بخشی از مقاله
چکیده
شوری خاک از جمله عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی به شمار می رود.توت فرنگی یک محصول حساس به شوری می باشد که واکنش آن به تنش در بین ارقام مختلف متفاوت است. به منظور بررسی اثرات تنش شوری بر خصوصیات رویشی میوه توت فرنگی آزمایشی در سال 1391-92 در شرایط گلخانه به صورت آبکشت اجرا گردید. آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه سطح کلرید سدیم 0 - ،15 و 30 میلی مولار - در بستر های کشت که حاوی کوکوپیت+پرلایت - - 1:1 با سه تکرار انجام شد. اهداف این تحقیق عبارت بودند از: - 1امکان استفاده از آبهای شور برای تولید محصول توت فرنگی با توجه به کمبود منابع آب شیرین - 2.بررسی اثرات سطوح مختلف شوری بر خصوصیات رویشی توت فرنگی جهت تعیین شوری بهینه در بستر کشت توت فرنگی .نتایج نشان داد که تنش شوری فاکتورهای رشد رویشی را کاهش داد و اثر کاهنده معنی داری بر روی شاخص های رشد و نموی گیاه داشت. شاخص کلروفیل، وزن تر و خشک ریشه ها و شاخساره و شاخص سطح برگ تحت شرایط شوری کاهش پیدا کرد.
.1مقدمه
رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان توسط عوامل مختلفی تحت تاثیر قرار میگیرد. این عوامل را می توان به تنش های زنده - بیماری ها، آفات ها و.... - و غیر زنده تقسیم نمود. تنش های غیر زنده از قبیل شوری ،خشکی، کمبود یا سمیت عناصر غذایی و غرقاب شدن ،بر باروری و میزان تولید محصولات مختلف کشاورزی تاثیر منفی میگذارند.
توت فرنگی یکی از محصولات مهم تجاری است که افزایش عملکرد و کیفیت آن از جنبههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. با در نظر گرفتن کمبود منابع آب شیرین از آب شور برای پرورش محصولات باغی از لحاظ اقتصادی دارای ارزش و اهمیت اساسی میباشد. مشکل شوری منابع آب وخاک در جهان رو به افزایش است و به یک مسأله خیلی جدی برای تولید محصول مخصوصا در نواحی خشک ونیمه خشک تبدیل شده است.
شوری عبارت است از حضور بیش از اندازه نمکهای قابل حل و عناصر معدنی در محلول آب و خاک میباشد که منجر به تجمع نمک در ناحیه ریشه شده و گیاه در جذب آب کافی از محلول خاک با اشکال رو به رو میشود - شانون و گریو، 1999، . - 15-38 توت فرنگی گیاهی حساس به شوری با آستانه تحمل 1 ds/m
با افزایش غلظت کلرید سدیم خصوصیات رویشی گیاه مانند سطح برگ و وزن ریشه و اندام هوایی کاهش پیدا میکند که در نتیجه آن عملکرد گیاه کاهش مییابد 74-65 - ، - kaya et 2002 .پژوهشهای انجام گرفته نشان داده است که اعمال EC بالا در محلول غذایی با اثر گذاری در کاهش جذب آب که در نتیجه کاهش پتانسیل اسمزی محلول غذایی است باعث کاهش عملکرد میگردد و کیفیت افزایش می یابد
مهم ترین اثرات شوری کاهش سرعت رشد و در نتیجه آن تولید برگ های کوچکتر، گیاه کوچکتر، گیاه کوچکتر و در مواردی تعداد برگ کمتر است .طول و حجم ریشه ها نیز کاهش مییابد اما ممکن است نازک تر یا ضخیم تر گردد. در مطالعاتی که بر روی توت فرنگی انجام شده است به این نتیجه رسیدند که افزایش غلظت کلریدسدیم در محلول غذایی باعث کاهش رشد و نمو گیاه از جمله کاهش تعداد برگ و وزن تر و خشک گیاه توت فرنگی میشود
با افزایش غلظت کلرید سدیم رشد قسمتهایی بیشتر از رشد ریشه تحت تاثیر شوری قرار میگیرد در نتیجه رشد و متوسط تولید ماده خشک ریشه نسبت به ساقه به طور معنی دار افزایش مییابد - 360-359 ،2001 ، . - Naseer در شرایط شور، غلظت سدیم معمولا بیش از غلظت عناصر غذایی پر مصرف و کم مصرف بوده و این امر موجب عدم تعادل تغذیه ای در گیاهان تحت تنش می-شود - 255-200، 1995،. - Marschner در بسیاری از مطالعات گیاهی اثر شوری بر رشد ریشه گیاه به غلظت نمک بستگی دارد، بعضی از غلظت ها میتواند رشد ریشه را تحریک کند ولی غالبا موجب کاهش رشد ریشه میشود
بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات متعدد تاثیر افزایشی یا کاهشی شوری بر مقدار کلروفیل در گونه های مختلف گیاهی گزارش شده است. اگر چه شوری غالبا سبب کاهش مقدار کلروفیل گیاهان شده است ولی برخی نتایج حاکی از آن است که شوری مقدار کلروفیل را بالا میبرد - عبدالصمد،1993،. - 255-260 در مطالعاتی که انجام گرفته به این نتیجه رسیدند که با افزایش شوری از صفر تا 100 میلی مولار کلرید سدیم، تغییراتی در میزان کلروفیل برگ ها مشاهده نمیشود، ولی با افزایش بیش از این مقدار شوری ، کلروفیل به طور معنی دار کاهش یافت
کاهش سطح برگ یکی از اولین واکنش های گیاهان در برابر تنش شوری میباشد به این دلیل که تجمع ماده خشک و سطح برگ توسط شوری به طور پیوسته کاهش مییابد، ممکن است کاهش سطح برگ یکی از دلایل کاهش رشد در اثر شوری باشد. لذا با توجه به شور بودن آب و خاک در منطقه خوزستان و همچنین حساسیت بالای گیاه توت فرنگی به شوری، ما با انجام این تحقیق میخواهیم میزان حساسیت گیاه توت فرنگی به شوری آب چقدر است و نیز تاثیر شوری بر عملکرد وکیفیت گیاه توت فرنگی در محیط آبکشت مورد بررسی قرار گرفت.
تحلیل و تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار spss و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنهای Dancan انجام گرفت و برای ترسیم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد.
.2مواد و روش ها
آزمایش در گلخانه دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 1391-92 انجام گرفت. نشاهای توت فرنگی کاملا سالم و عاری از آفات و بیمارها و به گلخانه ، در گلدان های 5 کیلویی که حاوی مخلوط کوکوپیت+پرلیت - - 1:1 بود انتقال یافتند. سیستم تغدیهای به صورت دستی و بر پایه محلول غدایی هوگلند که شامل :کلات آهن، نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم، منوپتاسیم فسفات، سولفات
منیزیم، سولفات منگنز، سولفات روی، اسید بوریک، سولفات مس و مولیبدات سدیم بودند گه به مقدار 300 میلی لیتر روزانه به گلدان ها داده میشد. به منظور جلوگیری از تجمع نمک در محیط اطراف ریشه، گلدان ها هفته ای یک بار با آب تصفیه شده آبیاری می شدند.
آزمایش در 9 تکرار - 3 گیاه در هر گلدان - و سه سطح شوری صفر، 15 و 30 میلی مولار NaCl و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بر روی رقم توت فرنگی گاویوتا انجام گرفت..pH محلول ها در حد 6 تنظیم شد. صفات کمی از جمله: وزن تر و وزن خشک ریشه وشاخساره و میزان کلروفیل برگ ها و شاخص سطح برگ مورد بررسی قرار گرفت.
در پایان آزمایش ابتدا گیاهان را از گلدان ها جدا گردیده و پس از خارج کردن گیاه ریشه ها به منظور برداشتن مخلوط کوکوپیت و پرلیت شستشو داده شدند. سپس به منظور اندازهگیری وزن تر ریشه و اندام هوایی ابتدا به وسیله قیچی اندام هوایی جدا کرده و سپس هر کدام را به صورت جداگانه با استفاده از ترازوی دیجیتالی توزین گردید. برای اندازه گیری وزن خشک ریشه و اندام هوایی هر کدام را به صورت جداگانه در پاکتی قرار داده شد و آنها را در دمای 75 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت در آون قرار داده شد. بعد گذشت 48 ساعت ریشه و اندام هوایی را از داخل پاکت خارج کرده و به وسیله ترازو توزین شدند. .
