بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کودهاي آلی و نیتروژن بر ویژگی هاي رشد و محتواي عناصر دو رقم گلرنگ آزمایشی در سال 1390-91 در گلخانه دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز انجام شد . نتایج نشان داد کودهاي آلی اثر افزایشی معنی داري - p≤0.05 - بر شاخص هاي رشد مانند ارتفاع، تعداد برگ و وزن خشک هر دو رقم گلرنگ - گلدشت و پدیده - داشت. نیتروژن به طور معنی داري صفات رویشی اندازه گیري شده در گیاه را افزایش داد اما بین شاهد و سطح 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تفاوتی وجود نداشت همچنین محتواي نیتروژن، میزان منگنز، آهن، روي و مس پاسخ مثبتی به کودهاي آلی نشان داد.
بیشترین میزان عناصر منگنز، آهن، روي و مس در تیمار کمپوست ضایعات شهري به دست آمد و کمترین میزان آن در تیمار شاهد و کود گوسفندي به دست آمد. کمپوست ضایعات شهري باعث افزایش میزان عناصر گیاه شد اما این میزان پایین تر از آستانه سمیت براي گیاه بود.
نتایج نشان داد کاربرد کودهاي آلی می تواند عملکرد و میزان عناصر ریزمغذي گیاه گلرنگ را افزایش دهد و بنابراین می تواند به عنوان جایگزین بالقوه کودهاي شیمیایی به کار برده شود. پژوهش هاي مزرعه اي براي تعیین اثر این کودهاي آلی به ویژه در کاربرد مکرر در زمین هاي زراعی باید انجام شود.
1 مقدمه
گلرنگ - Cartamus tinctorius L. - یکی از قدیمی ترین گیاهان روغنی است که به دلیل تحمل به تنش خشکی و شوري در مناطق خشک و نیمه خشک اهمیت زیادي دارد. امروزه در کشاورزي به ویژه در کشاورزي ارگانیک از کود هاي آلی مانند کود دامی، ورمی کمپوست و کمپوست ضایعات شهري استفاده زیادي می شود. این کودها می توانند منبع بسیار مهمی براي تغذیه و رشد گیاهان زراعی مختلف باشند، که داراي مواد مغذي زیادي اند.
با افزودن این کودها به خاك، مواد آلی خاك که در اثر روشهاي معمول کشاورزي کاهش یافته اند، افزایش می یابد - اقبال و پاور، . - 1999 کاربرد ضایعات شهري به صورت کمپوست و استفاده از آن به عنوان کود آلی در خاكهاي کشاورزي باعث بهبود ساختمان خاك و دیگر ویژگیهاي فیزیکی و شیمیایی خاك می شود. به همین دلیل استفاده از زباله شهري به صورت کمپوست و استفاده از آن به منظور تامین ماده آلی خاك مورد توجه پژوهشگران و حامیان محیط زیست قرار گرفته است
از طرفی استفاده بی رویه از کودهاي شیمیایی به خصوص کودهاي نیتروژن دار باعث آلودگی آب و حتی تولیدات زراعی شده است. بنابر این پژوهشگران و کشاورزان به دنبال کود هاي جایگزین مانند کمپوست ضایعات شهري، ورمی کمپوست و کودهاي دامی براي کودهاي شیمیایی می باشند. پژوهش هاي زیادي بیانگر تاثیر افزایشی کودهاي آلی بر عملکرد گیاهان زراعی می باشند - نادري، 2011، کاظمینی و همکاران، . - 2008 این تحقیق به منظور بررسی اثر کودهاي آلی مختلف و نیتروژن بر رشد و محتواي نیتروژن گلرنگ انجام شد.
-2 مواد و روش ها
آزمایش در سال 1390-91 در گلخانه دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوك کامل تصادفی در 3 تکرار و با 3 سطح کود نیتروژن - صفر، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار - ، 4 نوع کود آلی - گوسفندي، گاوي، کمپوست و ورمی کمپوست - و دو رقم گلرنگ - پدیده و گلدشت - انجام شد. 6 بذر از هر رقم در گلدان هاي 5 کیلوگرمی کشت شدند و در مرحله 3 برگی به 3 بوته در هر گلدان تنک شدند.
در مرحله رویشی و زایشی ارتفاع، تعداد برگ، محتواي نیتروژن، میزان عناصر منگنز، روي، مس ، آهن و وزن خشک گیاه اندازه گیري شد. محتواي نیتروژن برگ توسط دستگاه میکرو کلدال و میزان عناصر منگنز، روي، مس و آهن نیز به وسیله دستگاه جذب اتم اندازه گیري شد. داده هاي آزمایش با استفاده از نرم افزار آماري SAS - 2002 - مورد تجزیه واریانس و میانگین ها با آزمون حد اقل تفاوت معنی داري LSD در سطح 5 درصد شد.
-3 نتایج و بحث
نتایج نشان داد کودهاي آلی اثر افزایشی معنی داري - p≤0.05 - بر ارتفاع، محتواي نیتروژن، میزان منگنز، آهن، روي، مس و وزن خشک هر دو رقم گلرنگ داشت. بیشترین میزان وزن خشک 3/8 - گرم - و محتواي نیتروژن 2/5 - درصد - در تیمار کود گوسفندي به دست آمد - جدول . - 1 کمترین میزان این صفات در تیمار شاهد و کود گاوي به دست آمد. کمپوست ضایعات شهري در مرحله رویشی براي وزن خشک گیاه تفاوت معنی داري با تیمار شاهد نداشت ولی در مرحله زایشی تفاوت معنی دار بود. این موضوع احتمالا به دلیل آزاد شدن کند عناصر غذایی از کودهاي آلی می باشد
نادري و غدیري - 2010 - نیز در مطالعه کودهاي آلی بر رشد ذرت بیان داشتند کمپوست ضایعات شهري و کود دامی باعث افزایش رشد رویشی و زایشی گیاه ذرت شد. کمپوست اصلاح کننده خوبی براي خاكهایی است که توان تولید خاك و عملکرد گیاهان زراعی در آن ها به دلیل تخریب خاك از بین رفته است - لارنی و همکاران ، . - 2003 همان طور که انتظار می رفت نیتروژن به طور معنی داري صفات رویشی اندازه گیري شده در گیاه را افزایش داد اما بین شاهد و سطح 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تفاوتی وجود نداشت. برهمکنش نیتروژن و کودهاي آلی بر صفات ذکر شده معنی دار نبود. بیشترین میزان آهن، منگنز، مس و روي در تیمار کمپوست ضایعات شهري و کمترین میزان این عناصر در تیمارهاي شاهد و کود گوسفندي به دست آمد - جدول . - 1 اگر چه کمپوست ضایعات شهري باعث افزایش میزان عناصر گیاه شد اما این میزان پایین تر از آستانه سمیت براي گیاه بود.
-4 نتیجه گیري
نتایج پژوهش حاضر نشان داد کمپوست و کودهاي دامی می توانند رشد و محتواي عناصر را در دو رقم گلرنگ افزایش دهند. افزایش عناصر نیز باعث ایجاد سمیت در گیاهان نشد. بنابر این با توجه به مشکلات زیست محیطی و اقتصادي حاصل از مصرف کودهاي شیمیایی و همچنین به دلیل میزان پایین درصد مواد آلی در خاك هاي زراعی ایران استفاده از کودهاي آلی می تواند جایگزینی براي کودهاي شیمیایی باشد. اگر چه مطالعات مزرعه اي براي بررسی اثر کودهاي آلی به ویژه در کاربرد مکرر این کودها در شرایط مزرعه ضروري است.
جدول .1 تاثیر کودهاي آلی بر ویژگی هاي فیزیولوژیک و محتواي شیمیایی عناصر در گلرنگ
