بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر به منظورتاثیر ارتفاع از سطح دریا مناطق جمعآوري بذر روي جوانه زنی بذر و رویش نهال افراپلت انجام شد براي این منظور بین 40 پایه سالم افراپلت در چهار رویشگاه در جنگلهاي واقع در ارتفاعات مختلف و از هر کلاسه ارتفاعی 10 پایه براي بذرگیري انتخاب شد و در یک کرت 1X 1 متر به تعداد 100 عدد کاشته شدند. در پایان فصل رویش - بعد از خزان کامل - قطر یقه و ارتفاع نهالها و وزن تر و خشک اندام هوایی اندازهگیري شد. آنالیز مربوط به آمارگیري قطر و ارتفاع و سطح برگ با نرم افزار SAS انجام گردید.
کلمات کلیدي: افرا پلت، جوانهزنی بذر، پایه مادري، نهالستان درزیکلا
.1 مقدمه
کاهش سطح جنگل هاي شمال کشور، افزایش روزافزون کشور به چوب و فرآورده هاي آن نظیر کاغذ ایجاد کرد تا تغییر تدریجی برخی از جنگلهاي کم بازده به سمت توسعه جنگلهاي پهن برگ سریع الرشد در برنامه هاي سازگار جنگلها و مراتع کشور قرار داده شود. این هدف حداقل دریک سوم از مساحت جنگلهاي شمال کشور که هم اکنون در مناطقی از پایین بند - تا ارتفاع 800 متر - و نیز بخشهایی از مناطق بالا بند - حد فاصل بین جنگل و مرتع - قابل دست یابی خواهد بود .[6]
تحقق این هدف بسیار مهم با جنگلکاري قابل حصول میباشد. در بین گونههاي پهن برگ بومی، گونه افرا پلت جایگاه خاصی به واسطه رشد سریع و سهولت تولید بذر در برنامه هاي جنگلکاري و تولید نهال دارد. اما تولید نهال افرا در نهالستان هاي مختلف از نظر ارتفاع از سطح دریا با مشکلات متعددي همراه است.[2]در نهالستانهاي بالا بند،سرخشکیدگی نهال ها، آسیب توسط انواع سرماي بهاره و پاییزه و چنگالی شدن نهالها از مهمترین مشکلات بوده است.
نتایج گزارشات متعدد در خصوص گونه هاي بومی و غیر بومی پهن برگ و سوزنی برگ نشان داد که مبداهاي بذري سهم بسیار زیادي در تولید نهال هایی با کیفیت و کمیت مناسب دارند.[3] حتی گزارش گردید که توانمندي پایههاي مختلف یک گونه در یک رویشگاه، از نظر تولید نهال مناسب در یک نهالستان معین متفاوت می باشد به همین دلیل و نیز به دلیل اثرات متقابل مبداء بذري و پایههاي مادري می توان انتظار داشت که بتوان براي یک نهالستان معین مناسب ترین مبداء هاي بذري و حتی مناسب ترین پایه هاي بذري را شناسایی کرد.[8]
گونه افرا پلت یکی از گونههاي ناحیه هیرگانی است که از شرق دریاي مازندران - مینو دشت تا گرگان - تا غرب گیلان آستارا و همچنین از سطح دریا تا ارتفاعات 2000 متر پراکنش داشته و حد فوقانی آن در ارتفاعات نور دیده شده است. از نظر حد پراکنش فوقانی پلت در ارتفاعات 2200 متر آن سطح دریا گزارش شده است.
در ارتفاع 1800 متر درختان پلت بصورت پراکنده و انفرادي در جامعه راشستان مشاهده می گردد و این گونه در ارتفاعات 2500 متر به بالا گزارش نشده است.[9] گونه اي است نورپسند و داراي قابلیت تحمل سایه در جوانی می باشد.[1] همه ساله به مقدار کافی بذر تولید می نماید و بعلت سبکی و بالدار بودن بذر توسط باد به نقاط دورتر از درخت مادري انتشار می یابد به صورتی که پلت از نظر رویشگاه نور از موقعیت مناسبی برخوردار باشد می تواند به سرعت بذر تولید نماید، بذرهاي تولید شده در سالهاي اولیه قوه نامیه بالایی ندارند ولی مقدار تولید بذر در سنین بالاتر افزایش یافته و به میزان قوه نامیه آنها افزوده می گردد.[5]
زمان باز شدن جوانه هاي پلت در ارتفاعات پایین هفته دوم اسفند و در ارتفاعات بالا باکمی تاخیر است زمان ظهور گل در هفته اول اردیبهشت، زمان ظهور اولین جفت برگهاي نونهال ها هفته سوم اسفند می باشد.[4]
.2 مواد و روشها
این مطالعه در نهالستان درزیکلا شرکت سها می چوب فریم انجام شده است. نهالستان درزیکلا با حدود 6 هکتار مساحت در 27 کیلومتري جنوب شرقی شهر پلسفید و در مختصات 53º 16´ 10” طول شرقی و 35º 04´ 32” عرض شمالی واقع شده است و محل جمعآوري بذر ها نیزبراي انجام این تحقیق جنگلهاي منطقه ساري از ارتفاع 400 تا 1800 متر در محدوده ً15 َ8ْ53تا ً22َ27ْ53طول شرقی و ً5َ1ْ36تا ً5َ11ْ36 عرض شمالی در نظر گرفته شده است.
شکل-1 موقعیت نهالستان شرکت چوب فریم سنگده
در تحقیق حاضر بین 40 پایه سالم افراپلت در چهار رویشگاه در جنگلهاي واقع در ارتفاعات مختلف و از هر کلاسه ارتفاعی 10 پایه براي بذرگیري انتخاب شد و در فصل بذرگیري مقدار کافی بذر از پایه مادري خوش فرم و سالم با حداقل 50 متر فاصله از هم تهیه گردید - شکل - 2 .بذرها در اواخر آبان جمعآوري در نهالستان درزیکلا در قالب بلوكهاي کامل تصادفی به صورت جمعیتی کاشته می شود. براي بررسی پایه هاي مادري براي هر 10پایه مادري در هر ارتفاع بذرهاي هر 10 پایه به طور جمعیتی در یک کرت 1 در1 متر به تعداد 100 عدد کاشته می شوند. در هر کرت فاصله بین بذور روي خط 5 سانتیمتر و فاصله بین دو خط کاشت متوالی 20 سانتیمتر تعیین می شود.
اندازهگیري ارتفاع نهال با متر و با دقت سانتیمتر در دو مرحله یکی قبل از خزان و یکی بعد از خزان آماربرداري ارتفاع اندازهگیري شد. در هر کرت دو ردیف وسط براي نهالها در هر کرت براي اندازهگیري ارتفاع نهالها استفاده شدند. اندازهگیري قطر نهالها هم به همراه اندازهگیري ارتفاع یکی از قبل از خزان و دیگري زمان خزان کامل برگ انجام می شود و دو ردیف وسط نهالها در هر کرت قطر یقه آن تعیین می شوند. قطر یقه با دقت میلیمتر و با دستگاه پرلیس انجام می شود. براي تعیین مساحت برگ از هر کرت به طور تصادفی 5 برگ از 5 درخت متفاوت گرفته شده و با دستگاه پلانی متر سطح برگ اندازه گیري و با دقت سانتیمتر مساحت برگ اندازهگیري می شود. براي تعیین وزن تر، 5 برگی که به طور تصادفی از هر کرت گرفته شده با ترازوي دیجیتال و با دقت گرم اندازهگیري می شود. براي تعیین وزن خشک 5 برگ در دستگاه آون به مدت 48 ساعت به طور کامل خشک شده و بعد با ترازوي دیجیتال با دقت گرم اندازهگیري می شود.
