بخشی از مقاله
چکیده
رشد شتابان جمعیت شهری و به تبع آن نیاز به مسکن از یک سو و جلو گیری از گسترش بی رویه ی شهرها برای استفاده ی بهینه از زمین شهری از سوی دیگر ،"مجتمعهای مسکونی در مقیاس بلند مرتبه "را در راستای توسعه ی پایدارشهری در کشورهای پیشرفته و درحال توسعه مطرح کرده است. ساختمان های بلند مرتبه شهری نقش بسیار مهمی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان از شهر دارند. در این مقاله به بررسی ادراک شهروندان از منظر ساختمان های بلند می پردازیم. دلیل این پژوهش بر ایجاد جلوه های معنایی و بصری منظر ساختمان های بلند در ادراک شهروندان بوده و در بخش های متعدد شناختی، احساسی، تفسیری و ارزش گذاری ارزیابی شده است. بلند مرتبه سازی در جهان از اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 چهره خود را به ثبت رسانده است که در ابتدا برای جوابگویی بشر به کمبود فضا و اقتدار قدرتها برای به رخ کشیدن قدرت های اقتصادی خودشان بود.اما کم کم برج ها علاوه بر نقش تجاری، نقش مسکونی به خود گرفتن به صورتی که در دهه های بعد برج های مسکونی درصدی بیشتر از برج های تجاریBاداری را به خود اختصاص دادند. بر اساس نتایج، بلند بودن ساختمان ها در شهر، عامل اصلی، توجه و احساس رضایتمندی مردم دانسته می شود که بیشتر تحت تأثیر بعد حسی ادراک بوده و پس از مدتی، کمتر مورد توجه قرار خواهد گرفت. روش پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای، میدانی و به صورت توصیفیBتحلیلی می باشد.
واژگان کلیدی: ساختمان های بلند، حس مکان، ادراک، حس رضایت، منظر شهری.
مقدمه
منظر شهری در مقیاس ها و سطوح مختلف قابل رویت ودرک است ،در هر کدام از این سطوح عناصر متفاوت و خاصی در تشکیل منظر شهری مؤثر هستند. بلند مرتبه سازی و توسعه فضایی در ارتفاع به عنوان محصول رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی و همچنین کمبود زمین مناسب جهت ساخت و ساز، در دهه های اخیر رواج یافته است. رشد شکلگیری این گونه ساختمانی با توجه به خصوصیات و ویژگیهای آن، در کنار آثار مثبت آن با محدودیتها و تهدیداتی نیز مواجه است - گلابچی، . - 1380 ساختمانهای بلند مرتبه شهری به واسطه ویژگی های کالبدی و بصری خود، نقش بسیار مهمی در خلق تصاویر ذهنی شهروندان از شهر دارند. ساختمان های بلند مرتبه تحت عنوان نشانه های شهری، یکی از عناصر پنج گانه خوانایی در شهرها هستند - لینچ، . - 1960 منحصر به فرد بودن و برجستگی - تمایز با محیط اطراف - دو ویژگی مهم یک نشانه در مقیاس شهری است - لینچ، . - 1389 علاوه بر ویژگی های عینی، محیط فیزیکی دارای معانی اجتماعی نیز می باشد 1979 - ، - Appleyard و در این میان، ساختمان های بلند، نقش مهمی در خلق معانی نزد شهروندان دارند. این بناها می توانند به نمادی از توسعه شهری، پیشرفت، هویت - در مقیاس محلی و ملی - و یا نشانه ای برای معرفی تمامیت شهر تلقی شوند. همچنان که بسیاری از شهرهای مطرح جهان به واسطه آثار شاخص معماری آن ها در ذهن متجلی می شوند .این نمادها رابطه میان شکل و محتوا، دال و مدلول، معناکننده و معناشونده هستند و تغییر در آن ها ممکن و جایز نیست - حبیبی و مقصودی . - 1368 ویژگی های عینی و ذهنی آثار معماری، همگی به واسطه تجلی فرم بیرونی و ارتباطی که با خاطرات و تصاویر ذهنی برقرار می سازند، بر ادارک و احساس شهروندان مؤثرند. از این جهت، منظربخش متجلی و ملموس فرم دانسته می شود که در آن تبلور بصری، کارکردی و معنایی عناصری که فضا را شکل می دهند، دیده می شود بنابراین مراد از منظر ساختمان های بلند، تجلی فیزیکی و عینی عناصر بصری - رنگ، فرم و... - ، عناصر کارکردی - عملکردها - و وجوه معنایی - معانی و مفاهیم - ساختمان های بلندمرتبه در پهنه شهر است. ساختمان بلندمرتبه، بنایی است که بیش از 32 متر ارتفاع داشته باشد. البته این ارتفاع در سایر کشورها با یکدیگر تفاوت هایی دارند. ماهیت غیر مسکونی بودن این بناها می تواند نقش مهمی در خلق نشانه های شهری داشته باشد، از این رو، بررسی ادراک شهروندان از این بناها اهمیت خاصی دارد این موضوع به ویژه در زمانی که در جریان ساخت بناهای بلند مرتبه در شهر به آرامی در حال شکل گیری و در حال سبقت از یکدیگرند. هدف این پژوهش بر وجوه معنایی وبصری منظر در ادراک شهروندان بوده و ادراک آنان در ابعاد متعدد شناختی، احساسی، تفسیری و ارزش گذاری ارزیابی شده است.
بیان مسأله
در این پژوهش ابتدا به ساختمان های بلند مرتبه ، منظر شهری و عوامل مؤثر برآن، حس دلبستگی به مکان و تأثیر عوامل بررسی شده بر احساس رضایت شهروندان از منظر شهری و نیاز های رفتاری در ساختمان های بلند که هدف طراحان ایجاد محیط هائی است که نیازهای انسانی را مرتفع نماید؛ از سوئی دیگر، رفتارها برای ارضای نیازها وارد عمل می شوند بررسی میشود و این پژوهش بر ایجاد جلوه های معنایی و بصری منظر ساختمان های بلند در ادراک شهروندان بوده است. بلند مرتبه ها اگر به طور صحیح و فکرشده در شهر استقرار یابند، میتوانند باعث شاخص شدن سیمای شهر و عوامل آن گردند و اگر ناصحیح قرار بگیرند، در رقابت بصری با دیگر عوامل شاخص سیما از تأثیرات بصری آنها می کاهند.
سوال پژوهش
.1کدام یک از ابعاد ادراک محیطی در ادراک شهروندان اولویت دارد؟ .2ادراک شهروندان از ساختمان های بلند شامل چه مؤلفه هایی است؟
.3چه عواملی باعث شاخص شدن ساختمان های بلند درسیمای شهر و عوامل آن شده است؟ .4کدام یک از ابعاد ادراک محیطی در ادراک شهروندان در درجه اول قرار دارد؟
فرضیه پژوهش
»فرضیه عبارت است از یک ایده غیر قطعی و آزمایشی راجع به قسمتی از طبیعت است که آن ایده در اثر و در ارتباط با مشاهدات به وجود می آید. مهم ترین مشخصه فرضیه آن است که فرضیه فقط یک تصور مقدماتی است و نوعی پیشنهاد آزمایشی است که بایستی امتحان شود. - « نبوی،1367، - 45 بر اساس موضوعات مطرح شده در بیان مساله و نیز در قالب اهداف تحقیق حاضر، فرضیه زیر قابل طرح است:
ساختمان های بلند مرتبه تحت عنوان نشانه های شهری، یکی از عناصر پنج گانه خوانایی در شهرها هستند و نقش مهمی در خلق معانی نزد شهروندان دارند. این بناها می توانند به نمادی از توسعه شهری، پیشرفت، هویت و یا نشانه ای برای معرفی تمامیت شهر تلقی شوند. از این رو، بررسی ادراک شهروندان از این بناها اهمیت خاصی دارد. بلند بودن ساختمان ها در شهر، عامل اصلی، توجه و احساس رضایتمندی مردم دانسته می شود که بیشتر تحت تأثیر بعد حسی ادراک بوده واگر به طور صحیح در شهر استقرار یابند، میتوانند باعث شاخص شدن سیمای شهر و عوامل آن گردند و اگر ناصحیح قرار بگیرند، از تأثیرات آنها می کاهند. بنابراین ساختما نهای بلند به سبب منحصربه فرد بودن، تشخیص پذیر بودن در زمینه خود، قابل رؤیت بودن از نقاط مختلف شهر و همچنین میزان تضادی که با عناصر پیرامون خود دارند، اهمیت خواهند یافت.
