بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه تاثیر تنش قلیائیت بر برخی خصوصیات رشدی و بیوشیمیایی گلرنگ - Carthamus . - tinctorius L. آزمایشی در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر رفسنجان بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل فاکتور اول قلیائیت در 7 سطح 0 - ،10 ،20 ،30 ،40 ،50 و 60 میلیمولار - و فاکتور دوم دو رقم گلرنگ - صفه و - 411 بود. نتایج نشان داد با افزایش تنش قلیائیت از صفر - بدون تنش - به 60 میلی مولار طول ساقه، طول ریشه، وزن خشک ساقه و ریشه کاهش یافت درحالی که محتوی پرولین گیاه افزایش یافت. بلندترین طول ساقه در گیاهان شاهد مشاهده گردید. گیاهان هر دو رقم در سطح قلیائیت، 60 میلی مولار کوتاهترین طول ساقه را داشتند. در قلیائیت 60 میلی مولار کوتاهترین طول ریشه نسبت به گیاهان شاهد مشاهده گردید. در گیاهان شاهد بیشترین وزن خشک ریشه و اندام هوایی مشاهده گردید. همچنین محتوی پرولین با افزایش سطوح قلیائیت افزایش یافت. و تنها تحت تاثیر قلیائیت قرار گرفت. به طور کلی نتایج نشان داد که قلیائیت سبب کاهش خصوصیات رشدی در هر دو رقم گلرنگ میگردد.
.1 مقدمه
گلرنگ با نام علمی - Carthamus tinctorius L. - گیاهی از خانواده مرکبیان است. در گذشته کشت گلرنگ بیشتر به منظور تهیه رنگ و استفاده از آن در رنگرزی بوده است. ولی امروزه علاوه بر استفاده از گلچه-های آن در رنگرزی از دانه آن برای تهیه روغن استفاده می شود. قلیائیت خاک در حدود 932 میلیون هکتار از زمینهای جهان را به شدت تحت تأثیر قرار داده و سبب کاهش تولید در حدود 100 میلیون هکتار زمین در آسیا شده است. تعدادی از گزارش ها ثابت کردند که نمکهای قلیایی Na2CO3 - و - NaHCO3 برای گیاهان مخربتر از نمکهای طبیعی NaCl - و - Na2SO4 هستند. گیاهان به غلظتهای بالای بیکربنات از طریق کاهش رشد شاخساره واکنش نشان میدهند و این ممانعت در رشد شاخساره در برگیرنده کاهش وزن تر ریشه و ساقه، تعداد برگ، وزن خشک ریشه و ساقه خواهد بود. کاهش رشد شاخساره، به میزان فتوسنتز کمتر و زردی تحریک شده به وسیله بیکربنات در برگها مربوط میشود.[5] هدف این تحقیق مقایسه غلظتهای تنش قلیائیت به وسیله بیکربنات سدیم بر برخی مؤلفههای رشدی و بیوشیمیایی نهال دو رقم گلرنگ - صفه و - 411 میباشد.
.2 مواد و روشها
این آزمایش در سال 1392در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول قلیائیت در 7 سطح 0 - ، 10، 20، 30، 40، 50 و 60 میلی مولار - و فاکتور دوم دو رقم گلرنگ - صفه و - 411 بود. تیمار قلیائیت با نمک بیکربنات سدیم اعمال شد. برای تیمار شاهد از آب مقطر استفاده شد. بستر کشت شامل کوکوپیت و پرلیت بود که به ترتیب به نسبت 1:1 با هم مخلوط شده و در گلدانهای پلاستیکی به حجم 5 لیتر ریخته شدند. سپس 10 عدد بذر در عمق حدود 1 سانتیمتری در گلدانهای پلاستیکی کشت شدند. از زمان کشت بذرها تا قبل از مرحله ظهور اولین برگ حقیقی، آبیاری با آب مقطر صورت گرفت. بعد از خروج اولین برگ حقیقی تا مرحله 4 برگی، آبیاری با محلول غذایی هوگلند انجام شد. از مرحله 4 برگی به بعد، برای اعمال تیمارهای قلیائیت، از محلول هوگلند با توجه به تیمار مورد نظر استفاده گردید. غلظتهای نمک مورد نظر با استفاده از بیکربنات سدیم در محلول غذایی هوگلند تهیه و به صورت تدریجی، بعد از عمل تنک و نگهداری 4 بوته در هر گلدان و بسته به مرحله رشدی گیاه، هفتهای 2 الی 3 مرتبه به میزان 250 میلی لیتر به گلدانها اضافه شد. در این آزمایش صفات طول ساقه و ریشه، وزن خشک ریشه و ساقه، محتوی پرولین این دو رقم گلرنگ در مرحله قبل از گلدهی اندازهگیری شد. برای خشک کردن نمونهها، به مدت 72 ساعت در آون با دمای 70 درجه سانتیگراد قرار داده شدند. پرولین از روش بیس1 و همکاران - 1973 - اندازهگیری شد.
.3 نتایج و بحث
طبق نتایج جدول تجزیه واریانس طول ساقه تحت تأثیر اثرات اصلی رقم و قلیائیت قرار گرفت - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین دادههای طول ساقه نشان داد که بیشترین طول ساقه در رقم411 مشاهده شد. همچنین بیشترین و کمترین طول ساقه بهترتیب مربوط به تیمارهای شاهد - بدون تنش - و سطح قلیائیت 50 میلیمولار بود. اثرات اصلی رقم و قلیائیت بر طول ریشه نیز در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود - جدول . - 1 نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین طول ریشه در رقم411 مشاهده شد. همچنین در سطح قلیائیت 60 میلی مولار کمترین طول ریشه و در قلیائیت صفر - شاهد - بیشترین طول ریشه مشاهده گردید - جدول . - 2 وجود تنش قلیائیت باعث افزایش pH گیاه میشود. در نتیجه pH بالا در اطراف ریشه باعث یون های فلزی و فسفر، در نهایت منجر به تخریب ساختار ریشه میگردد.[3] وزن خشک ساقه تحت تاثیر اثرات اصلی رقم و قلیائیت قرار گرفت. طبق نتایج جدول مقایسه میانگین بیشترین وزن خشک ساقه مربوط به رقم 411 می باشد. با افزایش تنش قلیائیت از سطح صفر - شاهد - به 60 میلی مولار وزن خشک ساقه کاهش یافت - جدول . - 2 این نتایج با نتایج لی1 و همکاران [4] که مشاهده کردند با افزایش تنش قلیائیت وزن خشک ریشه و ساقه کاهش مییابد مطابقت دارد. همچنین وزن خشک ریشه تنها تحت تاثیر قلیائیت قرار گرفت - جدول . - 1 با افزایش تنش قلیائیت وزن خشک ریشه کاهش یافت - جدول . - 2 نتایج بهدست آمده بیانگر این بود که تنش قلیائیت رشد گیاه لوبیا را کاهش میدهد، قلیائیت با کاهش قابلیت حل عناصر به علت افزایش pH باعث کاهش رشد گیاه می شود.6] .[پرولین تنها تحت تاثیر تنش قلیائیت قرار گرفت - جدول . - 1 بیشترین مقدار پرولین گیاهچه در سطح قلیائیت 60 میلی مولار به دست آمد و کمترین آن نیز مربوط به سطح بدون قلیائیت بود - جدول . - 2 پرولین بعنوان یک اسمولیت عمل کرده و پتانسیل اسمزی سلول را کاهش داده و یونهای سمی را جذب میکند و نقش مهمی را در حفاظت گیاهان از تنش اسمزی بازی میکند .[2]
جدول-1 تجزیه واریانس اثر تنش قلیاییت بر برخی خصوصیات مورفولوژی و بیوشیمیایی گلرنگ
جدول-2 مقایسه میانگین اثرات تنش قلیاییت و رقم بر برخی خصوصیات مورفولوژی و بیوشیمیایی گلرنگ درهر ستون میانگینهایی که دارای حروف مشترک هستند، بر اساس آزمونLSD در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری ندارد
