بخشی از مقاله
چكيده
در داخل كمپلكس دگرگوني شرقي افیولیت مالنژ خوي، سنگ هاي گرانیتوئیدي مختلفي رخنمون يافته اند. مطالعه تركیب شیمیايي اين سنگ ها بیانگر حضور حداقل دو نوع گرانیتوئید مختلف در داخل اين كمپلكس مي باشد. اين دونوع گرانیتوئید عبارتند از گرانیتوئیدهاي نوع اول ) از نوع گرانیتوئیدهاي نوع فرارانش، پرآلومین و )S-type كه در دماي بین 626-760 درجه سانتیگراد تشكیل شده اند و احتماالً حاصل ذوب بخشي پوسته قاره اي ) بعد از بسته شدن حوضه كششي پشت قوس سیالیك خوي( و قابل مقايسه با گرانیتوئیدهاي پرآلومین همانند گرانیت هاي هیمالیا مي باشند. گرانیتوئیدهاي نوع دوم )كه از نوع تفريق، متاآلومین و I-type می باشند( در دماي بین786-884 درجه سانتیگراد و احتمال می رود در زمان ايجاد پوسته اقیانوسي در داخل حوضه كششي پشت قوس سیالیك خوی تشكیل گرديده اند و با پالژيوگرانیت هاي افیولیت هاي تتیسي قابل مقايسه مي باشند. بنابراين گرانیتوئیدهاي نوع اول احتماالًً مي تواند سن بسته شدن حوضه كششي پشت قوس خوي، وگرانیتوئیدهاي نوع دوم سن تشكیل پوسته اقیانوسي اين حوضه را نشان دهند.
واژه هاي کلیدي: تفريق، گرانیتوئید، خوي، فرارانش، پشت قوس سیالیك.
مقدمه
سنگ هاي گرانیتي به ويژه گروهي با عنوان پالژيوگرانیت اقیانوسي (Coleman and Peterman, 1975) حجم كمي را در
داخل افیولیت ها به خود اختصاص مي دهند و لیكن نقش مهمي در شناخت ويژگي هاي زمین شناختي مناطق افیولیتي ايفاء مي كنند. مطالعات پتروژنزي اين نوع از سنگ هاي گرانیتي براي درک تحول افیولیت ها از شروع گسترش كف اقیانوسي تا فرارانش و جايگیري روي پوسته اقیانوسي بسیارمهم هستند.
منطقه مورد بررسي در شمال غرب ايران و در شمال شهرخوي )آذربايجان غربي( واقع شده است و از نظر تقسیم بندي زون هاي ساختماني- رسوبي ايران درمحدوده بین دو زون البرز غربي وآذربايجان )ايران مركزي( و زون آمیزه رنگین شمال غرب ايران قرارمي گیرد. اين منطقه درگذشته توسط محققین متعددي ازجمله (Ghoraishi and Arshadi, 1978) درراستاي تهیه نقشه
زمین شناسي1/250000 خوي و (Radfar and Amini, 1993) در راستاي تهیه نقشه زمین شناسي 1/100000 خوي و -(Khalabari-jafari et al., 2004 ; 2005) مورد مطالعه قرارگرفته است.
بخشي از گرانیتوئیدهای منطقه نیز توسط عزيزي و همكاران )1380( از ديدگاه پتروفابريكي مورد تحقیق قرارگرفته است. تعدادي از محققین ازجمله (Ghoraishi and Arshadi, 1978) و (Radfar and Amini, 1993) گرانیت هاي شمال خوي را گنیس هاي پركامبرين وگنیس هاي مزوزوئیك دانسته اند ولي عزيزي وهمكاران )1380 ( اين سنگ ها را گرانیت هاي میلونیتي دانسته و سن نسبي آنها را براساس روابط چینه اي بعد ازكرتاسه و قبل از الیگو- میوسن در نظر مي گیرند. الزم به ذكر است كه اين تعیین سن بر روي گرانیتوئیدهاي نوع اول )توده آق درق(
مورد بحث در اين مقاله صورت گرفته و تعمیم اين سن نسبي به تمامي رخنمون هاي گرانیتوئیدي موجود در داخل كمپلكس
* نويسنده مرتبط
47
پترولوژی و پتروژنز گرانیتوئیدهای داخل افیولیت مالنژ شمال خوی - شمال غرب ایران
دگرگوني شرقي (Khalatbari-Jafari et al., 2004) خوي درست نمي باشد. تاكنون مطالعه پترولوژيكي و ژئوشیمیايي جامع براي تفسیر منشأ و تكامل توده هاي فوق انجام نشده است و اين تحقیق سعي در پر كردن اين خأل دارد.
روش ها
بعد از انجام پیمايش هاي صحرايي و برداشت نمونه ها، نسبت به تهیه مقاطع میكروسكوپي و مطالعه آنها اقدام گرديده است. براي تعیین غلظت عناصر اصلي وكمیاب با دستگاه ICP-MS، تعداد پنج نمونه از میان نمونه هايي كه كمترين دگرساني را نشان مي دادند، جهت آنالیز به شركت ALSCHEMEX )كانادا( ارسال شده است. هم چنین از داده هاي
(Khalatbari-jafari et al., 2004) و عزيزي و همكاران )1380( كه به روش تجزيه فلورسانس پرتوي )XRF( در دانشگاه شهید بهشتي تهران انجام شده، استفاده گرديده است. نتايج آنالیز نمونه ها درجدول )1( ارائه شده است.
زمين شناسي منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در شمالغرب ايران و در مختصات جغرافیايي 38°37′22″ تا 38°48′52″ عرض شمالي و44º36′02″ تا 44º57′01″ طول شرقي در استان آذربايجان غربي و در شمال شهر خوي واقع شده است)شكل.) 1 اين محدوده بخشي از مجموعه افیولیتي شمال غرب ايران )افیولیت مالنژ خوي- ماكو( بوده
و به كمپلكس دگرگوني شرقي (Khalatbari-Jafari et al., 2004) تعلق
دارد. كمپلكس دگرگوني شرقي داراي روند شمال غرب و جنوب شرق بوده و برپايه مطالعات Khalatbari-Jafari et al. (2004(، اين كمپلكس در حاشیه شمال شرقي، با حاشیه بلوک ايران مركزي تماس تكتونیكي داشته و درجهت جنوب غربي برروي آن رانده شده است. در حاشیه جنوب غربي آن، سنگ هاي دگرگوني برروي توربیدايت ها و سري هاي رسوبي- آتشفشاني افیولیت غیردگرگوني رانده شده اند. اين زون دگرگون شده داراي بخش هاي تكتونیكي گسترده اي از افیولیت هاي دگرگون شده است كه عمدتاً شامل پريدوتیت هاي سرپنتیني شده با متاگابروهاي همراه آنها هستند. اين كمپلكس شامل واحدهاي زيراست:
الف- واحد دگرگوني شرقي
اين واحد بخشي از كمپلكس دگرگوني شرقي بوده و خود به 4 واحد فرعي به ترتیب زير تقسیم گرديده است:
زيرواحد))1 شامل میكاشیست، آمفیبولیت ها و گنیس مي باشد.
زيرواحد))2 شامل آمفیبولیت هاي ريزدانه به همراه متاكوارتزيت وگنیس هاي لپتینیتي بوده كه قطعات تكتونیكي بزرگي از سنگ هاي پلوتونیكي افیولیتي شامل لرزولیت فولیاسیون دار و تكتونیت هاي هارزبورژيتي و هم چنین متاكوموالهاي اولترامافیكي مي باشد كه به همراه اين سنگ ها، سیل ها و دايك هاي فراواني از متاگابروها)آمفیبولیت ها( ديده مي شوند.
شكل-1 نقشه زمین شناسي منطقه مورد مطالعه با تغییرات((Radfar and Amini, 1993 و محل های نمونه برداري.
48
