بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف زئولیت بر جذب برخی عناصر غذایی در غده هویج، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار مصرف زئولیت Z0 - ، Z0/5، Z1، Z1/5، - Z2 به ترتیب شامل صفر - شاهد - ، 0/5، 1، 1/5، 2 گرم زئولیت در کیلوگرم خاک و در چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان اجرا گردید. بعد از برداشت محصول اندازهگیری برخی عناصر غذایی در غده هویج نظیر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم و کلسیم موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد که سطوح مختلف زئولیت بر همهی صفات در سطح یک درصد اثر معنیداری داشت. مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین غلظت منیزیم و کلسیم در تیمار 2 گرم زئولیت در کیلوگرم خاک به دست آمد. همچنین غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم غده هویج نیز در تیمار 2 گرم زئولیت بر کیلوگرم خاک هرکدام به ترتیب 1/17، 1/12 و 1/16 برابر نسبت به شاهد افزایش نشان داد.
واژگان کلیدی: زئولیت ، غلظت عناصر NPK غده هویج، هویج رقم نانتز
مقدمه
جهان امروز با دو چالش اساسی مواجه است از یک طرف با افزایش جمعیت نیاز به مواد غذایی روز به روز افزایش یافته و بالطبع تمام بخشهای تولیدی و بخصوص بخش کشاورزی باید از تمام ظرفیتهای خود برای تولید مواد غذایی استفاده کنند و از طرفی دیگر این توانایی باید برای سالهای متمادی و برای نسلهای آینده حفظ گردد - اله دادی و همکاران، . - 1385 افزودن مواد اصلاحی به خاک برای افزایش عملکرد و بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و گیاه یکی از مهمترین راههای مقابله با کمبود آب بشمار میرود. هویج با نام علمی Daucus carota L گیاهی علفی و دوساله است که به خانوادهی چتریان تعلق دارد. این گیاه از مهمترین سبزیها ریشهای غنی از ترکیبات فعال زیستی مثل کاروتنوئیدها و فیبرهای رژیمی با مقادیر مناسبی از چندین ترکیب فراسودمند دیگر میباشد . - Datt Sharma et al, 2012 - هویج به تغییرات محیطی ازجمله تنش خشکی بسیار حساس است و وقوع این تنش در هر مرحلهای از رشد عملکرد اقتصادی آن را تحت تأثیر شدید قرار میدهد . - Wicks, 2004 - زئولیت ها یک آلومینوسیلیکات کریستاله طبیعی و جز کانیهای قالب در سنگهای رسوبی هستند. زئولیت ها در سنگهای با سن، سنگ شناسی و ژئولوژی مختلف ایجاد میشوند و بهعنوان یک شاخص ارزشمند در سنگهای مادری رسوبی و رسوبات محیط هستند. از لحاظ ساختاری زئولیت ها تکنوسیلیکات هایی هستند که نشاندهنده یک ساختار سه بعدی شامل کاتیونهای مورد نیاز برای تعادل بار الکتریکی واحدهای تتراهدرال آلومینیوم و سیلیسیم هستند. داشتن منفذ و تخلخل از ویژگیهای بارز زئولیت میباشد. منافذ و خلل و فرج داخلی بهوسیله کاتیونها و مولکولهای آب اشغال شدهاند - سهرابی و میخک، . - 1392 نتایج اثر کاربرد زئولیت طبیعی بر ویژگیهای فیزیولوژیکی گل جعفری نشان داد استفاده از آن موجب افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک و کاهش آبشویی، باعث افزایش نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم قابلدسترسی در خاک گلدان شد - خوشخوی و همکاران، . - 1386 در تحقیقی مشاهده شد با افزودن زئولیت به خاک میزان عناصر غذایی از جمله روی، پتاسیم، نیتروژن، منیزیم و غیره در خاک تغییر مییابد و سرعت جذب این فلزات در خاک متعادلتر میشود به گونهای که این عناصر به صورت متناسبتری در دسترس گیاه قرار میگیرند و راندمان جذب و تأثیرگذاری آنها افزایش مییابد . - Samaranda et al, 2006 - همچنین نتایج نشان داد استفاده از زئولیت در باغ زیتون باعث افزایش میزان سطح پتاسیم قابل جذب در خاک شد که از این نظر تاثیر مطلوبی بر گیاه ایجاد کرده است . - Prez-Cabalero et al, 2008 -
مواد و روشها
برای بررسی تأثیر سطوح مختلف زئولیت بر جذب برخی عناصر غذایی در غده هویج آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار مصرف زئولیت Z0 - ، Z0/5، Z1، Z1/5، - Z2 به ترتیب شامل صفر - شاهد - ، 0/5،1، 1/5 و2 گرم سوپر جاذب در کیلوگرم خاک در چهار تکرار در شرایط گلخانه ای به مدت 4 ماه اجرا گردید. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده در جدول - 1 - آمده است.
جدول .1 برخی از ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک مورد آزمایش
کشت بذر هویج در اردیبهشت ماه سال 1396 انجام شد. در هر گلدان 10 بذر هویج کاشته و بعد از سبز شدن و استقرار گیاه به 3 بوته تنک گردید. به مدت چهار ماه گلدانها با دور آبیاری 5 روز به صورت وزنی آبیاری شدند. در پایان دوره رشد برداشت انجام شد. همچنین هرکدام از نمونههای غدههای هویج بهطور جداگانه در آون با دمای 75 درجه سانتیگراد تا رسیدن به وزن ثابت قرار داده شدند. بعد از این مرحله نمونههای گیاهی توزین و با آسیاب برقی بهصورت پودر درآمده، سپس یک گرم از نمونه پودر شده در دمای 550 درجه سانتی گراد در کوره الکتریکی خاکستر شد. سپس در پنج میلیلیتر اسیدکلریدریک دو نرمال حل گردید. محلول موجود پس از عبور از کاغذ صافی به حجم نهایی 50 میلیلیتر رسانده شد. درنهایت از این محلول برای اندازهگیری غلظت فسفر به روش آمونیوم مولیبدات وانادات، پتاسیم به روش شعله سنجی، نیتروژن به روش کجلدال و تعیین کلسیم و منیزیم به روش کلسیمتری استفاده شد.
برای تجزیه آماری از نرمافزارهای Spss Version 22 و Excel استفاده شد. مقایسه میانگین صفات با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس جدول - 2 - نشان میدهد که کاربرد زئولیت بر جذب عناصر غذایی در غده هویج در سطح یک درصد اثر معنی داری دارد.
جدول .2 تجزیه واریانس - مقادیر - F تأثیر سطوح مختلف زئولیت بر جذب برخی عناصر غذایی غده هویج
غلظت نیتروژن غده هویج
مقایسه میانگینها در جدول - 3 - نشان میدهد که افزودن زئولیت به خاک، غلظت نیتروژن غده هویج را در تمام تیمارها در مقایسه با تیمار شاهد بهطور معنیداری افزایش داده است. بهطوریکه غلظت نیتروژن غده هویج از 1/96 در تیمار شاهد به 2/29 در تیمار 2 گرم زئولیت در کیلوگرم خاک افزایش یافت. ولی بین تیمارهای Z0/5 و Z0 ازنظر آماری اختلاف معنیداری دیده نشد. بنابراین کاربرد زئولیت تاثیر معنیداری بر نیتروژن گیاه داشته و موجب افزایش درصد نیتروژن غده هویج شده است که مشابه نتایج فائزنیا - - 1383 و عامل زندهدل - 1391 - است. صالحی و همکاران - 1390 - با مقایسه تیمارها گزارش کردند که اختلاف معنیداری میان سطوح زئولیت مصرفی وجود داشت، به نحوی که غلظت نیتروژن جذب شده توسط گیاه افزایش یافت و غلظت نیتروژن در گیاه در اثر مصرف زئولیت در حدود 2/34 درصد بیشتر از شاهد بود.
جدول .3 مقایسه میانگین اثر سطوح مختلف زئولیت بر جذب برخی عناصر غذایی غده هویج
غلظت فسفر غده هویج
مقایسه میانگینها در جدول - 3 - نشاندهندهی این است که با افزایش زئولیت میزان فسفر غده هویج افزایش یافته است. بالاترین غلظت فسفر غده هویج در تیمار 2 گرم زئولیت در کیلوگرم خاک و کمترین مقدار آن در تیمار شاهد مشاهده شد . بهطوریکه غلظت فسفر در تیمار 2 گرم زئولیت در کیلوگرم خاک 1/12 برابر نسبت به تیمار شاهد افزایش داشته است. از طرفی بین تیمارهای Z1، Z1/5 و Z2 از نظر آماری اختلاف معنیداری دیده نشد.
