بخشی از مقاله
چکیده
زوال یک پدیده طبیعی است که در همه بذرها رخ میدهد و منجر به کاهش تدریجی توان زیستی بذر در طی انبارداري میگردد.
به منظور بررسی اثر زوال بذر بر میزان هدایت الکتریکی و شاخصهاي جوانهزنی بذر لوبیا چشمبلبلی، آزمایشی در سال 1396 در آزمایشگاه فناوري بذر دانشگاه یاسوج انجام گرفت. تیمار آزمایش شامل زوال بذر در چهار سطح در مدت زمانهاي صفر - بدون زوال - ، 24، 48 و 72 ساعت در شرایط دماي 41 درجه سانتیگراد و با رطوبت نسبی 95 درصد اجرا شد. نتایج نشان داد که با افزایش مدت زمان زوال شاخصهاي جوانهزنی از قبیل درصد جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی، شاخص بنیه طولی گیاهچه و شاخص بنیه وزنی گیاهچه کاهش یافت. بیشترین میزان نشت الکترولیتی مربوط به تیمار زوال 72 ساعت 60/86 - میکروزیمنس بر سانتیمتر - و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد 33/90 - میکروزیمنس بر سانتیمتر - بود. بطور کلی نتایج نشان داد که زوال بذر از طریق تخریب غشاء سلولی و افزایش میزان نشت مواد از غشاء جوانهزنی بذر لوبیا چشم بلبلی را به میزان زیادي تحت تأثیر قرار داد.
کلمات کلیدي: جوانهزنی، زوال بذر، کیفیت بذر، لوبیا چشمبلبلی، هدایت الکتریکی
مقدمه
زوال یا پیري بذر یکی از مشکلات عمده در تولید محصولات زراعی است، همچنین یک فرآیند غیرقابل انعطاف و برگشت ناپذیر است، اگرچه در نهایت بذر نیز مانند هر موجود زنده دیگري میمیرد، به نظر میرسد کاهش سرعت زوال به وسیلهي روشهاي انبارداري مناسب امکانپذیر باشد. جلوگیري یا به حداقل رساندن کاهش کیفیت بذر و قابلیت در طی انبار کردن به منظور کاشت در فصول بعدي براي گیاهان زراعی حیاتی و ضروري است . - 2 - طی زوال بذر بنیه بذر اولین جزء از کیفیت بذر است که کاهش مییابد. بنیه بذر را مجموعه تمام خصوصیاتی از بذر میدانند که تعیین کنندهي اندازهي بالقوهي کارکرد بذر یا توده بذري در حین جوانهزنی و سبزشدن گیاهچه است. براي ارزیابی اثرات زوال در جوانهزنی و رشد و نمو بذر میتوان از آزمونهاي قدرت بذر استفاده کرد.
یکی از آزمونهاي قدرت بذر آزمون نشت مواد یا هدایت الکتریکی میباشد که بر مبناي نشت مواد از بذر پایهریزي شده است هرچه یکپارچگی غشاء سلولی بیشتر باشد میزان نشت مواد و محتویات درون آن کمتر است. عاملی که باعث از دست رفتن یکپارچگی غشاء سلولی میشود زوال بذر میباشد. تغییرات مختلف بیوشیمیایی و متابولیکی در طی فرآیند زوال رخ میدهد که گونههاي فعال اکسیژن مانند پراکسیداسیون هیدروژن، رادیکال سوپراکسید و رادیکال هیدروکسیل باعث پراکسیداسیون چربیها، غیرفعال شدن آنزیمها خسارت به اسیدهاي نوکلئیک و در نهایت تخریب غشاي سلولی میشود که تحت این شرایط محتویات سلول به داخل آب تراوش کرده و هدایت الکتریکی محلول افزایش مییابد . - 5 - اگر محموله بذري داراي هدایت الکتریکی پایینتري باشد، داراي قدرت بذر بالاتر و توان سبز شدن بیشتري در طیفی از شرایط محیطی میباشد. در پژوهشی گزارش شد که با افزایش سطح زوال فاکتورهاي بیوشمیایی پراکسیداسیون لیپید و هدایت الکتریکی غشاء پلاسمایی افزایش یافت، همچنین در این پژوهش صفاتی نظیر درصد جوانهزنی، رشد گیاهچه و میزان سبزشدن با افزایش زوال کاهش یافت . - 7 -
در همین راستا این پژوهش با هدف بررسی اثر زوال بذر بر میزان هدایت الکتریکی و برخی شاخصهاي جوانهزنی بذر لوبیا چشمبلبلی انجام گرفت.
مواد و روش
به منظور بررسی اثر زوال بذر بر نشت مواد الکترولیکی و برخی شاخصهاي جوانهزنی بذر لوبیا چشمبلبلی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه فناوري بذر دانشکده کشاورزي دانشگاه یاسوج در سال 1396 انجام گرفت.
تیمارهاي آزمایش شامل زوال بذر در چهار سطح زوال تسریع شده - بدون زوال، 24، 48 و 72 ساعت - بود. به منظور انجام این آزمایش بذرها به مدت زمانهاي صفر - بدون زوال - ، 24، 48 و 72 ساعت در شرایط دماي 41 درجه سانتیگراد و با رطوبت نسبی 95 درصد قرار گرفتند . - 4 -
آزمون جوانهزنی استاندارد و هدایت الکتریکی
بدین منظور پس از اعمال زوال، 4 تکرار 25 تایی از بذور بدون زوال - شاهد - و زوال یافته لوبیا چشمبلبلی به روش روي کاغذي و در دماي متناوب 20-30 درجه سانتیگراد به مدت 8 روز در ژرمیناتور نگهداري شد و صفات جوانهزنی شامل درصد جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی، متوسط زمان جوانهزنی، طول گیاهچه، وزن گیاهچه، شاخص بنیه طولی و وزنی گیاهچه مطابق استانداردهاي ایستا - 2010 - محاسبه شد. براي سنجش آسیب وارده به غشاي سلولی بذرهاي بدون زوال و زوال یافته لوبیا چشمبلبلی 4 تکرار 50 بذري در 250 میلیلیتر آب مقطر غوطهور و به مدت 24 ساعت در دماي 20 درجه سانتیگراد ژرمیناتور نگهداري و سپس میزان هدایت الکتریکی محلول حاوي بذور برحسب میکروزیمنس بر سانتیمتر اندازهگیري شد
نتایج و بحث
اثرات زوال بذر بر روي صفات جوانهزنی
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر زوال بذر بر صفات درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، متوسط زمان جوانهزنی، طول گیاهچه، شاخص بنیه طولی گیاهچه، وزن گیاهچه و شاخص بنیه وزنی لوبیا چشمبلبلی در سطح احتمال یک و پنج درصد معنیدار شد - جدول. - 1
مقایسه میانگین اثر زوال بر برخی خصوصیات جوانهزنی و گیاهچهاي بذر لوبیا چشمبلبلی نشان داد که بیشترین درصد جوانهزنی 100 - درصد - ، ضریب سرعت جوانهزنی - 0/6 - ، طول گیاهچه 71/65 - میلیمتر - و شاخص بنیه طولی گیاهچه - - 71/65، وزن گیاهچه 70/15 - میلیگرم - و شاخص بنیه وزنی گیاهچه - - 70/15 مربوط به تیمار شاهد و کمترین میزان درصد جوانهزنی - 68/5 درصد - ضریب سرعت جوانهزنی - 0/24 - ، طول گیاهچه 47/7 - میلیمتر - ، شاخص بنیه طولی گیاهچه - 32/61 - ، وزن گیاهچه 46/45 - میلیگرم - و شاخص بنیه وزنی گیاهچه - 31/74 - مربوط به تیمار زوال 72 ساعت بود. بیشترین متوسط زمان جوانهزنی 2/74 - روز - مربوط به زوال 72 ساعت و کمترین مقدار 1/66 - روز - آن مربوط به تیمار شاهد میباشد. طبق نتایج نشان داده شده با افزایش سطح زوال شاخصهاي جوانهزنی و گیاهچهاي ذکر شده به جز متوسط سرعت جوانهزنی بذر لوبیا چشمبلبلی کاهش پیدا کردند - جدول. - 2
جدول -1 میانگین مربعات تجزیه واریانس اثر زوال بذر براي برخی خصوصیات جوانهزنی و گیاهچهاي بذر لوبیا چشمبلبلی
