. بیشترین فشار هوا در کنار دریا دیده می شود که به آن فشار بهنجار - معمولی یا استاندارد - گفته می شود.
باد: حرکت یا جابجایی هوا در اثر اختلاف فشار را باد می گویند.
دما و رطوبت: اندازه گیری انرژی گرمایی است که در خاک یا هوا قابل اندازه گیری است و تمام موجودات و همه ارگانیسم ها وابسته به این حرارت هستند.
تابش آفتاب: در این فرایند انتقال گرما، گرما به شکل موج از محل تابش انتشار پیدا می کند و به وسیله ی زمین این نور گرفته می شود.
نقش هر یک از متغیرهای آب و هوایی در رفتار:
وقتی بدن ما تحت تأثیر فشارهای محیطی اطراف مانند عوامل مؤثر در تغییرات آب و هوا قرار نگرفته باشند از عملکرد مناسب تری برخوردار خواهند بود. اما باید گفت که هریک از این عوامل می تواند از تأثیرات منحصر به فردی برخوردار بوده و به گونه ای متفاوت رفتار ما را تحت الشعاع خود قرار دهد که در اینجا هریک از آنها را به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم:
فشار هوا:
فشار هوا دائماً در حال نوسان است، محققان اوکراینی ثابت کرده اند که نوسانات جوی فشار هوا در فرکانس های پایین منجر به ایجاد اختلال در فعالیت های ذهنی خواهد شد که در نتیجه سبب کاهش تمرکز و همچنین کاهش عملکرد حافظه ی کوتاه مدت انسان می شود. براین اساس اگر این بار با مشکل عدم تمرکز در حین انجام کار مواجه شدید، می توانید فشار هوا را سرزنش کنید.
باد:
اغلب افراد نسبت به وزش باد احساس ناخوشایندی دارند. وزش دائمی باد یا وزش بادهای پر سرو صدا، سبب افزایش خستگی و تحریک پذیری افراد می شود. اغلب از بادهای موسمی به عنوان بادهای ناخوشایندیاد می شود؛ چرا که وزش این نوع بادها معمولاً سبب ایجاد اضطراب، فشارهای روانی، افسردگی و بی خوابی شبانه می شود. وقتی بادهای موسمی می وزند، دمای هوا در مدت زمانی کمتر از دو ساعت، 15 درجه سانتیگراد کاهش می یابد. وزش چنین بادهایی در مناطق کوهستانی سبب سقوط بهمن می شود. مطالعات
انجام شده ارتباط میان وزش بادهای موسمی و افزایش تصادفات رانندگی و همچنین ارتکاب جرم و حتی اقدام به خودکشی در میان افراد را مورد تأیید قرار داده است و به همین علت در اقدامات قانونی اغلب چنین عواملی نیز مد نظر قرار می گیرد. اگرچه هنوز علت اصلی تأثیر وزش باد بر چنین رویدادهایی شناخته نشده است، اما بسیاری از محققان بر این باورند که بار الکتریکی هوا می تواند نقش مهمی داشته باشد. وقتی افراد در معرض هوای دارای بار منفی قرار می گیرند، احساس رضایت و خشنودی می کنند و این در حالی است که بادهای گرم مانند بادهای موسمی دارای بار الکتریکی مثبت هستند. امروزه ساختمانهای مسکونی و اداری به گونه ای ساخته می شوند که در برابر هوا نفوذ ناپذیر هستند. سیستم های گرمایشی و سرمایشی یونهای منفی را از محیط خارج می کنند و فضای مناسبی را برای جریان یافتن یونهای مثبت در محیط اطراف ما به وجود می آورند که سبب بی حوصلگی ما می شود. از آنجا که امروزه به علت افزایش فشار کاری در خانه و محل کار کمتر وقت خود را در فضاهای باز سپری می کنیم، بنابراین سازگاری بدن در مقابل شرایط جوی و وضعیت آب و هوا نیز نسبت به گذشته به مراتب کاهش می یابد. اما اگر از اینکه معمولاً پس از بارش باران از قدم زدن در هوای آزاد احساس آرامش می کنید، باید بدانید که این پدیده روشی طبیعی برای تولید یون های مثبت در محیط است. بنابراین بهتر است پس از باران از منزل یا محل کار خود خارج شده و در چنین فضایی احساس رضایت و خشنودی را تجربه کنید.
دما و رطوبت:
بطور کلی بدن برای ایجاد گرمای مورد نیاز هنگام کاهش شدید و ناگهانی دمای هوا با کاهش دمای درونی بدن هنگام مواجه شدن با درجه حرارتهای بالا در روزهای گرم و تابستانی با موانع و مشکلات بسیار زیادی مواجه می شود و به همین علت اغلب در چنین شرایطی میزان مرگ و میر در میان سالمندان به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. در شرایطی که دمای بیش از 38 درجه سانتیگراد برای مدت زمانی بیشتر از یک هفته ادامه داشته باشد، میزان مرگ و میر افراد نیز تا 10 درصد افزایش خواهد یافت.
جالب است بدانید در روزهایی که دمای هوا نسبت به شرایط پیش بینی شده برای یک دوره ی زمانی از سال افزایش پیدا می کند؛ میزان تحریک پذیری افراد نیز افزایش خواهد یافت که در نتیجه سبب رفتارها و واکنش های غیر عادی و غیرمنطقی از سوی افراد می شود.
در بسیاری از شهرها در چنین شرایطی میزان خشونت در میان افراد در مقایسه با شرایط عادی افزایش پیدا خواهد کرد. براساس بررسی های انجام شده روزهای گرم و مرطوب بیشترین تأثیر را بر اخلاق و رفتار انسان ها دارند که سبب بی خوابی، کاهش فعالیت های روزمره، ضعف هوشیاری، ایجاد اختلال در واکنش نسبت به محیط اطراف، تحریک پذیری و رخوت می شوند. این در حالی است که در روزهای خنک تر که رطوبت هوا نیز کمتر باشد، هوشیاری و فعالیت های
