بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی اثر یونیکونازول و کودهای زیستی در شرایط محدودیت آبی روی گیاه گندم در سال زراعی 1394 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق ارذبیلی صورت گرفت. نتایج به دست امده از این پژوهش نشان می دهد مصرف همزمان میکوریز و باکتری های محرک رشد در شرایط محدودیت آبی باعث افزایش معنی داری در ارتفاع ، طول سنبله ، وزن دانه در خوشه، تعداددانه در خوشه و وزن کاه وکلش می شود. همچنین استفاده از یونیکونازول باعث افزایش معنی دار در تعداد و وزن دانه در خوشه شده است.
مقدمه
تنشهای محیطی از مهمترین عوامل تعیین کننده الگوهای پراکنش گیاهی در سطح جهان میباشد و تنش خشکی نیز به سهم خود تعیین کننده بخشی از این پراکنش است . خشکی موجب تغییر در مسیر برخی از فرآیندهای متابولیک میگردد ، این تغییرات میتواند گیاه را در مقابل تنش مقاوم سازد . در واقع تحمل خشکی به واکنشهایی نیاز دارد تا از طریق آن فرآیندهای متابولیسمی اولیه ادامه پیدا کند و گیاه را برای مقابله با آن آماده کند ، ولی این تحمل با کاهش رشد و نمو گیاهان همراه است
امروزه به تثبیت بیولوژیکی نیتروژن از طریق باکتریهای آزادزی تثبیت کننده نیتروژن از جمله Azotobacter ، Azospirillum و Pseudomonas در بوم نظامهای کشاورزی توجه ویژهای شده است. این باکتری ها در محیط ریشه گیاه توانایی ساخت و ترشح مقداری مواد بیولوژیکی فعال مانند اسید نیکوتینیک ، اسید پنتوتنیک ، بیوتین ، اکسینها ، جیبرلینها و ویتامینهای B را دارند که در افزایش رشد ریشه نقش مفید و موثری دارند
ضمن تولید مواد محرک رشد ، موجب بهبود رشد ریشه و متعاقب آن افزایش سرعت جذب آب و عناصر غذایی گردیده و از این طریق در افزایش عملکرد تأثیرگذار میباشد. قارچهای میکوریزی از با اهمیتترین میکروارگانیسمهای موجود در اغلب خاکهای تخریب نشده میباشند . بر اساس تخمینهای موجود ، حدود 70 درصد از توده زنده جامعه میکروبی خاکها را میسیلیوم این قارچها تشکیل میدهد
دسترسی بهتر گیاه به آب و مواد معدنی ایجاد مانع فیزیکی در مقابل عوامل بیماریزا ، افزایش مقاومت گیاهان به تنشهای محیطی و اصلاح ساختمان خاک از جمله عواملی هستند که سودمندی رابطه همزیستی میکوریز را نشان میدهند .از رهیافت های نوین در بهبود کمی وکیفی محصولات کشاورزی استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی می باشد این مواد می توانند در غلظت های بسیار پایین ، برخی جنبه های رشد و نمو گیاه را تنظیم نمایند . یونیکونازول از تنظیم کننده های رشد است که مهم ترین اثر آن ممانعت از رشد طولی ساقه از طریق اثر بر محتوای جیبرلین گیاه است
یونیکونازول از طریق ممانعت از اکسیداسیون های متابولیکی کربن 19 گروه متیل کائورن در بیوسنتز جیبرلین اختلال ایجاد میکند
گندم بیش از هر محصول دیگری تأمین کالری نموده و بیشترین پروتئین را در جیره غذایی انسان عرضه میکند . ارزش غذایی بالا ، متناسب بودن با دستگاه گوارش ، عملکرد بالای این محصول ، امکان کشت آن در شرایط آب و هوایی متنوع ، بالا بودن عمر نگه داری و انبار داری ، تنوع واریته های آن ، مرغوبیت فرآورده های آن موجب شده است که کشت این گیاه در بیشتر مناطق کشور ، به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک ، بیش از پیش گسترش یابد .
از آن جایی که در این مناطق میزان نزولات و توزیع آن از عوامل محدود کننده گندم به حساب می آید ، در این راستا به دلیل اهمیت یونیکونازول و کود های زیستی در بهبود عملکرد کمی و کیفی گندم در شرایط محدودیت آبی و کمی بررسی های انجام شده در خصوص برهم کنش توام این عوامل ، موجب گردید تا اثر توام این عوامل بر عملکرد و برخی خصوصیات اگروفیزیولوژیک گندم در شرایط محدودیت آبی مورد بررسی قرار گیرد .
مواد و روش ها
آزمایش در سال زراعی 1394، در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی بر روی گندم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3تکرار اجرا گردید . تیمار ها شامل محلول پاشی با یونیکونازول در 2 سطح - عدم محلول پاشی و محلول پاشی 0,1 گرم در لیتر - و 2سطح تلقیح بذر - عدم تلقیح ، تلقیح با باکتری ازوتوباکتر و سودوموناس - و 3 سطح آبیاری - آبیاری کامل ، آبیاری تا 50 درصد چکمه زنی و آبیاری تا 50 درصد خوشه دهی - بودند . برای تلقیح بذر ها با باکتری های مورد نظر ، میزان هفت گرم مایه تلقیح که هر گرم آن حاوی 107 عدد باکتری زنده و فعال بود ، استفاده شد . از محلول صمغ عربی به نسبت 10 درصد وزنی حجمی برای چسبندگی بهتر باکتری ها به بذر استفاده گردید .
تمام بذرها به مدت 4 ساعت درون مایه تلقیح مورد نظر ، در شرایط تاریکی قرار گرفتند . سپس در گلدان های مربوطه کشت شدند . محلول پاشی در دو مرحله از دوره ی رویشی - مرحله 5 برگی و مرحله ی قبل ظهور سنبله - انجام گرفت . به منظور تعیین ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، وزن کاه و کلش تعداد 6 بوته در زمان رسیدگی از بوته های موجود در هر گلدان از سطح خاک کف بر شدند و با ترازویی با دقت 0,001 گرم توزین شدند و میانگین داده های حاصل به عنوان ارزش آن صفت در جدول تجزیه واریانس مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج و بحث
تعداد دانه در خوشه ،بر اساس جدول تجزیه واریانس - جدول- - 1 این صفت تحت تاثیر اثرات اصلی یونیکونازول، ابیاری و کودهای زیستی و تحت اثر متقابل ابیاری در کودهای زیستی معنی دار شده است . بر اساس جدول مقایسه میانگین - جدول- - 2ابیاری تا 50 درصد خوشه دهی با میانگین7/5972 بیشترین اثر و ابیاری تا 50درصدچکمه زنی با میانگین 6/4583 کمترین اثر را روی این صفت داشته است.این نتیجه با یافته های حمزئی و همکاران - - 1392 مطابقت دارد.
وزن دانه در خوشه
بر اساس جدول تجزیه واریانس - جدول- - 1 این صفت تحت تاثیر اثرات اصلی یونیکونازول، ابیاری و کودهای زیستی و تحت تاثیر اثر متقابل ابیاری در کودهای زیستی معنی دار شده است.بر اساس جدول مقایسه میانگین - جدول - 2 مصرف میکوریزا و تلقیح با باکتری در شرایط ابیاری تا 50درصد چکمه زنی با میانگین 17/333بیشترین اثر و ابیاری تا 50 درصد چکمه زنی بامیانگین 10/861کمترین اثر را روی این صفت داشته است.این نتیجه با یافته های محمدی و همکاران - - 1389 مطابقت دارد.
وزن کاه و کلش
براساس جدول تجزیه واریانس - جدول- - 1 این صفت تحت تاثیر اثرات اصلی یونیکونازول ، ابیاری و کودهای زیستی و اثر متقابل ابیاری در کودهای زیستی معنی دار شده است. براساس جدول مقایسه میانگین - جدول- - 2 مصرف میکوریز و تلقیح با باکتری در ابیاری تا 50 درصد چکمه زنی با میانگین 0/34200 بیشترین اثر و تلقیح با باکتری و ابیاری تا 50 درصد چکمه زنی با میانگین 0/0948 کمترین اثر را روی این صفت داشته است. این نتیجه با یافته های رسولی صدقیانی و همکاران - 1384 - مطابقت دارد.
طول سنبله
براساس جدول تجزیه واریانس - جدول- 1 - این صفت تحت تاثیر اثرات اصلی یونیکونازول، ابیاری و کودهای زیستی و تحت اثر متقابل ابیاری در کودهای زیستی معنی دار شده است. بر اساس جدول مقایسه میانگین - جدول- - 2 مصرف میکوریز و ابیاری تا 50درصد جکمه زنی با میانگین 43/933 بیشترین اثر و ابیاری تا 50درصد چکمه زنی با میانگین 32/231 کمترین اثر را روی این صفت داشته است. این نیجه با یافته های واگار و همکاران - 2004 - مطابقت دارد.
ارتفاع بوته
بر اساس جدول تجزیه واریانس این صفت تحت تاثیر اثرات اصلی ابیاری و کودهای زیستی و اثر متقابل ابیاری در کودهای زیستی معنی دار شده است. براساس جدول مقایسه میانگین - جدول- - 2 فاکتورهای مختلف روی این تیمار تفاوت معنی داری از خود نشان نداده اند. بر اساس جدول شماره ی 3، اثر عدم مصرف یونیکونازول روی صفت های ارتفاع بوته با میانگین - - 41/7617،طول سنبله با میانگین - 7/3625 - ، وزن دانه در سنبله با میانگین - 0/174274 - و وزن کاه وکلش با میانگین - 0/258207 - بیشتر از مصرف یونیکونازول بوده است.
مصرف یونیکونازول در مورد صفت تعداد دانه در خوشه با میانگین - 15/9102 - و وزن دانه در سنبله با میانگین - 0/174274 - بیشترین اثر را داشته است. ماده یونیکونازول با ممانعت از افزایش طولی در اندام هوایی باعث ایجاد مقاومت در خشکی می شود. همچنین با افزایش سرعت و مقدار فتوسنتز وافزایش محتوای پرولین، قندهای محلول و فعالیت سوپراکسیددیسموتاز و پراکسیداز، باعث ایجاد مقاومت به تنش آبی می گردد
نتیجه گیری
با توجه به نتایج به دست امده بیشترین عملکرد در مصرف میکوریز و باکتری های محرک رشد تحت تنش خشکی اعمال شده از مرحله 50 درصد چکمه زنی به دست امده است. همچنین ماده ی یونیکونازول نیز با ممانعت از افزایش طولی و متقابلا افزایش در تعداد و وزن دانه ی گندم تحت تنش بیشترین اثر را اعمال کرده است.
