بخشی از مقاله
چکیده:
کدوي تخمه کاغذي با نام علمی - . - Cucurbita pepo L از گیاهان دارویی ارزشمندي است که به تازگی وارد فلور گیاهی ایرا ن شده و سطح زیر کشت آن درمناطق مختلف در حال توسعه است. تاریخ کاشت مناسب بر روي کاربرد و حفظ ذخایر محیطی مفید می باشد و کمترین سازگاري را با پارامترهاي نامطلوب دارد در حالی که تراکم در فضاي مطلوب گیاه موجب افزایش عملکرد و کیفیت محصول می گردد. در تحقیقی به همین منظور در بهار و تابستان سال 1391، در مزرعه تحقیقاتی مرکز آموزش کشاورزي پردیس ساوه، کشت در سه تاریخ 20 فروردین، 30 فروردین و 9 اردیبهشت و تیمار تراکم در سه سطح،6000 و 9000 و 18000 بوته در هکتار بصورت آزمایش فاکتوریل درغالب بلوکهاي کاملاٌ تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. از کرتها در مرحله فنولوژي، شروع گلدهی، شروع میوه دهی، اوج میوه
دهی و رسیدن کامل نمونه برداري انجام شد. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد درتاریخ هاي اول - 20 فروردین - و دوم - 30 فروردین - طول بوته، تعداد برگ، قطر میوه، تعداد دانه ها به صورت معنی داري برتر از تاریخ کاشت سوم 9 - اردیبهشت - بود. با درنظر گرفتن اجزاء عملکرد تراکم 6000 و 9000 بوته در هکتار مطلوبترین تراکم در تاریخ کاشت هاي اول و دوم می باشد. در این تراکم صفات طول بوته، نسبت به سایر تراکم ها در مرتبه بالاتري قرار گرفت. نتایجی که از این تحقیق بدست آمد نشانگر این مطلب بود که بهترین تاریخ کاشت در منطقه ساوه تاریخ کاشت اول - 20 فروردین - با تراکم هاي 6000 و 9000 بوته در هکتار می باشد.
واژگان کلیدي: کدوي تخمه کاغذي، تاریخ کاشت، تراکم
مقدمه
کدوي تخمه کاغذي با نام علمی - Cucurbita pepo l.var styriaca - یکی از گیاهان داروئی ارزشمند، در صنایع داروئی کشورهاي توسعه یافته می باشد. این گیاه یکساله بوده و به تیره کدوئیان تعلق دارد. تاریخ کاشت مطلوب، موجب استفاده بهینه گیاه از شرایط محیطی گشته و باعث گسترش مناسب بوته، به حداکثر رسیدن فتوسنتز و حداقل برخورد با عوامل محیطی نامناسب و زیان بخش را در بر خواهد داشت. - اینک، 1966، دانکن، - 1973
مواد و روشها
به منظور تعیین تاریخ کاشت مناسب و تراکم مطلوب براي گیاه دارویی کدوي تخمه کاغذي ، این آزمایش فصل بهار و تابستان 1391 در مزرعه مرکز آموزش کشاورزي پردیس ساوه اجرا گردید. این آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب بلوکهاي کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت - D - در سه سطح و تراکم بوته - P - در سه سطح به شرح ذیل در نظر گرفته شدند: : تاریخ کاشت اول مطابق با 20 - فروردین - : تاریخ کاشت دوم مطابق با 30 - فروردین - : تاریخ کاشت سوم مطابق با 9 - اردیبهشت - : فاصله بوته بر روي ردیف 90 سانتی متر : فاصله بوته بر روي ردیف 60 سانتی متر : فاصله بوته بر روي ردیف 30 سانتی متر. این طرح تحقیقاتی در زمینی به مساحت 1800 متر مربع اجراء گردید. با در نظر گرفتن مهمترین مراحل فنولوژي گیاه، در زمانهاي مختلف صفاتی مثل طول بوته، تعدادبرگ، قطر میوه و تعداد دانه در بوته اندازه گیري شد مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن توسط نرم افزار MSTAT C انجام گرفت.
طول بوته
نمونه گیري در مرحله گلدهی نشانگر عدم معنی داربودن تاریخ کاشت در سطح %1 بر طول بوته و معنی دار بودن تراکم بوته در سطح %1 بر طول بوته است - جدول . - 1 تاریخ کشت هاي اول و دوم به ترتیب با میانگین هاي 118/36 و 114/53 در گروه برتري نسبت به تاریخ کاشت سوم قرار گرفتند. همچنین تراکم6000 و 9000 بوته در هکتار هم با میانگین 122/8و117/6 نسبت به تراکم 18000 ، داراي طول بوته بیشتري بودند - جدول . - 2 ارزیابی گیاهان در مرحله شروع میوه دهی، نشانگر عدم معنی داربودن تاریخ کاشت در سطح %1 بر طول بوته و معنی داربودن تراکم بوته در سطح %1 بر طول بوته است - جدول. - 1 تاریخ کاشت اول داراي بیشترین طول بوته و همچنین تراکم 6000 بوته در هکتار درگروه برتري نسبت به سایرین قرار گرفتند - جدول. - 2 درمرحله اوج میوه دهی، تاریخ کاشت و تراکم بوته در سطح %1 اختلاف معنی داري نشان دادند - جدول. - 1 مقادیر میا نگین ها نشان داد کمترین طول بوته از تاریخ کاشت سوم بدست آمد. همچنین تراکم هاي6000 و 9000 به ترتیب با میانگین هاي 201/7و 192/16 در گروه مشترك و برتر نسبت به سایرین قرار گرفتند - جدول2 - .آنالیز نتایج در مرحله رسیدن کامل میوه ها نشان داد ازلحاظ آماري اختلاف معنی داري بین تیمارهاي تاریخ کاشت در سطح %5 و تراکم بوته درسطح %1 وجود دارد - جدول. - 1 تاریخ کاشت اول و دوم با میانگین هاي 233/56 و 233/36 در گروه مشترك و برتر قرار گرفتند، تراکم هاي 6000 و 9000 بوته هم به ترتیب با میانگین هاي244/56 و 236/26 نسبت به سایرین، برتري داشتند - جدول. - 2
تعداد برگ در بوته
نمونه گیري در مرحله گلدهی نشانگر عدم معنی داربودن تاریخ کاشت و تراکم بوته در سطح %1 بر تعداد برگ در بوته است - جدول. - 1 اعداد بدست آمده از آزمون دانکن مؤید آن بود که تاریخ کاشت اول با میانگین 30/326 در گروه برتر نسبت به سایر تاریخ کاشتها قرار دارد و همچنین تراکم6000 بوته در هکتار با میانگین 55/32 در گروه برتري قرار گرفت - جدول . - 2 اثر متقابل تیمارها از لحاظ آماري اختلاف معنی داري نداشتند. آنالیز نتایج در مرحله شروع میوه دهی نشان داد ازلحاظ آماري اختلاف معنی داري بین تیمارهاي تاریخ کاشت در سطح %5 و تراکم بوته درسطح %1 وجود دارد - جدول. - 1 تاریخ کاشت اول با میانگین59/436 نسبت به سایرین برتر بود و تراکم 6000 و 9000 بوته در هکتار که در گروه مشترك قرار گرفتند به ترتیب با میانگین هاي61/77 و 57/88 داراي بالاترین تعداد برگها بودند - جدول . - 2 ارزیابی هاي انجام شده در مرحله اوج میوه دهی نشان داد، که صفت تعداد برگ در بوته تحت تأثیر تیمار تراکم وتاریخ کاشت بوته قرارگرفت اما اثر متقابل تراکم و تاریخ کاشت به مقدار قابل توجهی نبود - جدول . - 1 در مقایسه میانگین هاي تاریخ کاشت هاي مختلف، بیشترین تعداد برگ از تاریخ کاشت اول با میانگین 90/11 بدست آمد . همچنین بیشترین تعداد برگ در تراکم 6000 بوته در هکتار با میانگین88/22 بدست آمد - جدول . - 2 از بررسی گیاهان در آخر مرحله نمونه برداري که با رسیدن میوه ها و برداشت نهایی همراه بود، مشخص گردید، تاریخ کاشت وتراکم تأثیر معنی داري از لحاظ آماري ندارد و همگی میانگین ها در گروهی مشابه قرار دارند - جدول. - 1 اما تراکم هاي 6000 و 9000بوته در هکتار به ترتیب با میانگین هاي 25/103 و 24/430 در گروه مشترك و برتري نسبت به سایر تراکم ها قرار گرفتند - جدول. - 2
قطر میوه
در دو مرحله فنولوژي گیاه یعنی در مرحله اوج میوه دهی و رسیدن کامل میوه ها این صفت مورد ارزیابی قرار گرفت . نتایج بدست آمده در مرحله اوج میوه دهی بیان داشت که تراکم بوته در سطح %1 تاثیر معنی داري بر قطر میوه هاي تولید شده داشته درصورتی که تاریخ کاشت در این مرحله معنی دارنشد - جدول . - 1 تاریخ کاشت اول و دوم با میانگین هاي 124/16 و 120/66 میلی متر درگروه برتري قرار گرفتند . در این مرحله6000 بوته در هکتار هم با میانگین 135/73میلی متر نسبت به سایر تراکم ها برتري قابل توجهی داشت - جدول. - 2 در زمان رسیدن کامل میوه ها، تراکم بوته و تاریخ کاشت و اثر متقابل آن اثر معنی داري بر قطر میوه در سطح %1 داشت - جدول . - 1 مقایسه میانگین نشان داد تراکم 6000 بوته در هکتار با میانگین با 146/76 میلی متر نسبت به سایر سطوح برتر بود و در گروه جداگانه اي قرار گرفت - جدول . - 2
تعداد دانه در بوته
آنالیز یافته ها در برداشت نهایی بیان داشت ،تعداد دانه در بوته در تیمار تاریخ کاشت اختلاف معنی داري از لحاظ آماري مشاهده نشده است. اما تعداد دانه در بوته در تیمارتراکم در سطح %1 اختلاف معنی داري نشان داد - جدول . - 1 براي صفت تعداد دانه در بوته، مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن نشان داد،تاریخ کاشت اول و دوم به ترتیب با میانگین 497/6 و486/2عدد دانه در گروه برتر قرار گرفتند. همچنین تراکم هاي 6000 و 9000 بوته در هکتار با میانگین هاي577/5و 560/3 درگروه مشترك و برتري نسبت به سایر تراکم ها جاي گرفتند - جدول . - 2 اثر متقابل تیمارها، از لحاظ آماري معنی دار نبود. آنچه بدست آمد حاکی از آن بود که، با طولانی تر شدن دوره رشد تعداد دانه در بوته افزایش می یابد که دلیل آن توسعه بیشتر بوته، تعداد برگهاي بالا فتوسنتز بیشتر و استفاده از منابع غذائی است. همچنین در تراکم هاي پایین تر بوته به دلیل گسترش تک بوته ها امکان تولید برگ بیشتر و میوه هایی با تعداد دانه بیشتر مشاهده شد
نتیجه گیري
کشت گیاه دارویی کدوي تخمه کاغذي در منطقه ساوه و اماکنی با آب و هوایی مشابه مناسب بوده، و تولید مطلوبی را دربر خواهد داشت. بهترین تاریخ کاشت در این مناطق براي کشت کدوي تخمه کاغذي نیمه دوم فروردین تا اوایل اردیبهشت ماه است. که بیشترین طول بوته ، تعداد برگ ، قطر میوه ،تعداد دانه ها ، در تاریخ کاشت هاي اول و دوم بدست آمد . چون گیاه بسیار حساس به سرما ي دیررس بهاره و تگرگ می باشد ، توصیه می شود تا رسیدن شرایط محیطی به حد مطلوب ، کشت آن را به تاخیر انداخت.
منابع :
- 1 - امید بیگی، ر. .1379 تولید و فرآوري گیاهان دارویی، جلد سوم، چاپ سوم، چاپ دوم، انتشارات آستان قدس.
- 2 - باقري، م. .1374 راهکارهاي کاریردي در تولید فرآوري و تجارت عصاره و اسانس هاي خوراکی و دارویی. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع. مشهد. صفحه .2
- 3 - شیرانی راد،ا . 1381، فیزیولوژي گیاهان زراعی، انتشارات دیباگران. 358 صفحه.
