بخشی از مقاله
چکیده
پژوهشهای متعددی تأثیرات مثبت عناصر طبیعی نظیر گیاهان، آب و... بر سلامت روان و جسم انسان را غیر قابل انکار دانستهاند. این پژوهش با هدف یافتن چگونگی تأثیر نگریستن به فضای سبز در حصول آرامش زنان خانهدار و با استفاده از منابع کتابخانهای و ابزار پرسشنامه با رویکردی کمی و به روش همبستگی انجام گردیده است. حجم نمونه شامل 30 تن از زنان خانهدار ساکن در آپارتمانهای مسکونی بوده که به صورت تصادفی انتخاب شدهاند. پرسشنامه در دو بخش تدوین گردیده، که در بخش اول آن کیفیت و کمیت فضای سبز آپارتمان و میزان تمایل مخاطب به برقراری ارتباط با فضای سبز مورد سنجش قرار گرفته و در بخش دوم آن تأثیرات روانشناسی نگریستن به فضای سبز بر احساسات مخاطب مورد سنجش قرار گرفته است. بر اساس تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامهها این نتایج حاصل شده که نگریستن به فضای سبز، احساسات مخاطب را تحت تأثیر قرار داده و باعث کاهش استرس و کاهش احساس افسردگی زنان خانهدار شده است. اثرات مثبت نگریستن به فضای سبز نظیر افزایش صبر و تحمل، افزایش تمرکز، کاهش عصبانیت، کاهش خستگی، شادکامی، هدفمندی، احساسات مثبت، عزت نفس، کارایی بیشتر و تمایل به تعاملات اجتماعی، قابل درک است و در نهایت آرامش را در زنان خانهدار ایجاد کرده است. جایگاه زنان در خانواده از اهمیت و ارزش والایی برخوردار است و به طور مستقیم با رشد و تربیت فرزندان و تعالی خانواده در ارتباط بوده و بر کسی پوشیده نیست که تحقق این امر در سایه آرامش امکان پذیر است. از جهتی کسب آرامش تاحدودی در سایه ارتباط با طبیعت امکان پذیر است و از دیگر جهت، گسترش زندگی آپارتماننشینی سبب شده تا عناصر طبیعی نظیر گیاهان، آب و... نسبت به خانههای ویلایی حضور کمتری در آپارتمانها داشته باشند. بنابراین بررسی تأثیر عناصر طبیعی در سلامت روانی و جسمی زنان خانهدار آپارتماننشین دارای اهمیت است.
واژگان کلیدی: طبیعت، فضای سبز، زنان خانهدار، محیط، آرامش
-1 مقدمه
رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت در سالهای اخیر باعث از بین رفتن فضاهای طبیعی، کمبود فضا در شهرها و در نتیجه گسترش آپارتماننشینی شده است - بران و مارگ 2007 به نقل از صفارینیا 1390، - 61 و - ابراهیمزاده و عبادی 1387 به نقل از حمید و بابامیری 1391، . - 310 شهرنشینی و دوری از طبیعت و عناصر آن نظیر گیاهان، آب و... باعث بروز آسیبهای فراوانی به سلامتی انسان شده است - بران و مارگ 2007 به نقل از صفارینیا 1390، . - 61 نتایج مطالعات مختلف نشان داده که فضای سبز، تأثیرات روانی و فیزیولوژیکی مثبتی بر انسان داشته است.اصولاً فضای سبز مناسب در شهرها افزون بر سلامت جسمانی، آرامش روان، بازده کاری بیشتر و کیفیت زندگی برتر را در پی داشته است - ابراهیمزاده و عبادی 1387 به نقل از حمید و بابامیری 1391، . - 310 زندگی در طبیعت عملکرد قلبی و عروقی را به گونهای مثبت تحت تأثیر قرار داده و منجر به کاهش میزان پاسخهای فیزیولوژیک به استرس گردیده و توانایی سازگاری با وقایع استرسزا را بهبود بخشیده است . همچنین دیدن طبیعت باعث کاهش ضربان قلب، از بین بردن تنشهای ماهیچهای، کاهش فشار خون و افزایش هدایت الکتریکی پوست گردیده است - پریور و دیگران 2006 به نقل از همان، . - 311 فضای سبز بر کاهش فشار روانی و تنشهای اجتماعی حاصل از آن مؤثر بوده و این ویژگی نوعی متغیر متعادل کننده است که ارتباط میان این متغیر با افکار منفی بر کیفیت بهداشت روان افزوده است - وندنبرگ 2010 به نقل از نیلی، نیلی، و سلطانزاده 1391، . - 67 در سالهای اخیر، مطالعات بسیاری در مورد تأثیر محیط طبیعی بر خلق و خوی انسان انجام شده است. شواهد زیادی حاکی از آن است که حضور در فضاهای سبز و محیط طبیعی یا نگاه به طبیعت و فضاهای سبز به بهبود و کاهش استرس انسان کمک کرده است. علاوه بر این، در کل تماشای طبیعت، بهبود خلق و خوی را به دنبال داشته و حضور عناصر طبیعی در محیط فضاهای مسکونی و یا مشاهده طبیعت از طریق پنجرهها منجر به ارتقای سطح سلامتی ساکنین گردیده است - دلجویی و دیگران 2015، . - 362
-1-1 سؤال تحقیق
چگونه نگریستن به فضای سبز در ایجاد احساس آرامش زنان خانهدار ساکن در آپارتمانهای مسکونی مؤثر واقع میشود؟
-2-1 فرضیه تحقیق
حضور فضای سبز و انواع آن - نظیر چمنزار، گل و گیاه، درخت و... - به عنوان یکی از مؤلفههای عناصر طبیعت در محیطهای مسکونی، باعث ایجاد احساس آرامش - شامل عدم افسردگی و عدم استرس و زیرشاخههای آنها نظیر عزتمندی، کارایی بیشتر، احساسات مثبت، شادکامی، افزایش تمرکز، افزایش صبر و... - در ساکنان میشود و با آن رابطه مستقیمی دارد. از آنجا که زنان خانهدار اوقات بیشتری را در منزل به سر میبرند این تأثیر بیشتر برروی آنها قابل مشاهده است، بنابر این به نظر میرسد بین نگریستن به فضای سبز با ایجاد احساس آرامش زنان خانهدار رابطه معناداری وجود دارد.
-3-1 روش تحقیق
پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانهای و ابزار پرسشنامه و استفاده از نرم افزار spss جهت تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه، با رویکردی کمی و به روش همبستگی انجام گردیده است. حجم نمونه 30 تن از زنان خانهدار ساکن در آپارتمانهای مسکونی را شامل شده که به صورت تصادفی انتخاب شدهاند.
با توجه به مطالعات انجام شده مشخص گردید که حضور طبیعت در محیط مسکونی به چهار صورت؛ فضای سبز - شامل گیاهان، سبزهزار، درختان و گلها - ، حضور نور طبیعی، حضور آب در اشکال گوناگون و حضور مصالح طبیعی به صورتهای مختلف، امکان پذیر است - علیزاده 1385؛ عادلی 1392؛ صفارینیا 1390؛ توکلی و علیپور . - 1391 همچنین مشخص گردید که احساس آرامش با عدم استرس و عدم افسردگی دارای ارتباط معناداری است. بدین منظور مؤلفههای مربوط به شرایط عدم استرس نظیر: افزایش صبر، افزایش تمرکز، کاهش عصبانیت، کاهش خستگی، شادکامی و مؤلفههای مربوط به شرایط عدم افسردگی نظیر: هدفمندی، احساسات مثبت، عزت نفس، کارایی بیشتر و تعاملات اجتماعی از منابع مورد مطالعه استخراج گردید - توکلی و علیپور 1391؛ حمید و بابامیری 1391؛ شرقی و محتشمی 1386؛ نیلی، نیلی، و سلطانزاده 1391 و جعفرنیا، قاسمی، و خسروشاهی . - 1385 جهت نیل دقیقتر به هدف مسأله با تدوین نمودار هدف-راهبرد - شکل - 1 و مشخص کردن متغیر مستقل - فضای سبز - و متغیر وابسته - احساس آرامش - ، پرسشنامهای در دو بخش تدوین گردید که در بخش اول آن، کیفیت و کمیت فضای سبز آپارتمان و میزان تمایل مخاطب به برقراری ارتباط با فضای سبز با تعداد 8 سؤال مورد سنجش قرار گرفته و در بخش دوم آن، تأثیرات روانشناسی نگریستن به فضای سبز بر احساسات مخاطب با تعداد 10 سؤال مورد سنجش قرار گرفته است - پیوست . - 1 طیف گزینههای پرسشنامه 5 سطحی بوده و هدف از طرح سؤالات آن پی بردن به تأثیر نگریستن به فضای سبز در ایجاد احساس آرامش زنان خانهدار بوده است.
به نقل از توکلی و علیپور 1391، . - 43 بر این اساس این پژوهش با هدف یافتن چگونگی تأثیر نگریستن به فضای سبز به عنوان یکی از مؤلفههای عناصر طبیعی، در ایجاد احساس آرامش زنان خانهدار ساکن در آپارتمانهای مسکونی صورت پذیرفته است. روند مطالب در مقاله حاضر به این صورت است که ابتدا به اهمیت مطالعه بر روی تأثیرپذیری زنان از محیط پرداخته شده و پس از آن مطالبی در رابطه با فضای سبز و نگریستن به آن ارائه گردیده، سپس به معنا و مفهوم آرامش اشاره شده و با بررسی تأثیرات محیط و عناصر طبیعی، پس از بیان یافتههای تحقیق و تحلیل آنها نتایج پژوهش در بخش نتیجه گیری بیان گردیده است.
-2 پیشینه تحقیق
پژوهشهای متعددی در ارتباط با تأثیرات طبیعت بر سلامت روانی و جسمی انسان صورت پذیرفتهاست و هر یک از این پژوهشها جنبههای مختلفی را از تأثیر طبیعت و عناصر آن بر روان و جسم وی مورد بررسی قرار دادهاند.
شکل 1؛ نمودار هدف-راهبرد، مشخص کردن متغیر مستقل - فضای سبز - و متغیر وابسته - احساس آرامش - ، - نگارنده -
