بخشی از مقاله
چکیده
بامبو با نام علمی Phyllostachys pubescens متعلق به خانواده Poaceae و زیرخانواده Bambosoideae، میباشد. رشد و عملکرد بامبو تابعی از کلیه عوامل محیطی و اثرات متقابل آنها است و در این میان تنش شوري بر عملکرد و کیفیت گیاه تأثیرگذار است. تحت تأثیر تنش شوري، مجموعهاي از واکنشهاي پیچیده به وجود آید که به صورت تغییراتی در سطح سلولی، فیزیولوژیکی و رشدي گیاه ظاهر میشود. مجموع این واکنشها به شدت و مدت تنش، ژنوتیپ و مرحله رشدي گیاه و نیز عوامل محیطی ایجادکننده تنش بستگی دارد. پژوهش حاضر به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 12 تیمار و در 3 تکرار اجرا شد. بدین منظور، تأثیر سطوح ترینگزاپک اتیل 0 - ، 2 و 3 میلیلیتر بر لیتر - و سطوح شوري - شاهد، 100، 200 و 300 میلیمولار - بر اختلاف تعدادگره، سطح برگ، عرض برگ و طول برگ ارزیابی شد. نتایج نشان داد، بیشترین اختلاف تعداد گره در تیمارهاي 3 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه 300 میلیمولار شوري و 2 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه 200 میلیمولار شوري مشاهده شد . در حالی که، کمترین اختلاف تعداد گره در گیاه بامبو در تیمار شاهد - بدون کاربرد تنظیم کننده رشد و تنش شوري - مشاهده شد. بیشترین سطح برگ در گیاه بامبو در تیمارهاي شاهد - بدون کاربرد تنظیم کننده رشد - و تنشهاي شوري 0، 100 و 200 میلیمولار شوري و تنظیم کننده رشد با غلظت 3 میلیلیتر در لیتر بدون کاربرد شوري و کمترین سطح برگ در تیمارهاي 3، 2 و 0 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه تنش شوري 300 میلیمولار نشان داده شد. بیشترین عرض برگ در گیاه بامبو در تیمارهاي شاهد و 2 میلیلیتر در لیتر تنظیم کننده رشد بدون اعمال تنش شوري وکمترین عرض برگ در تیمارهاي 3 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه تنش شوري 300 میلیمولار و 2 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه غلظتهاي 200، 100 و 300 میلیمولار مشاهده شد. بیشترین طول برگ در گیاه بامبو در تیمارهاي 3 میلیلیتر در لیتر تنظیم کننده رشد بدون تنش شوري و تیمارهاي شوري 100 و 0 میلیمولار بدون کاربرد تنظیم کننده رشد وکمترین طول برگ نیز در تیمارهاي 3 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه تنش شوري 200 و 100 میلیمولار و تیمار شوري 300 میلیمولار بدون کاربرد تنظیم کننده رشد نشان داده شد.
واژههاي کلیدي: بامبو، ترینگزاپک اتیل، تنش، سطح برگ
مقدمه
بامبو سریعالرشدترین گیاه روي خشکی است، در بسیاري از موارد میتوان از آن به جاي چوب و فرآوردههاي چوبی مورد نیاز در زندگی استفاده کرد . - Sodjoudiand et al., 1996 - تنشهاي محیطی به طور کلی حدود 71 درصد از عملکرد گیاهان را کاهش - . - Ashraf and Harris, 2005 تنش شوري یکی از فاکتورهاي محیطی محدودکننده عملکرد و کیفیت گیاهان در سراسر جهان میباشد . - Courtney et al., 2016 - تحت تأثیر تنش شوري، مجموعهاي از واکنشهاي پیچیده به وجود آید که به صورت تغییراتی در سطح سلولی، فیزیولوژیکی و رشدي گیاه ظاهر میشود. مجموع این واکنشها به شدت و مدت تنش، ژنوتیپ و مرحله رشدي گیاه و نیز عوامل محیطی ایجادکننده تنش بستگی دارد . - Pompeiano et al., 2014 - در راستاي کاهش هزینهها و کاهش مصرف آب شیرین در دسترس جهت آبیاري، استفاده از تنظیمکنندههاي رشد به یکی از مهمترین راهکارهاي مدیریت تنش تبدیل شده است. تنظیمکننده رشد گیاهی، یک ماده شیمیایی طبیعی یا تولیدي است که در زمان کاربرد روي گیاهان با جلوگیري از تقسیم سلولی رشد شاخساره را تحت تأثیر قرار میدهد . - Ahmadzade et al., 2012 - ترینگزاپک اتیل١ یک سایکلوهگزاندیون است. این ترکیب مصنوعی از طویل شدن ساقه یا رشد آن از طریق ممانعت از فعالیت جیبرلین بدون تداخل در الگوهاي نموي گیاه جلوگیري میکند . - Xu and Huang, 2013 - ترینگزاپک اتیل به دلیل این که بازدارنده بیوسنتز جیبرلین است میتواند سبب افزایش سطح سایتوکینین شده و پیري را به تأخیر اندازد و در نتیجه باعث افزایش غلظت کلروفیل و پنجهزنی شود. در تحقیقات دیگري نشان داده شده است که کاربرد ترینگزاپک اتیل باعث افزایش فتوسنتز نیز میشود . - Tavakoli et al., 2011 - افزایش کربوهیدراتهاي محلول به دنبال کاربرد ترینگزاپک اتیل اگرچه موقتی بوده اما کاهش مصرف کربوهیدراتها در نتیجه کاهش رشد به مواد فتوسنتزي اجازه میدهد که براي استفاده-هاي بعدي ذخیره شوند که این امر سبب میشود گیاهان تیمار شده با ترینگزاپک اتیل در برابر تنشهاي شوري، خشکی و یخبندان توانایی بیشتري براي مقابله داشته باشند . - Arghavani et al., 2012 - خصوصیات مورفولوژي و رشد پنج گونه بامبو را تحت تأثیر تنش شوري کلرید سدیم مورد ارزیابی قرار دادند. بدین منظور سطوح مختلف تنش شوري شامل 0 - ، 0/1، 0/3، 0/5، 0/7 و 1 درصد - مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد، در 5 گونه مورد بررسی نشانههاي خسارات تنش شوري در غلظتهاي مختلف کلرید سدیم مشاهده گردید. مشاهدات بر طبق میکروسکوپ الکترونی حاکی از آن است، نوك ریشه تحت تنش شوري تیره شد و میزان تیرگی رنگ در غلظتهاي بیشتر کلرید سدیم تشدید یافت. همچنین میزان فعالیت ریشه در تیمارهاي کلرید سدیم در مقایسه با گروه شاهد کاهش یافت - . - Chen et al, 2013
مواد و روشها
این مطالعه به تاثیر محلولپاشی ترینگزاپک اتیل در شرایط تنش شوري بر برخی ویژگیهاي گیاه بامبو میپردازد . این پژوهش در سال 1395-96 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان - خوراسگان - ، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهاي کامل تصادفی با 12 ترکیب تیماري - ترینگزاپک اتیل که شامل سطوح 0، 2 و 3 میلیلیتر بر لیتر از تنظیمکننده رشد و تنش شوري با استفاده از نمک NaCl که شامل آب شهر به عنوان تیمار شاهد با EC، 0/43 دسیزیمنس بر متر و تیمارهاي 100، 200 و 300 میلیمولار و سه تکرار اجرا شد. گیاهان بامبو در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان - خوراسگان - در بستر کشت خاك نیمه سنگین شامل خاك باغچه و خاکبرگ به نسبت - 1:3 - به همراه مقدار کمی کود حیوانی، کشت شدند. گیاهان بامبو برداشت و جهت ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی به آزمایشگاه انتقال داده شد. جهت ارزیابی اختلاف تعدادگره، تعداد گره نیز در هر ساقه بامبو شمارش شد و سپس در پایان آزمایش تحت تیمارهاي مختلف، تعداد گرهها شمارش گردید و اختلاف تعداد گره اولیه و ثانویه یادداشت شد. اندازهگیري طول و عرض و سطح برگ گیاهان بامبو در پایان آزمایش با استفاده از دستگاه سطحسنج 2 برند Bio Scientific Ltd مدل AM 200 صورت گرفت. بدین منظور، از هر گلدان 3 برگ داخل دستگاه گذاشته شد و در نهایت میانگین آنها محاسبه و به ترتیب براساس میلیمتر و میلیمترمربع گزارش شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس دادهها نشان داد، اثر تیمار تنظیم کننده رشد در صفات اختلاف تعداد گره، فاصله میانگره، سطح برگ و عرض برگ گیاهان بامبو در سطح %1 و صفت طول برگ در سطح %5 معنیدار شده است. اثر تیمار شوري در صفات اختلاف تعداد گره، سطح برگ و عرض و طول برگ گیاهان بامبو در سطح %1 و صفت فاصله میانگره در سطح %5 معنیدار شده است. اثر متقابل تنظیم کننده رشد × شوري در صفت فاصله میانگره گیاهان بامبو معنیدار نشده است ولی در صفات اختلاف تعداد گره، سطح برگ و عرض و طول برگ گیاهان بامبو در سطح %1 معنیدار شده است. بر طبق نتایج حاصل از مقایسه میانگینهاي اثر متقابل تنظیم کننده رشد و شوري بر اختلاف تعداد گره، بیشترین اختلاف تعداد گره در تیمارهاي 3 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه 300 میلیمولار شوري و 2 میلیلیتر بر لیتر تنظیم کننده رشد به همراه 200 میلیمولار شوري به ترتیب با میزان 11/33 و 13/33 عدد نشان داده شد. در حالی که، کمترین اختلاف تعداد گره در گیاه بامبو در تیمار شاهد - بدون کاربرد تنظیم کننده رشد و تنش شوري - با میزان 104 عدد مشاهده شد - شکل. - 1
شکل -1 مقایسه میانگین اثر متقابل تیمار شوري و تنظیم کننده رشد بر اختلاف تعداد گره
