بخشی از مقاله
چکیده:
آب مهمترین فاکتورمحیطی است که رشد و نموگیاه را از طریق فرایندهای فیزیولوژیکی تحت تاثیر قرار می دهد.سیلیس مولکول سیگنال مهمی است که درچندین فرایند سلولی وپاسخ به تنش های زیستی وغیر زیستی دخالت دارد .نشان داده شده است که غلظت های مناسب سیلیس خارجی و جهت کشت مناسب،باعث افزایش کارایی و رشد گیاه می گردد.در این پژوهش از پیش تیمار 3 در ده هزار سیلیکات سدیم و جهت های شمال - جنوبی و شرقی - غربی درگیاه گلرنگ تحت تنش خشکی استفاده گردید و نقش سیلیس و جهت کشت در برخی خصوصیات مورفولوژیکی ریشه ی گیاه گلرنک در تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفت.
دادههای این مطالعه نشان داد که تنش خشکی بر طول، وزن تر و وزن خشک گیاه اثر منفی گذاشت و تیمار سیلیس نیز باعث افزایش طول ریشه گردید اما تیمار جهت کشت، هیچ تاثیری بر صفات مورفولژیکی ریشه نداشت.
کلید واژه:تنش خشکی، سیلیکات سدیم ،جهت کشت،گلرنگ
مقدمه:
کاهش آب از مهمترین عوامل تنش زای محیطی است که رشد و تولید گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می ده د et al, .2009 - - Jaleelتعریف تنش کمآبی و شرایطی را که گیاه تحت تنش کمآبی قرار میگیرد دشواراست. طبق یک تعریف جامع، تنش کم - آبی به شرایطی اطلاق میشود که آب در دسترس، کمتر از نیاز گیاه برای رشد بیشینهمی باشد et al, 1986 - - Hubickعلاوه بر این استرس خشکی، بافت ها و اندام های گیاه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.گلرنگ گیاهی است.
که مقاومتبالایی به شرایط شوری و خشکی دارد، و با دارا بودن ریشهی طویل که توان جذب آب را از بخش های عمیق تر خاک را دارد به عنوان یک گیاه دانه روغنی متحمل به کمبود آب محسوب می شود، همچنین به دلیل اینکه در انتهای فصل و در زمان کمبودآب 65 تا 95 درصد کربوهیدرات هایی که قبل از گرده افشانی ذخیره شده اند به دانه انتقال می یابند،برای کشت در مناطق نیمه خشک که کمبود آب وجود دارد گیاهی مناسب است. محققان بیشماری نقش مثبت سیلیس در رشد و نمو، عملکرد و مقاومت به تنش های مختلف زیستی و غیر زیستی را در متذکر شده اندآگاریوهمکارانشان دادندکه باکاهش مقادیر سیلیس،مقدارکلروفیل نیزکاهش یافت وپیشنهادکردندکه وجوداین عنصراثرمهمی در زنجیره ی فتوسنتز یبرنجداشتهواز تخریب زنجیره یکلروفیلیگیاهم مانع تبه عمل می آورد.
در گیاه گندم مشخص شده است که تیمار سیلیس، تعرق را با کاهش هدایت روزنه ای کاهش میدهد که نشان دهنده ی دخالت سیلیس بر باز و بسته شدن روزنه میباشد . - Pei et al,2010 - به نظر میرسد که سیلیس در شرایط تنش خشکی و شوری تأثیر بسیار زیادی در افزایش رشد عملکرد و جذب برخی از عناصر در گیاه دارد . سیلیس با رسوب در پوست، میزان تعرق را تا %30 کاهش میدهد و به این طریق از تلف شدن آب در شرایط تنش خشکی جلوگیری به عمل میآورد .
گزارش شده است که جهتهای مختلف کاشت بر دریافت و استفاده از تشعشع خورشیدی موثر است و مادهی خشک تجمعی در جهت شرقی غربی بیشتر از جهات دیگر بود - . - Mehmet et al, 2016 سومنات همکاران نیز با مطالعهی تأثیر جهت کاشت بر عملکرد خردل بیان د اشتند که در جهت شرقی - غربی میزان محصول اما در جهت شمال B جنوبیکارایی مصرف آب بیشتر بوده است.
مواد و روش ها:
آزمایش به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در سال زراعی 95 در منطقه ی زرند از توابع استان کرمان به مرحله ی اجرا در آمد تیماراصلی آبیاری در دو سطح -1آبیاری کامل - شاهد - و -2 قطح آبیاری به عنوان - تنش خشکی - ، عامل فرعی ترکیب سیلیس و جهت کشت - به صورت فاکتوریل - ، جهت کشت در دو سطح -1 شمال جنوبی و -2 شرقی غربی و محلول سیلیس در دو سطح -1 سه در ده هزار و -2صفر در نظر گرفته شد.
در اوایل اردیبهشت ماه زمین شخم نیمه عمیق و پس از آن در جهت عمود بر هم2 بار دیسک زده شد و عملیات جمع آوری بقایای علفهای هرز با استفاده از هرس انجام گرفت. طول هر کرت 9 متر، شامل 3 پشته و فاصله پشته ها از یکدیگر 60 سانتیمتر در نظر گرفته شد. فاصلهی هر کرت با کرت دیگر1 متر بود.پس از آماده سازی زمین، در 19 اردیبهشت ماه کاشت هیرم کاری و به صورت کپه ای انجام گردید و بذرهای گلرنگ رقم اصلاح شده k101که قبلاً با قارچ کش تیرام 2 - در هزار - ضدعفونی شده بودند به فاصلهی 7 سانتیمتر و به عمق 4-5 سانتیمتر از یکدیگر کاشته شدند.اولین تاریخ آبیاری در 22 اردیبهشت ماه و سپس به صورت هفتگی انجام شد.
کود اوره به صورت سرک و به مقدار 100kg در هکتار داده شد و مبارزه با علف های هرز انجام گردید. برای اعمال تیمار سیلیس3cc سیلیکات سدیم در 10 لیتر آب که pHآن به 5/5-6 رسیده بود حل و در دو نوبت و به فاصله ی ده روز گیاهان مورد نظر محلول پاشی شد . برای نمونه برداری تعداد 3 بوته از هر کرت به صورت کاملا تصادفی برداشت شد.صفاتی چون اندازهیطول ریشه توسط خط کش و قطر ریشه توسط کولیس و وزن تر ریشه با استفاده از ترازوی دیجیتال LIBROR مدل AEL-40SMساخت شرکت Shimatzu با دقت 0/00001 گرم اندازه گیری شد.
برای اندازه گیری وزن خشک نمونه ها به مدت 72 ساعت داخل آون در دمای 75 درجه سانتیگراد قرار گرفت و پس از آن وزن خشک ریشه اندازه گیری گردید.کلیه داده ها با استفاده از نرم افزار SASتجزیه شد. مقایسه میانگین ها با آزمون ِ Dancan در سطح 5 و با استفاده از نرم افزار MSTAT-C انجام گرفت.
نتایج:
طول ریشه: نتایج تجزیه ی واریانس نشان داد که تیمارهای سیلیسیم درسطح احتمال یک درصد، و آبیاری در سطح پنج درصدبر طول ریشه معنی دار بودند. در حالی که اثرکشت تاثیر معنی داری بر طول ریشه نداشت.
قطر ریشه: نتایج تجزیه ی واریانس نشان داد که تیمارهای سیلیسیم و آبیاری درسطح احتمال پنج درصد بر قطر ریشه معنی دار بودند اما جهت کشت بر قطر ریشه اثر معنی داری نداشت - جدول. - 1
وزن تر ریشه: نتایج تجزیه ی واریانس نشان داد که فقط تیمار آبیاری درسطح احتمال یک درصد بر وزن تر ریشه معنی دار بوده است و تیمارهای سیلیس و جهت کشت بر وزن تر ریشه تاثیر معنی داری نداشتند.
وزن خشک ریشه: نتایج تجزیه ی واریانس نشان داد که فقط تیمار آبیاری درسطح احتمال پنج درصد بر وزن خشک ریشه معنی دار بوده است. تیمار سیلیس و تیمار جهت کشت بر وزن تر ریشه تاثیر معنا داری نداشتند.
