بخشی از مقاله
چکیده
تنش آب در کلیه خاکها حتی در مناطقی که بارندگی پراکنش مناسبی دارد، نیز روی میدهد. در حقیقت قابلیت دسترسی به آب میتواند بهصورت دورهای رشد گیاهان را در آبوهوای معتدله محدود کند. یکی از عوامل اصلی در تعیین بقای گیاه در شرایط تنش آبی این است که ریشه گیاه بتواند با توسعه سریع، تماس خود را با مناطقی از خاک که هنوز بهاندازه کافی رطوبت دارند، برقرار نماید. رشد بعضی از گیاهان حتی در شرایط تنش آبی کم نیز بهطور قابل توجهی کاهش مییابد. در این پژوهش آثار تنش خشکی بر ویژگیهای رویشی صنوبر دلتوئیدس کلن69/75 دریک دوره 60روزه در شرایط اقلیمی شهرستان صومعهسرا بررسی شد. نهالها تحت شرایط آبیاری %20 و %40 و %60 رطوبت زراعی خاک و تیمار شاهد - بدون آبیاری - در یک آزمایش گلخانهای ولی در هوای آزاد بررسی شدند. در پایان دوره، رویش ارتفاعی و قطری و بیوماس در سطح رطوبتی %60بیشترین کمیت میباشد و در سطح تیمار شاهد رویش ارتفاعی و قطری و بیوماس کاهش یافت.
واژههای کلیدی: تنش خشکی، صنوبر دلتوئیدس، رطوبت خاک.
مقدمه
جنگلهای طبیعی هر کشور یکی از ارکان زیر بنایی توسعه پایدار و ذخیرهگاه باارزش ژنتیکی در سطح جهان به شمار میروند . برای رهایی از فشار مضاعف به جنگلها و ممانعت از خروج منابع هنگفت ارز از کشور و نیز افزایش سطح اشتغال داخلی میتوان توسعه کشت گونههای تند رشد، شناسایی پایههای مقاوم به تنشهای محیطی و درنهایت روش تکثیر این پایهها را در برنامه قرار داد - پرهیزکار و همکاران،. - 2002 تنش خشکی به شرایطی گفته می شود که در آن سلول ها و بافت ها در وضعیتی قرار گرفته اند که آماس آنها کامل نیست. کاهش مقدار آب بافت ها همراه با از بین رفتن آماس، بسته شدن روزنه ها و کاهش رشد از علایم مخصوص تنش خشکی است - کوچکی و همکاران،1995؛ عمادیان و مرینا،1999؛ اناهلی و ارل، . - 2005 گیاه در پاسخ به تنش خشکی، روزنه ها را می بندد تا آب کمتری را از تعرق از دست بدهد - چانینگ و همکاران، . - 2005 کاشت صنوبر از گذشته در مناطق نیمهخشک تا مرطوب با بازدهی مختلف تولید چوب انجامگرفته است و در مواردی بدون شناخت دقیق خواهش اکولوژیک و دامنه بردباری آنها در مناطقی کاشته شدهاند که بسته به منطقه تحت تنش خشکی و غرقابی قرار داشته و از بازدهی آنها کاسته شده است. باتوجه به پراکنش نامنظم و بیموقع بارندگی در استان گیلان این تحقیق در نظر دارد که میزان تحمل نهالهای صنوبر دلتوئیدس کلن 69/57 را به تنش خشکی در 3 سطح رطوبتی بررسی کند و اینکه کدام سطح رطوبتی زراعی برای رشد صنوبر دلتوئیدس مناسب است.
مواد و روشها
آزمایش در قالب طرحکاملاً تصادفی با 4 تیمار شامل 3 سطح آبیاری به مقدار %60-%40-%20 رطوبت زراعی و همچنین تیمار شاهد - بدون آبیاری - با 5 تکرار انجام شد. خاک موردمطالعه از عمق 30-0 سانتیمتر خاک زیر توده صنوبر دلتوئیدس در ایستگاه تحقیقاتی بذر و نهال جنگلی شلمان واقع در شرق گیلان تهیهشده و پس از خشک شدن از الک 2 میلیمتر عبور داده شد. بهمنظور تولید نهال صنوبر دلتوئیدس از یک تکدرخت صنوبر دلتوئیدس قلمهها جمعآوری شده و جهت ریشهدار شدن داخل آب قرار داده شدند. پس از ریشهدار شدن نهالها را به گلدانهای سه کیلویی حاوی خاک انتقال داده و پس از 2 هفته از انتقال نهالها، تیمارهای آبیاری اعمال شد. پس از اعمال تیمارها واحدهای آزمایشی در هوای آزاد و در مکان سرپوشیده قرار گرفتند. گلدانها به مدت 60 روز مورد مراقبت قرار گرفته، رطوبت خاک به روش وزنی کنترل شده و در صورت نیاز با استفاده از آب مقطر در سطح رطوبتی مورد نظر نگهداری شد. پس از پایان آزمایش نهالها برداشت شده و خصوصیات رویشی شامل ارتفاع، قطر یقه، وزن خشک ساقه و ریشه اندازه-گیری شد. تجزیه آماری دادهها با نرمافزار SAS و مقایسه میانگینها با آزمون LSD انجام شد.
نتایج
ارتفاع نهال نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی داری در سطح آماری یک درصد بر ارتفاع نهال دارد. با مقایسه میانگینها به روش LSD مشخص شد که بیشترین ارتفاع در نهالهایی که تا سطح 60 درصد رطوبت زراعی آبیاری شدند ثبت شده است که با ارتفاع نهالهای تیمار آبیاری 40 درصد تفاوت آماری معنیداری ندارند اما در مقایسه با تیمار شاهد باعث افزایش معنیداری به میزان 38 درصد شده است - شکل . - 1
جدول -1تجزیه واریانس اثر تیمارهای آزمایشی بر برخی خصوصیات رویشی نهالها
شکل -1 مقایسه میانگین تاثیر میزان آبیاری بر ارتفاع نهال صنوبر
قطر یقه نهال نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی داری در سطح آماری یک درصد بر قطر یقه نهال دارد. با مقایسه میانگینها به روش LSD مشخص شد که بیشترین قطر در نهالهایی که تا سطح 60 درصد رطوبت زراعی آبیاری شدند ثبت شده است که با قطر نهالهای تیمار آبیاری 40 درصد و 20 درصد تفاوت آماری معنیداری دارد باعث افزایش معنیداری به میزان 19 درصد شده است اما در تیمار شاهد و تیمار 20 درصد تفاوت معنی دارد ندارد - شکل × . - 2
