بخشی از مقاله
چکیده
سالمندی پدیده ای است با نیازهای خاص دوران خود که بی توجهی به این نیاز ها در طراحی فضاهای داخلی از مهم ترین مشکلات عصر حاضر است. این بی توجهی در زمینه ی نیازهای روانی سالمندان بسیار شدید تر از نیازهای کالبدی می باشد، چرا که نیازهای کالبدی تا حدی توسط استانداردها و مطالعات موجود برطرف می شوند. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر رنگ در دکوراسیون داخلی بر سلامت روانی زنان سالمند ساکن خانه است.پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه ی آماری مورد مطالعه 70 نفر از زنان سالمندان عضو انجمن حامیان سلامت سالمندان بودند که به صورت تصادفی از میان 150 نفر زن عضو انجمن انتخاب شدند. سپس به منظور بدست آوردن جامعه ی آماری همگن و با در نظر گرفتن معیارهای ورود به مطالعه 47 نفر ریزش داشتند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن از 65 تا 75 سال، نداشتن تجربه سوگ طی شش ماه گذشته، تمایل به شرکت در تحقیق، سطح درآمد ماهیانه ی متوسط، هوشیاری نسبت به زمان و مکان و شخص، انتخاب و مطالعه شدند. سپس سطح سلامت روانی شرکت کنندگان به وسیله پرسشنامه سلامت روان گلدبرگ ارزیابی شد. همچنین نوع رنگ های به کار رفته در دکوراسیون منزل آنها بوسیله پرسشنامه ی محقق ساخته مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS بررسی شد. یافته ها نشان داد که نوع رنگ های به کار رفته در دکوراسیون داخلی منزل با سطح سلامت روانی زنان سالمند مورد مطالعه دارای رابطه ای معنا دار است. در نتیجه نوع رنگ های به کار رفته در دکوراسیون داخلی بر سلامت روانی زنان سالمند موثر می باشد.
-1 مقدمه
انتقال از دوره ای به دوره ی دیگر، در بعضی اشخاص به تدریج و در مورد بعضی دیگر به سرعت و همراه با صدمات روحی به وقوع می پیوندد. اگر چه استاندارهای جهانی برای تعیین حدود سن سالمندی توسط سازمان جهانی بهداشت وضع شده، در جامعه ما سن 65 تا 79 سالگی آغاز پیری رامشخص میکند .>1@ با آغاز این دوران، نیازها، حالات و مشکلات فرد تغییر می کند و بر طرف کردن نیازهای جدید ملزم به تغییراتی در محیط پیرامون زندگی می باشد. به موازات افزایش نسبت جمعیتی سالمندان مشکلات آنان به ویژه مشکلات مربوط به سلامت روانی آن ها بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. در سالمندان بعد از علل جسمانی، افسردگی دومین علت ناتوانی برآورد شده است .[2] این در حالی است که استانداردهای لازم جهت برطرف کردن نیازهای کالبدی از طرف دولت ها و سازمان های حامی سلامت سالمندان، وضع شده و انتشار یافته است. در ایران نیز مجلس شورای اسلامی ضوابط بهداشتی و مفاد فنی آیین نامه ی اجرایی سرای سالمندان را تحت عنوان " آیین نامه ی مقررات بهداشتی آسایشگاه سالمندان " مشتمل بر 84 ماده، 61 تبصره و 49 بند در آذر ماه 1379 تصویب نمود. همچنین راهنمای اصلاح طراحی خانه برای سالمندان و معلولان، تحت کتابی با همین عنوان توسط دکتر مهتاب علیزاده و همکاران در سال 1390 انتشار یافته و به تأیید شهرداری منطقه ی 16 و دانشکده ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران رسیده است. عدم توجه به ارائه ی پیشنهادات یا قوانینی جهت بهبود تأثیرات روانی محیط بویژه طراحی داخلی خانه برای سالمندان، ضرورت توجه به تأثیر رنگ بر سلامت روان را به عنوان یکی از موثرترین مؤلفه های تأثیرگذار دکوراسیون در فضای خانه برای سالمندان ایجاب می نماید. تاثیرات روانی رنگ ها چنان قوی هستند که به گفته ی دکتر ماکس لوشر، روانشناس و صاحب نظر در رابطه با تأثیرات رنگ ها، رنگ هایی که برای کابین هواپیما به طور صحیح انتخاب شده اند توانسته اند هیجانات و ترس های ناشی از پرواز را در مسافران کاهش دهند.[3] همچنین توجه مؤکد به جنس زن در این پژوهش، با توجه به مقاله ای که توسط دکتر مصطفی حسینی و همکاران در سال 1389 با عنوان ارزیابی سلامت روان سالمندان شهر تهران انجام گرفته و منتج به نشان دادن میزان اختلالات اضطراب و افسردگی زنان سالمند بیشتر از مردان می باشد، صورت پذیرفته است.
-2 اهداف
پژوهش حاضردر پی یافتن همبستگی میزان سلامت روان سالمندان زن با رنگ های بکار رفته در طراحی داخلی فضاهای منزل آن ها می باشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر رنگ در دکوراسیون داخلی بر سلامت روانی زنان سالمند ساکن خانه است.
-3 مبانی نظری
- رنگ : تعریف رنگ در لغت نامه ی دهخدا " اثر مخصوصی که در چشم از انعکاس اشعه ی نور در روی اجسام پدید آید" بیان شده است.[4] اهمیت رنگ در آنچه ما مشاهده می کنیم آنچنان است که وقتی شما وارد یک اتاق می شوید و یا شخصی را می بینید که به سوی شما قدم می زند، اولین چیزی که به آن توجه می کنید رنگ است. رنگ ها دارای اثرات روانشناسی و فیزیکی فراوانی روی ما هستند. واکنش ها نسبت به رنگ آنچنان قوی هستند که قهوه ای که در یک لیوان آبی رنگ نوشیده می شود، به نظر می رسد که واقعا سردتر از همان مایعی است که در یک لیوان نارنجی نوشیده می شود .[5] نظریات پیرامون رنگ ، قوانین رنگی و روانشناسی رنگ بسیار است. یکی از معروفترین و اولین نظریات راجع به قوانین رنگی توسط جوهانز ایتن تدوین شده است. او در کتاب خود به نام "کتاب رنگ" به بیان روابط بین رنگ ها، تأثیر آن ها بر روی هم و به صورت جزئی به تأثیرات روانی رنگ پرداخته است. از دیگر نظریاتی که عمیق تر به مسأله تأثیرات رنگ بر روی افراد می پردازد، نظریات تینا ساتن و برید ام. ولان می باشد که تحت عنوان کتاب "هارمونی رنگ" انتشار یافته است و نظریه ی مورد نظر این پژوهش می باشد. از آنجا که یک رنگ به تنهایی و بدون تأثیرات رنگ های پیرامونیش کمتر دیده می شود، در مطالعه ی حاضر از اثرات رنگها به صورت خالص صرف نظر شده و به تأثیرات رنگ و ترکیبات رنگی غالب در طراحی داخلی توجه شده است. به دلیل تعدد بینهایت ترکیبات رنگی، قبل از بررسی رنگ در فضاهای داخلی افراد مورد پژوهش، از منازل 92 نفر سالمند مشاهده به عمل آمد. نتیجه نشان داد 4 مایه ی رنگی - سفید، قهوهای، سبزتیره، رنگ های گرم نارنجی و زرد - ، بیشترین استفاده را در فضاهای ایشان داشته اند. سپس این 4 رنگ با توجه به نظریات روانشناسی رنگ ولان و ساتن، به ترتیب بیش ترین تأثیر مثبت روانی تا کم ترین تاثیر مثبت روانی بر روی 4 گزینه مشخص شدند و در هر بازدید از منازل افراد مورد مطالعه 11 سوال در مورد رنگ غالب پیرامونی - مانند رنگ غالب مبلمان، رنگ غالب دیوارها، پرده ها و ......... - مکانی که در طول روز بیش ترین وقت خود را در آن جا می گذرانند پرسیده شد و با توجه به اینکه در برخی موارد افراد درک درستی از رنگ ها نداشتند با نظارت نویسندگان یکی از 4 گزینه انتخاب شد. با این حال به گفته ی ایتن : " عمیق ترین و واقعی ترین اسرار در رنگ ها نهفته است که حتی بسیاری برای چشم نا معلومند و تنها از طریق قلب و درون مشاهده می شوند، بنابراین فرمول پذیر نیستند .[6] با این توجه به این دشواری ها در رابطه با فرمول پذیر کردن رنگ ها نویسندگان سعی در توجه هرچه دقیق تر به نگاشتن گزینه ها و ترتیب دادن به آن ها نموده اند. طیف بدست آمده به ترتیب زیر می باشد:
الف - رنگ های نارنجی و زرد: رنگ زرد همراه با حس گرمی و شادی است، باعث تحریک فکر کردن می شود. هم چنین رنگ نارنجی محرک و انرژی زا و نمایانگر دوستی و شادی است.
ب - سبز تیره: رنگ سبز تیره القا کننده موفقیت و حرکت به جلو می باشد.
ج - قهوه ای: رنگ قهوه ای که جزو رنگ های تیره دسته بندی می شود، دارای حس دراماتیک، غم و انزوا و اندکی حس گرما می باشد هم چنین باعث کوچک تر شدن فضا از نظر بصری می شود.
د - سفید : رنگ سفید سمبل پاکی است و به عنوان یک رنگ سرد مورد توجه قرار می گیرد اما باید در نظر داشت که رنگ سفید از جمله رنگ های سرد محسوب می شود و زیاد استفاده کردن از آن حالت انفعال را به انسان انتقال می دهد.
در این پرشنامه گزینه ی الف - رنگ های گرم قرمز و نارنجی - بیش ترین امتیاز را از لحاظ القا کردن حس شادی و تاثیر مثبت در روان سالمندان را دارا هستند و این امتیاز 4 می باشد.
