بخشی از مقاله
مقدمه
تنش هاي محیطی از عوامل اصلی کاهش دهنده رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی بشمار آمده و همواره امنیت غذایی انسان ها را تهدید می کنند. در مناطق خشک و نیمه خشک ، شوري منابع آب و خاك تولیدات محصولات زراعی را با چالش بزرگ روبرو ساخته است.
برین - 1385 - بیان کرد که شوري از طریق صدمات اسمزي و ایجاد تنش خشکی، کاهش سطح برگ ،کاهش هدایت روزنه اي ، تجمع کلروسدیم در اندام ها و یا تخریب ساختمان کلروپلاست سبب کاهش فتوسنتز و در نتیجه ارتفاع ، وزن خشک و تر گیاه می شود. یکی از روش هاي نوین در جهت مقابله با تنش هاي محیطی بویژه تنش شوري استفاده از روش هاي بیوتکنولوژیکی مثل استفاده از قارچ هاي میکوریزي است که می تواند مقاومت گیاه گوجه فرنگی را مانند بسیاري از گیاهان دیگر تحت تاثیر قرار دهد. قارچ هاي میکوریزا با افزایش جذب عناصر غذایی، رشد و عملکرد گیاهان را در شرایط تنش شوري افزایش می دهند
.نتایج مشابهی در رابطه با افزایش در وزن تر ریشه گیاه با تلقیح میکوریزائی توسط مردوخی و همکاران - - 1385 و - 2000 - Al -karaki گزارش شده. یکی از دلائل کاهش کلروفیل در تنش شوري ، اثر آنتاگونیسمی سدیم در جذب منیزیم است. همچنین میکوریزا می تواند سنتز کلروفیل در گیاه را افزایش دهد و کاهش کلروفیل می تواند از کاهش سدیم در شاخساره گیاهان میکوریزا نسبت به گیاهان غیر میکوریزي باعث شود.در واقع میکوریزا نقش شوري را در سنتز کلروفیل کاهش می دهد
مواد و روشها
به منظور مشخص کردن وضعیت عناصر غذایی خاك، سایر پارامترهاي لازم و توصیه کودي، مقدار کافی خاك بکر از افق سطحی - 0 تا 30 سانتیمتري - از سه نقطه از محلی که خاك آن را مناسب جهت انجام آزمایش یعنی با قابلیت دسترسی کم فسفر - - P = 4.00 ppm تشخیص دادیم نمونه برداري به عمل آمد.این پژوهش بشکل گلدانی و بصورت فاکتوریل - - 4*4 در قالب طرح آماري کاملأ تصادفی با چهار - - 4 تکرار شامل 64 گلدان صورت گرفت. ابعاد آماري طرح عبارت بودند از چهار سطح شوري آب آبیاري - 0/9 ، 2 ، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر - و چهار تلقیح میکوریزائی شامل:
- 1 شاهد - بدون تلقیح - . -2 تلقیح با گونه -3 . Glomus intraradices تلقیح با گونه . Glomus mosseae و - 4 تلقیح با هر دو گونه - 2 و . - 3 جهت انجام این آزمایش ابتدا خاك مورد نظر را که از قبل بمدت دو ساعت در درجه حرارت 121 درجه سانتیگراد در دستگاه اتوکلاو استریل شده بود را، جهت خزانه کاري درون لیوانهاي پلاستیکی با ظرفیت 300 گرم ریخته شد ، سپس 2 الی 3 عدد بذر گوجه فرنگی رقم S.P .A در آنها کشت و پس از جوانه زنی و چند برگی شدن ، گیاهانی که از لحاظ ظاهري کاملا" یکسان بودند را انتخاب و به گلدانهاي اصلی انتقال داده شدند .
براي هر گلدان 8 کیلوگرم خاك در نظر گرفته شد. همزمان با این کار عمل تلقیح با مایه تلقیح قارچ هاي مورد نظر - براي هر گلدان 100 گرم - بطوریکه کاملا" قارچ ها در اطراف ریشه گیاهچه ها قرار گرفتند انجام شد. در این پژوهش پیش از برداشت گیاه، ابتدا میزان کلروفیل برگ را با دستگاه Spad اندازه گیري کردیم سپس برداشت گیاه گوجه فرنگی 60 روز پس از انتقال گیاهچه ها به گلدانهاي اصلی و تا قبل از مرحله گل دهی انجام گرفت.
بنابرین در پایان آزمایش ، گیاهان از سطح طوقه بریده شد و ریشه ها را به گونه اي که کمترین آسیب ببینند از خاك خارج و پس از شستشو با آب مقطر ، ارتفاع گیاه، وزن تر ریشه و اندام هاي هوائی بطور مجزا اندازه گیري گردید و سپس به مدت 48 ساعت و در دماي 65 درجه سلیسیوس در آون قرار داده ، وزن خشک آنها نیز بطور جداگانه اندازه گیري شد در نهایت با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد اختلاف بین تیمارها بررسی گردید. ضمنا از نرم افزار آماري SAS براي انجام آزمون هاي فوق استفاده شد.
نتایج و بحث
همانطور که در جدول1 مشخص است با افزایش شوري آب آبیاري به 2 ، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر میزان کلروفیل برگ ، وزن تر شاخساره ، وزن تر ریشه و وزن خشک ریشه گوجه فرنگی نسبت به شاهد کاهش پیدا کرد. همچنین در شوري 0/9 ،2، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر، تلقیح میکوریزا، وزن ترشاخساره گیاه را افزایش داد اما این افزایش معنی دار نبود.
نتایج مشابهی در مورد گیاه جو میکوریزا شده در شرایط تنش شوري بدست آمد - . - Nourinia et al. 2007 در شوري هاي مختلف، تلقیح میکوریزا، سبب افزایش معنی دار وزن تر ریشه گوجه فرنگی شد. همچنین تلقیح میکوریزي در شوري هاي 0/9 ، 2 ، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر توانست وزن خشک ریشه را نیز افزایش دهد. چون در جدول تجزیه واریانس، میانگین اثر متقابل شوري و میکوریزا در وزن خشک شاخساره و ارتفاع گیاه معنی دار نشد بنابرین فقط نمودار اثر میکوریزا در ارتفاع و وزن خشک شاخساره در اینجا آورده شده بنابرین همانطور که در شکل-1 پیداست با افزایش شوري آب آبیاري به 2، 4 و 6 دسی زیمنس بر متر وزن خشک شاخساره و ارتفاع گیاه بطور معنی داري نسبت به شاهد کاهش پیدا کرد نتایج مشابهی توسط Abbaspour و همکاران - 2005 - گزارش شد.
یوسفی راد و همکاران - - 1386 گزارش کردند شوري سبب کاهش معنی دار ارتفاع گیاهان میشود ولی بر تعداد برگ ساقه اصلی بی تاثیر است اما تلقیح میکوریزا توانست ارتفاع گیاه را بطور معنی داري نسبت به شاهد افزایش دهد همچنین تلقیح میکوریزائی ، وزن خشک شاخساره را بطور معنی داري نسبت به شاهد افزایش داد - شکل. - 1
با افزایش شوري، تلقیح میکوریزائی سبب افزایش میزان کلروفیل برگ نسبت به شاهد شد اما این افزایش فقط در تیمار Mossea نسبت به شاهد معنی دار شد - جدول. - 1 نتایج این آزمایش نشان داد که با افزایش شوري آب آبیاري، رشد گوجه فرنگی کاهش می یابد. همچنین این آزمایش نشان داد که تلقیح میکوریزائی با افزایش رشد گوجه فرنگی همراه بوده است، بهترین تلقیح میکوریزائی در بین تیمارها، Mosseae بود.
بنابراین، با توجه به نتایج این آزمایش، تلقیح میکوریزا، تحمل به شوري گوجه فرنگی را افزایش داده است. همچنین گیاهان تلقیح شده به میکوریزا در محیط شور، نسبت به تنش شوري تحمل بیشتري را نشان دادند لذا با توجه به نتایج فوق بایستی به دنبال روشهاي مدیریتی صحیح براي تداوم پایداري و کاهش شوري در جهت رسیدن به عملکرد و رشد متعادل باشیم.
جدول -1- تاثیر شوري آب آبیاري و تلقیح میکوریزا بر وزن ترشاخساره ، وزن تر و خشک ریشه و کلروفیل برگ در گیاه گوجه فرنگی
