بخشی از مقاله
خلاصه
سالمندی مرحله ای از سیر طبیعی زندگی انسان است که از آن گریزی نیست. با افزایش سن، تواناییهای عملکردی افراد کاهش یافته و درپی آن سلامت عمومی آنها مورد تهدید قرار میگیرد. از مشکلات سالمندان که به همراه فرایند سالمندی رخ میدهد، میتوان به کاهش تعادل، مشکلات روانی، افزایش نوسانات قامتی و احتمال زمین خوردن و.... اشاره کرد.
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثر 8 هفته تمرینات آبدرمانی بر روی سلامت عمومی زنان سالمند بود. بدین منظور، 24 زن سالمند با دامنه سنی 65-74 سال، به صورت هدفمند و در دسترس انتخاب شدند و سپس بهصورت تصادفی ساده به 2 گروه 12 نفری کنترل و آبدرمانی تقسیم شدند. برای بررسی سلامت عمومیاز پرسشنامه استاندارد سلامت عمومی - GHQ- - 28استفاده شد. یافتهها پژوهش نشان داد که 8 هفته تمرینات آبدرمانی بر سلامت عمومی زنان سالمند اثر مثبت و معناداری دارد.
مقدمه
با توجه به اینکه زنان نیمی از جامعه بشری را تشکیل میدهند، از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و میبایست در برنامه ریزیهای گوناگون جامعه در نظر گرفته شوند. یکی از اموری که برای زنان بسیار مهم و حیاتی است بحث فعالیت جسمانی و حرکتی است که تمامی زنان در هر سنی به آن نیاز دارند.چرا که زنان در دوره ها و مراحل مختلف زندگی پر مسئولیت خود مراحلی چون بارداری، زایمان و از همه مهم تر پرورش و تربیت فرزندان را پشت سر میگذارند از این رو تامین بهداشت جسم و روان برای زنان بسیار مهم است و اهمیت این امر در سنین سالمندی دوچندان میشود . هر کدام از این مشکلات، بر سلامت عمومی افراد تاثیر میگذارد و در نتیجه کیفیت زندگی آنان را تحت الشعاع قرار میدهد.
افسردگی، شایعترین اختلال روانی در بین این قشر جامعه است. [4] احساس بیهودگی و نیز اختلالات شناختی از دیگر مشکلات روانی است که گریبان گیر سالمندان خصوصا زنان سالمند میشود و یکی از راهکارهای کاهش و ایجاد تاخیر در بروز این مشکلات انجام ورزش و داشتن فعالیت بدنی است. زیرا انرژی بدون فعالیت و کار، بسیار زود تحلیل میرود. در نتیجه داشتن فعالیت بدنی منظم میتواند ناتوانی را به تأخیر اندازد.
تحقیقات و مطالعات انجام گرفته نشان میدهد که ورزش و فعالیت بدنی یکی از راههای موثر در جلوگیری از بیماری های جسمی و روانی است. زومان معتقد است افرادی که به صورت مرتب به فعالیت جسمانی میپردازند در رویارویی با حوادث مضطرب کننده و هیجان انگیز چندان تغییر نمیکنند. علاوه بر این میزان ابتلا به بیماری های قلبس عروقی و نیز بیماریهای روانی در بین افراد فعال در مقایسه با افراد غیر فعال کمتر است.
با توجه به اینکه سالمندی، دوران حساسی از زندگی بشری است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله، یک ضرورت اجتماعی است، توجه به سلامت عمومی، کیفیت زندگی و فعالیت های جسمانی در سالمندان، امر بسیار مهمی است که معمولا مورد غفلت قرار میگیرد چرا که این قشر از جامعه معمولا زمان فراغت بیشتری دارند و میتوانند با پرداختن به فعالیت های ورزشی بر نشاط و سلامت و تندرستی خود بیافزایند.[7] اما با توجه به این که زنان سالمند در پرداختن به فعالیت های ورزشی با محدودیت هایی از قبیل نبود مکان مناسب برای ورزش بانوان، تحلیل رفتگی جسمانی - با توجه به شرایط فیزیولوژیکی زنان - ، فرهنگ نامناسب جامعه نسبت به ورزش زنان و ... روبرو هستند، بنابراین امکان انجام و اجرای هر ورزشی برای زنان سالمند میسر نیست و باید به ورزشهایی بپردازند که متناسب با شرایط جسمانی و سایر شرایط این عزیزان باشد.
یکی از موقعیتهایی که امکان پرداختن به فعالیت را برای زنان سالمند فراهم میکند ورزش در آب و به صورت ویژهتر آب درمانی است. انجام بسیاری از حرکات که در سنین میانسالی و کهنسالی در خشکی بهزحمت صورت میگیرد؛ در آب به سهولت انجامپذیر است و افراد قادرند با شدت کمتری نسبت به خشکی حرکات را انجام دهند. از این رو ورزش در آب و ارزشهای درمانی آن در جمعیت سالمند مورد استقبال قرار گرفته است. یکی از ویژگی ها و فواید محیط آبی، شناوری آن است.
طبق قوانین ارشمیدس یک شی یا جسمی که در آب قرار میگیرد، نیرویی را تجربه خواهد کرد که بر خلاف نیروی گرانش و برابر با میزان آبی که توسط جرم جسم جابجا میشود، میباشد. حمایت آب اجازه انجام آسان حرکات را میدهد و میتواند فشار بر مفاصل را کاهش دهد. همچنین محیط آبی میتواند امکان اجرای تمرینات را در موقعیت هایی فراهم کند که اجرای آن در خشکی به دلیل فقدان حمایت کافی و میزان درد تجربه شده، امکان پذیر نمیباشد.[8] محیط آب با توجه به برخورداری از ویژگیهایی از قبیل فشار هیدرواستاتیک، شناوری، چسبندگی و همچنین امکان افزایش بازخوردهای حسی و حس تمرینات بدنی به منظور بهبود تعادل و قدرت و به تبع آن افزایش کیفیت زندگی باشد.
یکی دیگر از اصلی ترین مواردی که آب درمانی میتواند باعث ارتقای کیفیت زندگی زنان سالمند شود تاثیر آن بر سلامت عمومی آنان است به این صورت که انجام مستمر آب درمانی و به دست آوزدن نتایج مثبت از آن باعث افزایش توانایی جسمانی، استقلال، خودکارآیی، اعتماد به نفس و بهبود آشفتگی و همچنین از جمله سازوکارهای فیزیولوژیک به افزایش نوراپی نفرین، تغییر در سنتز و متابولیسم سرتونین و اندورفین ها اشاره کرد.
همچنین آب درمانی، راحتی و نشاط را افزایش داده و باعث ارتقای امید به زندگی میشود. عواملی مثل بازنشستگی ، تنهایی، احساس بیهودگی و ناتوانی در پر کردن اوقات فراغت منجر به افسردگی و اضطراب میشود که با برگزاری جلسات آب درمانی و ورزش در آب بخشی از اوقات فراعت سالمندان خصوصا زنان سالمند پر شده و از تنهایی آنها کاسته میشود، که خود منجر به تغییر نگرش انان نسبت به زندگی، احساس همیاری و همکاری، خوب بودن و افزایش اعتماد به نفس آنها میشود، در نتیجه از میزان افسردگی و اضطراب آنها کاسته میشود. خود محیط آب نیز با توجه به خواصی که دارد باعث آرامش روحی و روانی خاصی میشود. .
لاتنسکلاگر و همکاران - - 2004 طی یک تحقیق طولی بر روی زنان بالای 70 سال به این نتایج رسیدند که افرادی که در فعالیت جسمانی مستمر شرکت میکنند، از آمادگی جسمانی و سلامت روانی بالاتری برخوردار بوده و احساس بهتری نسبت به زندگی - کیفیت زندگی - دارند.[11] مامری، اسکافیلد و کاپرچیون - 2004 - نیز در تحقیقات خود بر روی افراد بزرگسال، سلامت روان بالاتری را برای افراد فعال در مقایسه با افراد غیر فعال گزارش کردند.
آرنولد و همکاران - 2008 - هم در پژوهشی با عنوان اثر بالینی تصادفی تمرینات آبدرمانی در مقایسه با تمرینات در خشکی بربهبود تعادل، عملکرد و کیفیت زندگی در زنان سالمند به این نتیجه رسیدند که بر اثر تمرینات آبدرمانی نسبت به تمرینات در خشکی بهبود رضایت بخشی در متغیر های تعادل، عملکرد و کیفیت زندگی در زنان سالمند حاصل گردید. [13] همچنین نتایج تحقیق راولینسون - - 2010، نشان داد که20 تا 30 دقیقه فعالیت ورزشی در روز با شدت متوسط به کم کردن محدودیت های فعالیتی، افزایش ایفای نقش و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی و احساس خوب بودن کمک بسیاری میکند
با وجود مزیتهای استفاده از آبدرمانی، با مروری بر مطالعات قبلی مشخص شد که در خصوص تاثیر آبدرمانی بر سلامت عمومی زنان سالمند، مطالعه ای انجام نشده است. از این رو این تحقیق با هدف بررسی اثر تمرینات ورزشی در آب در بهبود سلامت عمومی افراد، تاثیر یک دوره تمرین هشت هفتهای آبدرمانی را برمیزان سلامت عمومی زنان سالمند مورد بررسی قرار میدهد.
مواد و روش
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی می باشد و از نظر نوع کاربردی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را زنان سالمند 65 تا 74 سال تشکیل دادند. از بین جامعه حاضر، 24 زن سالمند بهصورت هدفمند و در دسترس ، انتخاب شدند و سپس بهصورت تصادفی ساده، به 2 گروه 12 نفری کنترل و آبدرمانی طی یک جلسه توجیهی و آشنایی، تقسیم شدند. در ابتدا از تمامی آزمودنیها خواسته شد تا فرم پرسشنامه سلامت و سابقه پزشکی و همچنین رضایتنامه شرکت در آزمون را قبل از شرکت در پژوهش، تکمیل و امضا نمایند.
همچنین، جهت آشناسازی آزمودنیها، تمام مراحل پژوهش و اندازه گیریها برای آنها توضیح داده شد و در طول مدت پژوهش، گروه تجربی بهجز پروتکل تمرینی، از هیچ نوع مدل تمرینی دیگر استفاده نکردند. معیارهای ورود به پژوهش عبارت بودند از: .1 نداشتن سابقه تمرینی آبدرمانی .2 توانایی انجام مستقل فعالیتهای روزمره .3 کسب امتیاز حداقل 20 از پرسشنامه .4 mmse1 عدم استعمال مواد مخدر و مواد الکلی .5 عدم سابقه شکستگی، دررفتگی یا آسیب جدی در اندام تحتانی. یک نفر از آزمودنیهای گروه کنترل بهدلیل سانحه تصادف خودرو، جان خود را از دست داد و بنابراین تعداد نهایی آزمودنیهای این گروه، 11 نفر بود. گروه کنترل در مدت 8 هفته، هیچگونه فعالیت ورزشی منظمی انجام ندادند و صرفا فعالیتهای روزمره خود را دنبال کردند.
پرسشنامه هایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت عبارت بودند از: - 1 پرسشنامه ای که برای بررسی سلامت عمومی به کار گرفته شد با عنوان پرسشنامه استاندارد سلامت عمومی - - 2 . - GHQ- 28 پرسشنامه MMSE که به منظور غربالگری زوال عقلی مورد استفاده قرار گرفت.
در این پژوهش روش اجرای تمرین آبدرمانی به گونه ای بود که گروه آبدرمانی به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته، تمرینات آبدرمانی را انجام میدادند و دمای آب، جهت انجام تمرینات آبدرمانی، 35/5 – 33/5درجه سانتیگراد بود. پروتکل کلی تمرینات نیز به این ترتیب بود که ابتدا با گرم کردن شروع میشد و سپس حرکات کششی باید اجرا میشد و بعد از آن تمرینات تقویتی و استقامتی در دستور کار قرار میگرفت و مرحله بعدی حرکات تعادلی بود و در نهایت با سرد کردن که آهسته راه رفتن و حرکات کششی را شامل میشد به پایان میرسید.
در به کارگیری روشهای آماری از آمار توصیفی، شامل میانگین و انحراف معیار برای نمایش دادهها استفاده شد. ابتدا توزیع طبیعی دادهها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک بررسی و پس از مشخصشدن توزیع طبیعی دادهها از آزمون آنالیز واریانس با اندازه گیریهای تکراری برای بررسی آثار کلی زمان، گروه و متقابل استفاده شد.
