بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثرات مقایسهای کودهای زیستی توأم با ارقام مختلف بر صفات کمی و کیفی لوبیا چشم بلبلی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در 1393 در مزرعه پژوهشی دانشگاه زابل - چاهنیمه - اجرا شد. فاکتور اول دو رقم لوبیا چشم بلبلی، رقم 29005 و ماک؛ و فاکتور دوم تلقیح بذور لوبیا با کودهای زیستی در 8 سطح شامل عدم کاربرد کود زیستی - شاهد - ، تلقیح پتابارور-2، تلقیح ازتوبارور-2، تلقیح جلبک دریایی، تلقیح تلفیقی پتابارور-2 و ازتوبارور-2، تلقیح تلفیقی جلبک دریایی و پتابارور-2، تلقیح تلفیقی جلبک دریایی و ازتوبارور-2 و تلقیح تلفیقی جلبک دریایی، پتابارور-2 و ازتوبارور-2 بود. تجزیه واریانس نشان داد رقم 29005 بالاترین اجزای عملکرد - تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام و وزن هزار دانه - ، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد پروتئین را به خود اختصاص داد. سیستمهای مختلف کود زیستی با تأثیر بر اجزای عملکرد - تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام و وزن هزار دانه - در مقایسه با عدم تلقیح باعث افزایش معنیدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک شد. عامل کود بر درصد نیتروژن نیز تأثیر داشت؛ برهمکنش رقم و سیستمهای مختلف کود زیستی تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنیدار شد؛ لذا با توجه به نتایج بدست آمده، در صورت انجام مطالعات تکمیلی، میتوان جهت حصول بالاترین عملکرد تلقیح بذور به صورت تلفیق جلبک دریایی، پتابارور-2 و ازتوبارور-2 و رقم 29005 را برای مناطق مشابه پیشنهاد کرد.
کلمات کلیدی: لوبیا چشم بلبلی، رقم، کودهای زیستی، عملکرد
مقدمه
لوبیا چشم بلبلی - Vigna unguiculata L. - یک لگوم یک ساله تابستانه با برگهای سه برگچه ای است که در دامنه وسیعی از بافتهای خاک از رسی سنگین گرفته تا شنی، به خوبی به عمل می آید. بهترین رشد این گیاه ذر خاکهای اسیدی ضعیف تا قلیایی ضعیف است .[18] از آنجا که کاربرد بی رویه کودهای شیمیایی باعث بروز مشکلات و خسارات زیادی به محیط زیست شده است، لذا در سال های اخیر توجه زیادی به استفاده از کودهای آلی و زیستی معطوف گردیده است .[12] کودهای زیستی در مقایسه با مواد شیمیایی، در چرخه غذایی تولید مواد سمی و میکروبی نمی کنند، و قابلیت تکثیر خودبه خودی دارند و باعث اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک میشوند [10] و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و از دیدگاه زیست محیطی ایمن هستند.[14]
برخی پژوهشگران گزارش کردهاند که باکتریهای محرک رشد از طریق فرآیندهای مختلفی از قبیل تثبیت نیتروژن، تولید هورمون های محرک رشد و ترشح آنزیم های مختلف، از قبیل آنزیم فسفاتاز و اسیدهای آلی که موجب محلول سازی فسفات و افزایش فسفات قابل جذب گیاه می شوند، عملکرد و اجزاء عملکرد گیاه را افزایش می دهند .[13] کود زیستی ازتو بارور 1- حاوی باکتری تثبیت کننده نیتروژن از جنس ازتو باکتر از تثبیت کنندههای اختیاری نیتروژن مولکولی بوده که در محیط ریشه گیاه توانایی ساخت و ترشح مقداری مواد بیولوژیکی فعال مانند اسید نیکوتینیک، اسید پنتوتنیک، بیوتین، ویتامینهای گروه B ، اکسینها، جیبرلینها و غیره را دارند که در توسعه سیستم ریشهای نقش مفید و مؤثری دارند و با بهبود جذب آب و عناصر غذایی و تثبیت بیولوژیکی نیتروژن، عملکرد گیاهان زراعی و همچنین ویژگیهای خاک را تحت تاثیر قرار میدهد .[9]
مطالعات بسیاری نقش مثبت ازتوباکتر و جلبک دریایی را در افزایش خصوصیات کمی و کیفی گیاهان به اثبات رسانده است .[9, 11,14, 6,7] در همین راستا اعلمی میلانی و همکاران [1] اعلام کردند بیشترین وزن هزار دانه بوته لوبیا از تیمار کود زیستی نیتروکسین - حاوی ازتوباکتر - و بیوسوپر فسقات حاصل شد. لذا تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن - ازتوبارور 1- و جلببک دریایی - و حل کننده پتاسیم - پتابارور- - 2 بر عملکرد کمی و کیفی دو رقم گیاه لوبیا چشم بلبلی 29005 - و ماک - به مرحله اجرا در آمد تاپتانسیل عملکرد این دو رقم و واکنش آنها در راستای کشاورزی پایدار به کودهای بیولوژیکی مشخص شود.
مواد و روشها
به منظور ارزیابی اثرات بررسی اثر کودهای زیستی بر عملکرد کمی و کیفی دو رقم لوبیا ، آزمایشی میدانی در اوایل بهار 1394 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی واقع در چاه نیمه شهرستان زهک اجرا گردید. پژوهشکده کشاورزی واقع در شرق زهک در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان زابل در موقعیت جغرافیایی 61 درجه و 41 دقیقه طول شرقی و عرض جغرافیایی 30 درجه و 54 دقیقه شمالی و ارتفاع 495 متر از سطح دریا قرار دارد. نتایج بدست آمده از تجزیه نمونه خاک قطعه آزمایش در جدول 1 آورده شده است.
این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید، در این آزمایش دو رقم لوبیا چشم بلبلی - رقم - 29005 و ماک - توده محلی زابل - به عنوان فاکتور اول و فاکتور دوم تلقیح بذور لوبیا با کودهای زیستی در 8 سطح شامل عدم کاربرد کود زیستی - شاهد - ، تلقیح کود زیستی پتابارور-2، تلقیح با ازتوبارور-2 ، تلقیح با جلبک دریایی، تلقیح تلفیقی پتابارور-2 و ازتوبارور-2، تلقیح تلفیقی جلبک دریایی و پتابارور-2، تلقیح تلفیقی جلبک دریایی و ازتوبارور-2 و تلقیح تلفیقی جلبک دریایی، پتابارور-2 و ازتوبارور-2 بودند. بعد از آماده سازی کرتها عملیات کاشت در20 فروردین ماه 1394 با قرار دادن سه یا چهار بذر در هر کپه با دست انجام گرفت. بذر گیاه لوبیا یک ساعت قبل از کشت با کودهای بیولوژیکی پتاسه بارور - 2 و ازتو بارور-1 و جلبک دریایی با نسبتهای مشخص 100 - گرم در هکتار - و بر اساس دستور العمل توصیه شده - ساخت شرکت زیست فناور سبز، شامل 108 عدد باکتری زنده و فعال در هر گرم کود بیولوژیک - تلقیح شدند.
برداشت نهایی در تاریخ 21 تیر ماه 1394 بعد از حذف حاشیه از یک متر مربع وسط هر کرت شامل چهار ردیف گیاه صورت گرفت. به منظور برداشت نهایی 21 - تیر ماه - 1394، در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، از هر کرت تعداد 10 بوته برداشت و اجزای عملکرد آنها، از قبیل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، قطر غلاف، تعداد کل دانه، طول غلاف و وزن هزار دانه اندازهگیری شد. همچنین برای تعیین میزان عملکرد دانه در هر کرت پس از حذف حاشیهها، سطحی معادل 2 متر مربع از هر کرت برداشت و پس از خشک شدن و بوجاری، وزن دانهها تعیین شد. برای اندازه گیری فسفر نیز از روش اسپکتروفتومتر و در طول موج 420 نانومتر - [15] استفاده گردید. درصد پروتئین دانه با استفاده از ضریب تبدیل 6/25 در درصد نیتروژن بدست آمد - پروانه، . - 1383 در پایان، تجزیه دادههای به دست آمده با استفاده نرم افزار آماری SAS نسخه 9/1 و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنه ای LSD در سطح % 5 انجام شد.
نتایج و بحث تعداد نیام در بوته
تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم، تلقیح کود زیستی - p<0/01 - و برهمکنش آنها - p<0/05 - بر تعداد نیام در بوته معنی دار شد - جدول . - 2 در بررسی برهمکنش رقم و کود مشخص شد کاربرد انواع کودهای زیستی به صورت جداگانه و تلفیقی، تعداد نیام در بوته در رقم 29005 را بیشتر از توده محلی - ماک - افزایش داد، به طوری که کاربرد سه گانه تلفیق کودهای زیستی - ازتوبارور-1، پتاسه بارور-2 و جلبک - ارقام ماک و 29005 را به ترتیب 12/40 و 18/09 درصد نسبت به شاهد - عدم کاربرد کود - افزایش داد - شکل . - 1 به طور کلی و با توجه به شکل 1 بیشترین تعداد نیام در بوته از تیمار ترکیبی کاربرد سه گانه کود زیستی به همراه رقم 13/79 - 290058 عدد - و کمترین آن از تیمار ترکیبی عدم کاربرد کود به همراه رقم بومی - ماک - 12/08 - عدد - حاصل شد. می توان گفت که هرچه تعداد شاخه های فرعی بیشتر باشد تعداد غلاف تشکیل شده در بوته نیز افزایش می یابد و برعکس هرچه تعداد شاخه های فرعی کاهش یابد، تعداد غلاف تشکیل شده در بوته نیز کاهش می یابد. بحث های مذکور با نتایج پژوهشگرانی مانند باقری و همکاران، [2]، و جوادی نیا [3] مطابقت دارد.
