بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر نیتروژن، اسید هیومیک و آبیاري تکمیلی بر خصوصیات رویشی آفتابگردان، آزمایشی در سال زراعی 1393-94 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش از سه سطح نیتروژن شامل 0، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و دو سطح اسید هیومیک شامل 0 و 2 کیلوگرم در هکتار و آبیاري تکمیلی در سه سطح شامل عدم آبیاري، آبیاري در مرحله گلدهی و آبیاري در مرحله پرشدن استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر نیتروژن بر ارتفاع بوته در سطح پنج درصد و بر تعداد برگ در بوته، قطر طبق، وزن برگ در بوته، وزن ساقه در بوته، وزن طبق در بوته و وزن بوته در سطح یک درصد معنیدار شد. اثر اسید هیومیک بر تعداد برگ در بوته در سطح پنج درصد و بر وزن برگ در بوته، وزن ساقه در بوته، وزن طبق در بوته و وزن بوته در سطحیک درصد معنیدار شد. اثر آبیاري و اثر متقابل نیتروژن × آبیاري بر هیچیک از صفات معنیدار نشد. مصرف نیتروژن و اسیدهیومیک صفات معنیدار شده را افزایش داد. وزن بوته در تیمارهاي 100 کیلوگرم نیتروژن و مصرف اسید هیومیک بهترتیب 27/08 و 26/88 گرم بود.
مقدمه
آفتابگردان با نام علمی Helianthus annuus L. یکی از گیاهان مهم زراعی یک ساله است که عمدتاً بهمنظور روغن خوراکی کشت میگردد . - 1 - مراحل غنچه دادن و دانه بستن مراحل حساس به کم آبی در آفتابگردان میباشد . اسید هیومیک میتواند بهطور مستقیم اثرهاي مثبتی بر رشد گیاه بگذارد. رشد قسمت هوایی و ریشه گیاه توسط اسید هیومیک تحریک میشود ولی اثر آن بر روي ریشه برجستهتر است، حجم ریشه را افزایش میدهد و باعث اثر بخشی بهتر سیستم ریشه میگردد. اسید هیومیک جذب نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر را توسط گیاه افزایش میدهد . - 5 - اثر کودهاي نیتروژنه بر رشد گیاه آفتابگردان در مطالعات زیادي بررسی شده و در تمامی آنها بر معنیدار بودن اثر این عنصر بر رشد و عملکرد گیاه آفتابگردان تأکید شده است. نتیجه بررسی - 3 - بیانگر عملکرد بیولوژیک در اثر مصرف نیتروژن بوده است.
مواد و روشها
آزمایش در سال زراعی 1393-1394 بهمدت یک فصل زراعی در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس واقع در55 درجه و 12 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی انجام شد. گنبد کاووس آب و هواي گرم و مدیترانهاي با متوسط بارندگی 447 میلیمتر در سال دارد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تاریخ کاشت 25 اسفند ماه سال 1393 بود. در این آزمایش عامل نیتروژن با منشأ اوره 46 درصد در سه سطح شامل 0، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و عامل آبیاري در سه سطح شامل عدم آبیاري، آبیاري در مرحله گلدهی وآبیاري در مرحله دانهبندي و عامل اسید هیومیک در دو سطح شامل عدم مصرف و مصرف 2 کیلوگرم اسید هیومیک در هکتاربود. در تیمار مصرف اسید هیومیک، قبل از کاشت بذرها بهوسیله اسید هیومیک - دو کیلوگرم در هکتار - آغشته و کاشته شدند. فواصل خطوط کشت 50 سانتیمتر، فاصله بوته در روي ردیف 30 سانتیمتر، تعداد ردیفهاي کاشت 4 خط، طول خطوط 4 متر و عمق کاشت بذرها حدود 3 سانتیمتر بود. کود اوره سرك در مرحله رشد رویشی زمانی که هنوز طبقها ظاهر نشده بودند و قبل از بارندگی داده شد. بهمنظور اجتناب از خسارت گنجشک، در پایان مرحله گلدهی طبقهاي در هر کرت با تورپوشانده شد. عملیات آبیاري براي کرتهاي مورد نظر در زمان گلدهی و دانهبندي انجام شد. در این آزمایش براي اندازهگیري صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، وزن برگ در بوته، وزن ساقه در بوته، وزن طبق و وزن خشک بوته از پنج بوته متوالی با حذف ردیفهاي حاشیه و نیم متر از دو طرف ردیفهاي باقی مانده استفاده شد. در زمان گلدهی صفات اندازهگیري شد. تجزیه آماري دادهها با استفاده از نرمافزار آماري SAS Ver . 9.1 انجام شد. براي مقایسه میانگین دادهها، از آزمون حداقل تفاوت معنیدار - LSD - در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر نیتروژن بر ارتفاع بوته و قطر طبق در سطح پنج درصد و بر تعداد برگ در بوته، وزن برگ در بوته، وزن ساقه در بوته، وزن طبق و وزن بوته در سطح یک درصد معنیدار شد. اثر اسید هیومیک بر تعداد برگ درسطح پنج درصد و بر وزن برگ در بوته، وزن ساقه در بوته، وزن طبق و وزن بوته در سطح یک درصد معنیدار شد. اثر آبیاري تکمیلی و اثر متقابل آبیاري تکمیلی × نیتروژن بر هیچیک از صفات معنیدار نشد
جدول -1 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - صفات رویشی آفتابگردان تحت تأثیر نیتروژن، اسید هیومیک و آبیاري تکمیلی
ارتفاع بوته
مصرف نیتروژن ارتفاع بوته را افزایش داد. بیشترین ارتفاع بوته با 75 سانتیمتر مربوط به تیمار مصرف 100 کیلوگرم نیتروژندر هکتار و کمترین آن با 70 سانتیمتر مربوط به تیمار عدم مصرف نیتروژن بود - جدول . - 2 ارتفاع بوته در تیمار مصرف 50کیلوگرم در هکتار 72 سانتیمتر بود. کاربرد نیتروژن در مرحله رویشی کمک به چیرگی انتهایی میکند و به این ترتیب باعثافزایش طول ساقه میشود. نتایج پژوهش - 2 - نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته سیبزمینی با کاربرد 200 کیلوگرم کودنیتروژن در هکتار مشاهده شد.
جدول -2 مقایسه میانگین صفات رویشی آفتابگردان تحت تأثیر نیتروژن
حروف غیر مشابه در هرستون نشانگر اختلاف معنیدار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنیدار میباشد.پ
تعداد برگ در بوته
مصرف نیتروژن باعث افزایش تعداد برگ در بوته شد. تعداد برگ در بوته در تیمار عدم مصرف نیتروژن 18 و در تیمارهاي مصرف 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بهترتیب 18/9 و 19 بود - جدول . - 2 افزایش تعداد برگ در بوته معمولا متأثر از ارتفاع بوته است لذا، افزایش ارتفاع در اثر مصرف نیتروژن را میتوان عامل افزایش تعداد برگ در بوته دانست. مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین تعداد برگ در بوته از تیمار استفاده از اسید هیومیک با 19 برگ و کمترین آن از تیمار عدم مصرف اسید هیومیک با 18 برگ بهدست آمد
جدول -3 مقایسه میانگین صفات رویشی آفتابگردان تحت تأثیر اسید هیومیک
حروف غیر مشابه در هرستون نشانگر اختلاف معنیدار در سطح احتمال پنج درصد بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنیدار میباشد.قطر طبق مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین قطر طبق با 6/7 سانتیمتر مربوط به تیمار مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن و کمترین آن با 6/2 سانتیمتر مربوط به تیمار عدم مصرف نیتروژن بود. این امر را میتوان به تأمین نیاز گیاه به نیتروژن که سبب رشد بهتر گیاه شد، نسبت داد. همچنین اثر کاربرد نیتروژن بر قطر طبق احتمالا بهدلیل افزایش بیوماس گیاهی بوده است.
