بخشی از مقاله
چکیده
اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید از جمله موادی هستند که موجب مقاومت گیاه به تنشهای زیستی و غیر زیستی میشوند. جهت بررسی این موضوع در گیاه گلرنگ آزمایشی در سال 1394 به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در پروژه 6 هزار هکتاری باهوکلات چابهار انجام شد. فاکتور اصلی تنش کمآبیاری شامل 2 سطح 8 و 16 روز آبیاری به ترتیب به عنوان عدم تنش و تنش بود که بعد از استقرار کامل بوتهها اعمال گردید.
فاکتورهای فرعی شامل 3 سطح محلولپاشی سدیم نیتروپروساید در 3 غلظت صفر، 50 و 100 میکرو مولار و محلولپاشی اسید آسکوربیک در 3 سطح صفر، 10 و 20 میلی مولار در مرحله گلدهی بودند. در این آزمایش تنش کمآبیاری موجب کاهش وزن طبق بارور، تعداد شاخه فرعی فرعی در بوته و قطر طبق شد. تعداد طبق نابارور، با کاربرد اسید آسکوربیک کاهش یافت.
وزن طبق بارور، از جمله صفاتی بود که با کاربرد سدیم نیتروپروساید به طور معنیداری افزایش یافت. سدیم نیتروپروساید صفات تعداد طبق نابارور در بوته را کاهش داد. در نهایت در محدوده پژوهش انجام شده ترکیب تیماری 20 میلی مولار اسید آسکوربیک به همراه 100 میکرو مولار سدیم نیتروپروساید را میتوان به عنوان بهترین ترکیب تیماری معرفی کرد.
.1 مقدمه
گلرنگ یکی از گیاهان زراعی است که به عنوان دانه روغنی از اهمیت زیادی برخوردار است. با اینکه کشور ایران نیز در محدوده اهلی شدن گلرنگ قرار دارد، ولی متأسفانه در ایران مورد توجه شایستهای قرار نگرفته است - . - 2 افزایش مقاومت به تنشهای غیر زیستی در برخی گیاهان، از طریق کاربرد خارجی ترکیبات آلی گوناگون صورت میگیرد. این ترکیبات میتوانند سبب حفاظت از گیاه در برابر عوامل محیطی تنشزا شده و در نهایت موجب افزایش محصول شوند .
در این تحقیق از اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید به عنوان دو نمونه از این ترکیبات استفاده شده است و تأثیر محلولپاشی این دو ماده بر خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد کمی و کیفی گلرنگ تحت تنش کمآبیاری مورد بررسی قرار گرفته است. اسید آسکوربیک ترکیبی است که بر میتوز و رشد سلولها در گیاهان تأثیر دارد - 12 - و به عنوان سیگنال فیتوهورمونی است که در طی انتقال از فاز رویشی به زایشی دخالت دارد . - 8 - اثرات سودمند اسید آسکوربیک روی رشد و تولید گیاه پنبه - 11 - ، چغندرقند - 13 - ، گندم - 6 - گزارش شده است.
یونیس و همکاران - 2010 - اثرات کاربرد خارجی اسید آسکوربیک بر گیاهچههای باقلا تحت شرایط شوری را بررسی نمودند. آنها نتیجه گرفتند که مقادیر درونی اسید آسکوربیک، گلوتاتیون و سایر آنزیمهای آنتیاکسیدانی در اثر خیساندن بذور باقلا در اسید آسکوربیک افزایش مییابد.
دولت آبادیان و همکاران - 1388 - در آزمایشی که روی ذرت انجام دادند گزارش کردند که اسید آسکوربیک موجب افزایش معنیدار وزن تر و خشک ساقه، برگ، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و وزن صد دانه میشود. کاربرد اسید آسکوربیک موجب افزایش قطر بلال شد و تعداد دانههای پوک را به طور معنیداری کاهش داد. در این آزمایش بالاترین درصد روغن از گیاهان تیمار شده با 100 و 150 میلیگرم در لیتر اسید آسکوربیک به دست آمد.
.2 مواد و روشها
آزمایش در سال 1394 در پروژه 6 هزار هکتاری باهوکلات چابهار، واقع در باهوکلات, مرکز دهستان باهوکلات از توابع بخش دشتیاری شهرستان چابهار, با مختصات جغرافیایی 61 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی, در فاصله 90 کیلومتری شمال شرقی چابهار انجام شد.
جدول -1- نتایج تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش
آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 2 سطح آبیاری هر 8 روز یکبار - عدم تنش - و هر 16 روز یکبار - تنش کمآبیاری - به عنوان فاکتور اصلی و 3 سطح اسید آسکوربیک - صفر، 10 و 20 میلی مولار - و 3 سطح سدیم نیتروپروساید - صفر، 50 و 100 میکرو مولار - به عنوان فاکتورهای فرعی بودند. پس از اعمال کلیه تیمارها، نمونه برداریها به روش تخریبی در طول فصل رشد انجام شد.
نمونه برداری نهایی، 112 روز پس از کاشت انجام شد که در این نمونه برداری پس از حذف حاشیه، تعداد 10 بوته از هر کرت به عنوان نمونه آن کرت برداشت گردید. قطر ساقه اصلی از فاصله 5 سانتیمتری از سطح زمین، با استفاده از کولیس دیجیتالی روی 5 بوته اندازهگیری شد. سپس میانگین آن محاسبه گردید. قطر طیق از این جهت مهم است که هر چه قطر طبق بیشتر باشد تعداد دانه بیشتر و بزرگتری را میتواند در خود جای دهد. در این آزمایش از هر بوته به طور تصادفی قطر 5 طبق با استفاده از کولیس دیجیتال اندازهگیری شد و در نهایت از میانگین آنها برای انجام محاسبات استفاده گردید. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزارهای SAS و MSTATC و رسم نمودارها توسط نرم افزار Excel انجام شد. مقایسه میانگین دادهها به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد صورت پذیرفت.
3. وزن خشک طبق بارور
تنش کمآبیاری - P<0/01 - ، محلولپاشی سدیم نیتروپروساید - P<0/05 - و اسید آسکوربیک - P<0/01 - بر وزن خشک طبق بارور تأثیر گذاشتند. وزن خشک طبق بارور همچنین تحت تأثیر اثرات متقابل تنش در اسید آسکوربیک، سدیم نیتروپروساید در اسید آسکوربیک و اثر سهجانبه عاملها در سطح 1 درصد قرار گرفت - جدول . - 1 نتایج نمونه برداری در 107 روز پس از کاشت نشان داد که وزن طبق بارور در شرایط تنش به طور معنیداری کاهش یافت و از 594/55 به 399/98 گرم در متر مربع رسید.
محلولپاشی اسید آسکوربیک با غلظت 20 میلی مولار در شرایط تنش موجب افزایش معنیدار 25/08 درصدی وزن خشک طبق بارور نسبت به عدم استفاده از اسید آسکوربیک در همین شرایط گردید. در شرایط عدم تنش استفاده از سطح دوم این ماده 10 - میلی مولار - موجب کاهش معنیدار 19/35 درصدی وزن طبق بارور شد در حالی که استفاده از سطح بالاتر اسید آسکوربیک، این صفت را به میزان 7/66 درصد افزایش داد. بررسی ترکیبات تیماری سه جانبه نشان داد ترکیب تیماری عدم تنش به همراه کاربرد سطح سوم سدیم نیتروپروساید 100 - میکرو مولار - و 20 میلی مولار اسید آسکوربیک موجب افزایش وزن طبق بارور به میزان 54/14 درصد نسبت به شاهد گردید.
شکل -1 مقایسه میانگین وزن خشک طبق بارور تحت تأثیر ترکیبات تیماری حاصل از سطوح مختلف تنش کم آبیاری و غلظتهای مختلف اسید آسکوربیک
شکل -2 مقایسه میانگین وزن خشک طبق بارور تحت تأثیر ترکیبات تیماری حاصل از غلظتهای مختلف سدیم نیتروپروساید و اسید آسکوربیک
.4 وزن خشک طبق نابارور
وزن خشک طبق نابارور تحت تأثیر سدیم نیتروپروساید - P<0/05 - و اسید آسکوربیک - P<0/01 - قرار گرفت. اثر متقابل تنش در سدیم نیتروپروساید، سدیم نیتروپروساید در اسید آسکوربیک و اثرات سه جانبه عاملها نیز در سطح 1 درصد بر وزن می باشد
