بخشی از مقاله
چکیده
بستر کشت مناسب، بستری است که نیازمندیهای گیاه شامل آب و مواد غذایی لازم را تأمین و در دسترس گیاه قرار دهد. روی عنصر کممصرف بسیار مهمی است که وجود آن برای فعالیتهای متابولیکی در گیاهان ضروری است. استفاده از نانو کودها سادهترین و موثرترین شیوه به منظور کاهش تلفات عناصر غذایی و افزایش کارایی مصرف کودها است.
به منظور ارزیابی اثر بسترهای مختلف کشت و کاربرد نانو اکسید روی و سولفات روی، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار و با سه سطح بستر خاکی - بستر 2 - 1 قسمت خاک باغچه، 2 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - بستر 2 - 2 قسمت خاک باغچه، 1/5 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - بستر 2 - 3 قسمت خاک باغچه، 1 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - - و شش سطح تیمار کود روی - چهار سطح نانو اکسیدروی 0 - ، 2/5، 5 و 7/5 در هزار بهصورت محلولپاشی - و دو سطح سولفاتروی 30 - و 60 کیلوگرم در هکتار مخلوط در خاک - - انجام پذیرفت.
نتایج نشان داد که تیمارهای بستر کاشت و سطوح مختلف کود روی، اثرات معنیداری بر روی صفات میانگین ارتفاع ساقه گلدهنده، وزن تر و خشک اندام هوایی و تعداد گل در بوته، داشت. همچنین بیشترین مقدار کلروفیل a، b و کل در سطح غلظت 2/5 در هزار نانواکسید روی به دست آمد.
مصرف تیمارهای کودی در غلظتهای بالاتر باعث افزایش نسبی میزان فنل شد به طوریکه بالاترین مقدار فنل در ترکیب تیماری 7/5 در هزار نانواکسید روی و بستر کاشت 2 بدست آمد. با افزایش غلظت سولفات روی در تمامی بسترهای کاشت، از میزان فلاونوئید کاسته شد و با افزایش غلظت نانواکسید روی در بسترهای مختلف بر میزان فلاونوئید افزوده شد. بیشترین مقدار آنتوسیانین و کارتنوئید در ترکیب تیماری 2/5 در هزار نانواکسید روی به ترتیب در بستر کاشت 2 و 1 بدست آمد.
مقدمه
گیاهان دارویی رستنیهایی با تاریخچه قابلتوجه و ممتاز هستند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملتها بسیار شایان توجه است، بهطوریکه در جایجای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی این گیاهان موردتوجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شدهاند - موسوی و همکاران، . - 1390 گیاه دارویی مینای چمنی بانام علمی Bellis perennis متعلق به خانواده کاسنی میباشد. این گیاه، علفی و چندساله بوده که اغلب بهصورت یکساله کاشته میشود
برگها و سایر اندامهای این گیاه، بخش دارویی و مورداستفاده آن را تشکیل میدهند. از خواص درمانی این گیاه میتوان به تصفیهکنندگی خون، ملین ملایم، ازبینبرنده التهابها، معرق، خلطآور و بهطور خفیف مدر و درمانکننده رماتیسم اشاره داشت
این گیاه شامل ساپونینهای مختلف، تانن، مواد رزینی، موسیلاژ، مواد روغنی، اسانس، اینولین و یک ماده تلخ غیر گلیکوزیدی میباشد - زرگری، . - 1371 یکی از مهمترین عوامل رویشی گیاهان دارویی که تأثیر بسیار عمدهای بر کمیت و کیفیت مواد مؤثره دارند، کمبود یا فزونی عناصر و مواد غذایی در بستر کشت این گیاهان میباشد
یکی از عوامل اصلی محدودیت صادرات گیاهان گلدانی، نبود بسترهای کشت مناسب و استاندارد در کشور است. بسترهای گلدانی و ترکیبات آنها یک منبع حیاتی برای صنعت گلخانه به شمار میآیند - پاداشت دهکائی و غلامی، . - 1388 روی بهعنوان فعالکننده و کوفاکتور برخی آنزیمهای حیاتی گیاه ازجمله کربنیک انیدرازها، دهیدروژنازها، فسفولیپازها، آلکالین فسفاتازها و RNA پلیمرازها در متابولیسم پروتئینها، قندها، اسیدهای نوکلئیک و چربیها، فتوسنتز گیاه و بیوسنتز اکسین بهعنوان یک هورمون محرک رشد ایفای نقش میکند
امروزه فناوری نانو در کلیه عرصههای علمی ازجمله بخشهای مختلف کشاورزی در حال گسترش میباشد. یکی از مهمترین کاربردهای فناوری نانو در کشاورزی، استفاده از نانو کودها برای تغذیه گیاهان میباشد
با بهکارگیری نانو کودها، عناصر غذایی کود بهصورت کنترلشده و بهتدریج در خاک آزاد میشوند. استفاده از نانو کودها منجر به افزایش کارایی عناصر غذایی، کاهش سمیت خاک، به حداقل رساندن اثرات منفی ناشی از مصرف بیشازحد کود میباشد
طی آزمایشی که بر روی گیاه گلدانی دراسنا انجام گرفت، تیمار خاکبرگ %67 و %33 ضایعات چای سبب افزایش ارتفاع ساقه گردید - دهکائی و غلامی، . - 1388 نتایج بهدستآمده در مورد رشد رویشی دو رقم گل سوسن نشان داد در تیمارهایی که ماسه مورداستفاده قرار گرفت، برخی از شاخصهای رشدی شامل، ارتفاع، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ساقه، تعداد و سطح برگ، کمترین مقدار را نسبت به سایر تیمارها داشتند
در آزمایشی بر روی نخود گزارش شد کاربرد اکسیدروی به شکل نانو ذرات تأثیر بیشتری در افزایش رشد گیاه نسبت به شکل معمول آن داشت . - Pandey, 2010 - در پژوهشی که توسط ترابیان - 1390 - صورت گرفت، مشاهده شد که محلولپاشی اکسیدروی به شکل نانو ذرات نسبت به شکل معمولی تأثیر مثبتی بر فاکتورهای رشدی آفتابگردان داشت، ولی اختلاف بین دو شکل مورداستفاده معنیدار نبود. فتحی و زاهدی - 1393 - اظهار داشتند که محلولپاشی آهن و روی به شکل نانو ذرات وزن خشک اندام هوایی ذرت را به نسبت بیشتری در مقایسه با محلولپاشی آهن و روی به شکل معمول آنها افزایش داد.
مواد و روشها
پژوهش حاضر در مزرعه کشاورزی موسسه غیر انتفاعی سنا ساری در بهار 1394 انجام شد. برای انجام این تحقیق، بذرهای گیاه مینای چمنی از شرکت پاکان بذر اصفهان خریداری شده و پس از ضدعفونی با هیپوکلرید سدیم 20 درصد در خزانه جهت تهیه نشاء کشت گردید. سپس گلدانهایی با قطر دهانه 30 سانتیمتر تهیه و پس از آمادهسازی بسترهای خاکی هر گلدان با 7 کیلو از این بسترهای خاکی پر گردید.
طرح آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه عامل بستر خاک - S - ، شامل: بستر 1 2 - قسمت خاک باغچه، 2 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - بستر 2 - 2 قسمت خاک باغچه، 1/5 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - بستر 2 - 3 قسمت خاک باغچه، 1 قسمت خاکبرگ و 1 قسمت خاک ماسه - و چهار عامل نانو اکسیدروی 0 - - NoZn - ، 2/5، 5 و 7/5 در هزار بهصورت محلولپاشی - و دو عامل سولفاتروی - 30 - - ZnS و 60 کیلوگرم در هکتار مخلوط در خاک - انجام پذیرفت.
شایان ذکر است که هر تیمار در سه تکرار - هر تکرار 2 گلدان - بهصورت گلدانی اجرا گردید. نشاءها در مرحله 4 تا 6 برگی به گلدانها انتقال دادهشده و در طول مدت آزمایش سلهشکنی، علفزدایی، مبارزه با آفات و آبیاری به طور مرتب انجام گردید. به مرور با پیدایش گلها قطر گل و ارتفاع ساقه گلدهنده به کمک خطکش اندازهگیری شد. جهت سنجش مقدار کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید از روش - 1996 - Strain and Svec با کمی تغییر استفاده گردید.
جهت اندازهگیری ابتدا 0/1 گرم از بافت تر گیاه در داخل هاون چینی با ده میلیلیتر استن هشتاد درصد سابیده شد. سپس محلول حاصل به لولههای سانتریفیوژ انتقال و به مدت 5 دقیقه با دور 3000 درو در دقیقه در سانتریفیوژ گردید. سپس برای اندازهگیری کلروفیل محلول از دستگاه اسپکتوفتومتر استفاده شد. مقدار جذب محلولها را در طولموجهای 645، 663 و 470 نانومتر خوانده و مقدار کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید بر اساس روابط زیر محاسبه گردید.
بهمنظور اندازهگیری مقدار فنل کل و ترکیبات فلاونوئیدی، میزان 1 گرم از هر نمونه به همراه 10 میلیلیتر متانول 80 درصد - نسبت1به - 10در یک ارلن ریخته، مواد همگنشده به مدت 24 ساعت روی شیکر قرار دادهشده و سپس به مدت 5 دقیقه در 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ شد. از قسمت فوقانی عصاره برای اندازهگیری صفات فیزیولوژیکی مورد نظر استفاده گردید
برای اندازه گیری میزان آنتوسیانین، نمونهها را با متانول اسیدی - نسبت1به - 10 همگن نموده و عصاره برای 24 ساعت در تاریکی در دمای 4 درجه سانتیگراد قرار داده شد. سپس سانتریفیوژ نموده و جذب محلول رویی با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر، در طول موج 520 نانومتر خوانده شد.. مقدار آنتوسیانین با استفاده از فرمول A=εbc به دست میآید که در آن مقدار ε یا ضریب خاموشی معادل 3300 mMcm-1، A مقدار جذب، b عرض کووت اندازهگیری برابر 1 سانتیمتر و c مقدار آنتوسیانین برحسب مول بر گرم گیاه میباشد
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمارهای بستر کاشت و سطوح مختلف کود روی اثرات معنی داری بر صفات مختلف مورد مطالعه داشتند. بر این اساس، اثرات ساده سطوح مختلف تیمارهای به کار رفته در سطح احتمال 1 درصد برای تمامی صفات معنی دار بودند.
کاربرد نانواکسید روی در بسترهای کاشت مختلف موجب بروز اختلاف معنی دار در میزان ارتفاع ساقه گل دهنده شد به طوری که بیشترین میزان صفت در غلظت 7/5 در هزار نانواکسید روی و - 11/466 - بستر کاشت - 11/261 - 1 بدست آمد که از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با دیگر ترکیبات سطوح تیماری داشت.
همچنین نتایج نشان داد که کمترین مقدار ارتفاع ساقه در غلظت 30 کیلوگرم در هکتار سولفات روی و بستر کاشت - 7/26 - 3 بدست آمد که از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با ترکیب تیماری بستر کاشت 3 در سطح صفر تیمار روی نداشت. سعید نژاد - 1389 - گزارش داد با افزایش کود آلی ارتفاع گیاه زیره سبز افزایش یافت. کاشت گیاهان در بستری که نسبت ماسه بیشتری دارد به دلیل درصد خلل و فرج زیاد ماسه و کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت در آن، سبب کاهش ارتفاع ساقه گل دهنده شده که با پژوهش بر روی گل رز و دهکائی و غلامی - 1388 - در گیاه گلدانی دراسنا، مطابقت دارد.
