بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر مصرف کودهاي زیستی بصورت بذرمال بر خصوصیات جوانهزنی پنج رقم گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در بهمن ماه 1392 در گلخانه پژوهشکده کشاورزي دانشگاه زابل به اجرا درآمد. فاکتورهاي آزمایشی شامل پنج رقم گندم سیستان، کویر، افلاك، هیرمند و ارگ بودند. کودهاي بیولوژیک نیز شامل نیتروکسین، نیتروکارا، بیوفسفر، فسفات بارور 2، تلفیقی - نیتروکسین+ نیتروکارا+ بیوفسفر+ فسفات بارور - 2 و شاهد - آب معمولی - بودند. نتایج نشان داد که صفات طول ریشهچه و ساقهچه، وزن تر و خشک ریشهچه و ساقهچه، متوسط تعداد برگ در بوته و نسبت وزن خشک ریشهچه به وزن خشک ساقهچه تحت تأثیر رقم و صفات طول ریشهچه، وزن تر و خشک ریشه چه و وزن خشک ساقهچه تحت تاثیر کودهاي بیولوژیک قرار داشتند. بالاترین طول ساقه-چه با میانگین 17/2 سانتیمتر از رقم افلاك به دست آمد. برهمکنش کود بیولوژیک و رقم تنها بر وزن تر و خشک ریشهچه معنیدار بود. بالاترین وزن خشک ریشه¬چه با میانگین 0/29 میلیگرم از کاربرد تلفیقی کودهاي زیستی مشاهده گردید. بیشترین تعداد یرگ نیز با میانگین 2/6 عدد از رقم هیرمند بدست آمد. بنابراین براساس نتایج این آزمایش، کاربرد کودهاي بیولوژیک در مقادیر توصیه شده میتواند تاثیر مفیدي بر خصوصیات رشدي گندم داشته باشد.
واژه هاي کلیدي: بذرمال، جوانهزنی، سیستان، گلخانه، نیتروکسین، هیرمند.
مقدمه
مصرف بیرویه کودهاي شیمیایی موجب عدم تعادل عناصر و مواد غذایی موجود در خاك، کاهش بازده محصولات کشاورزي و به خطر افتادن سلامت انسانها و دیگر موجودات زنده خواهد شد. با توجه به ورود آلایندهها - از جمله عناصر کادمیم که ضمیمه کودهاي فسفاته است - به اراضی کشاورزي، لازم است به استفاده از کودهاي بیولوژیک و زیستی توجه ویژه شود تا محصولات کشاورزي سالمتري به دست مصرف کنندگان برسد. به کارگیري جانداران مفید خاكزي تحت عنوان کودهاي بیولوژیک به عنوان طبیعیترین و مطلوبترین راه حل براي زنده و فعال نگه داشتن سیستم حیاتی خاك و جلوگیري از آلودگی در اراضی کشاورزي مطرح است . - 3 - امروزه به تثبیت بیولوژیک نیتروژن از طریق باکتريهاي همیار آزادزي از جمله آزوسپریلوم و ازتوباکتر توجه ویژه اي معطوف شده است . - 11 - کود باکتریایی نیتروکسین از خانواده آزوتوباکتر از جمله کودهاي باکتریایی صد در صد بیولوژیک در ایران است که در یک میلی لیتر از آن بیش از ده میلیون سلول زنده باکتري تثبیت کننده نیتروژن وجود دارد. کودهاي زیستی نیتروکسین و نیتروکارا که در این پروژه مورد بررسی قرار گرفتند، از کودهاي تولید داخل کشور هستندکه حاوي باکتريهاي محرك رشد گیاه از جنسهاي Azotobacter، Pseudomonas و Azospirillum میباشند. باکتريهاي محرك رشد گیاه1، علاوه بر افزایش فراهمی زیستی عناصر معدنی خاك از طریق تثبیت زیستی نیتروژن، محلول کردن فسفر و پتاسیم و مهار عوامل بیماريزا و با تولید مواد و هورمونهاي تنظیم کننده رشد گیاه، عملکرد گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهند . - 4 - امیري و همکاران گزارش کردند که استفاده از کودهاي بیولوژیک نیتروکسین، نیتراژین و بیوفسفر باعث بهبود شاخصهاي جوانهزنی گیاهچه گندم2 شد - . - 1 به طور مشابه غیاثی و همکاران گزارش کردند که استفاده از سویههاي باکترهاي محرك رشد گیاه، سویههاي متعلق به گونههاي ج - P.fluorescens اثرات مؤثر و مثبتی در افزایش بنیه3 گیاهچه داشته باشد که در پی آن به استقرار بهتر گیاه و نهایتًا افزایش عملکرد محصول گندم کمک خواهد کرد - . - 6 لذا این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر کودهاي زیستی روي ارقام گندم نان مورد استفاده در منطقه سیستان با هدف کاهش مصرف کودهاي شیمیایی و جایگزینی با کودهاي بیولوژیک و معرفی بهترین رقم در شرایط گلخانه انجام گرفت.
مواد و روشها
این مطالعه بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. فاکتورهاي آزمایشی شامل پنج رقم گندم سیستان، کویر، افلاك، هیرمند و ارگ و کودهاي بیولوژیک شامل نیتروکسین، نیتروکارا، بیوفسفر، فسفات بارور 2، تلفیقی - نیتروکسین+ نیتروکارا+ بیوفسفر+ فسفات بارور - 2 و شاهد - آب معمولی - بودند. براي اعمال تیمارهاي آزمایش، در تیمار باکتري حلکننده فسفات ابتدا بذور در مایع ظرف شویی غوطهور شده و پس از آن در پودر کود زیستی بارور 2 به مدت 4 ساعت قرار گرفتند . - 7 - در اعمال کودهاي بیولوژیک مایع نیتروکسین، نیتروکارا و بیوفسفر نیز بذور در همین مدت زمان در مایه تلقیح خیسانده شدند . - 9 - پس از انجام تلقیح بذور روي کاغذ و در سایه به مدت 1 ساعت پهن تا خشک گردید و بلافاصله کشت گردید. جهت کشت از سینیهاي کشت از جنس پلی اتیلن با حجم هر حفره 50 سیسی که با مخلوط کوکوپیت، پرلیت و ماسه پر شده بود مورد استفاده قرار گرفت. 20 روز بعد از کاشت سینیها به آزمایشگاه منتقل و گیاهچهها همرا با ریشه از درون حفرههاي سینی کاشت خارج و با دقت مورد شستشو و سپس صفات طول ریشهچه، ارتفاع گیاهچه، وزن خشک ساقهچه، وزن خشک ریشهچه، نسبت وزن خشک ساقهچه به ریشهچه و تعداد برگ مورد بررسی قرار گرفتند.
دادهها نیز با استفاده از نرم افزار حAح مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدندح
نتایج و بحث:
رقم ارگ با میانگین 0/25 میلیگرم بیشترین و رقم کویر با میانگین 0/18 میلیگرم کمترین میزان وزن خشک ساقهچه را دارا بودند. همچنین بیشترین وزن خشک ریشهچه با میانگین 0/28 میلیگرم از رقم افلاك حاصل شد. بالاترین میانگین وزن خشک ساقهچه و ریشهچه از تیمار کود تلفیقی بهدست آمد - جدول . - 1 با مطالعه جوانهزنی و توسعه گیاهچه گندم تحت تاثیر کودهاي بیولوژیک گزارش گردید کود بیولوژیک بیوفسفر نسبت به تیمار بدون تلقیح کود تنها از لحاظ صفات درصد جوانه زنی و شاخص جوانهزنی داراي برتري بودند . - 13 - باکتريهاي افزاینده رشد، از طریق تولید هورمونهاي محرك رشد گیاه باعث بهبود جذب آب و عناصر غذایی و افزایش جوانهزنی و ظهور گیاهچه میگردند 8 - و . - 12 لذا اثرات مثبت کاربرد این کودها را در آزمایش حاضر میتوان به این مسئله نسبت داد که ریز جانداران موجود در این کودها باعث تحریک عوامل محرك رشد گیاه نقش دارند، گردیدهاند. بالاترین نسبت وزن خشک ریشهچه به ساقهچه از رقم کویر حاصل گردید و بین
جدول -1 مقایسه میانگین شاخصهاي سبز شدن پنج رقم گندم و شش نوع کود بیولوژیک
تیمار کودهاي بیولوژیک و همچنین اثرات متقابل آن تفاوت معنیداري دیده نشد. نتایج مشابهی توسط یزدانی بیوکی و همکاران روي گندم مشاهده گردید - . - 13
حروف مشترك نشانگر عدم وجود اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد در بین ارقام مختلف و نیز کودهاي بیولوژیک مختلف در هر ستون می باشند
بیشترین تعداد برگ در بوته با میانگین 2/68 برگ در رقم هیرمند مشاهده شد و بین سایر ارقام تفاوت معنیداري دیده نشد
- جدول . - 1 متوسط تعداد برگ بیشتر در رقم هیرمند در مقایسه با دیگر ارقام مورد استفاده احتمالاٌ با ذخایر غذایی بیشتر بذر در این رقم مرتبط است. امیري و همکاران نیز با بررسی اثرات تلقیح بذر توسط کودهاي زیستی بر سه رقم گندم در شرایط گلخانه گزارش نمودند مصرف کودهاي بیولوژیک تا ثیر معنیداري بر متوسط تعداد برگ در بوته ندارند . - 1 - بیشترین وزنتر ساقهچه و ریشهچه به ترتیب با میانگین 1/79 و 2/31 میلیگرم در رقم ارگ مشاهده شد - جدول . - 1 بیشترین وزنتر ریشه چه با میانگین 2/88 میلیگرم در رقم ارگ با مصرف کود بیولوژیک بیوفسفر مشاهده گردید - شکل . - 1 در تلقیح بذور جو4با ازتوباکتر، افزایش وزن تر و خشک ساقه و ریشه مشاهده گردید - . - 2
