بخشی از مقاله
مقدمه
امروزه سیبزمینی غالباً براي مصارف انسانی کشت میشود. در طول تنها چهار قرن، سیبزمینی بعد از برنج، گندم و ذرت تبدیل به چهارمین محصول غذایی بزرگ در سطح جهان شده است. - رضایی و سلطانی، . - 1375 یکی از دلایل گسترش کشت سیبزمینی، وجود مقدار زیاد فیبر، نشاسته، پتاسیم، پروتئین، ویتامینها به ویژه ویتامین C و همچنین دیگر مواد معدنی میباشد.
اطلاعات اخیر نشان میدهد که سیبزمینی نسبت به گندم و برنج در واحد سطح به ترتیب 54 و 78 درصد پروتئین بیشتري تولید میکند. هیچ غذاي دیگري، حتی سویا، نمیتواند با سیب-زمینی از لحاظ تولید انرژي و ارزش غذایی در واحد سطح رقابت کند. . - Houghland, 1994 - کمبود روي و بور یکی از مهمترین و گستردهترین کمبودهاي عناصر غذایی در دنیا میباشد که باعث محدود شدن عملکرد و تولید محصولات زراعی میشود.
عنصر روي نقش مهمی در فرآیندهاي متابولیکی گیاه همچون فعالیت آنزیمها، سنتز پروتئین و متابولیسم کربوهیدراتها، لیپیدها، و اسیدهاي نوکلئیک دارد. این عنصر همچنین در فاکتور نسخه برداري و کنترل رشد شدید سلول و تمایز سلولی نقش دارد
بور وظایف زیادي را در گیاه به عهده دارد از جمله میتوان به رویش دانه گرده، رشد لوله گرده، جلوگیري از تخریب بافتها، متابولیسم اسیدهاي نوکلئیک، انتقال قندها، تراوایی غشاي سلولی و تنظیم هورمونهاي گیاهی اشاره کرد
با توجه به اهمیت روي و بور و نقش این دو عنصر بر سلامت جامعه تحقیق حاضر در جهت بررسی نقش این عناصر و اثرات متقابل آنها بر غلظت روي و بور در غده سیبزمینی انجام شد. از طرفی با توجه به اثرات متقابل بین روي و بور بر کلسیم غده، غلظت این عنصر نیز مورد بررسی قرار گرفت. در تحقیقهاي محدود که در گذشته توسط سایر محققین در این زمینه انجام گرفته بود تنها یک سطح از روي و بور مورد بررسی قرار گرفته اما در تحقیق حاضر سطوح مختلف روي و بور مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روش ها
آزمایش در ایستگاه تحقیقات جلگه رخ تربت حیدریه وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان خراسان رضوي در بهار سال 1391 انجام شد. این آزمایش در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار و 12 تیمار انجام شد. تیمارهاي مورد آزمایش شامل سه سطح روي 0 - ، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار - از منبع سولفات روي و چهار سطح بور 0 - ، 2/5، 5 و 10 کیلوگرم - از منبع اسید بوریک بود. وزن غدههایی که براي کشت در نظر گرفته شد بین 40 تا 60 گرم بود. بذرها از رقم اگریا و کلاس B بودند. نمونهبرداري از عمق صفر تا 30 سانتیمتري سطح خاك مورد کشت انجام گرفت. دو کیلوگرم از این نمونه به آزمایشگاه خاکشناسی ارسال و نتایج آن در جدول 1 نشان داده شده است. که بر اساس نتایج بدست آمده توصیه کودي انجام شد.
جدول - 1 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك مورد آزمایش
کودهاي سولفات روي و اسید بوریک - تیمارها - بر اساس نقشه طرح به کرتها اضافه شد و کودهاي اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم به ترتیب 150، 300 و 200 کیلوگرم در هکتار قبل از کشت به صورت دستی روي پشتهها قرار گرفت - بر اساس آزمون خاك - . میزان 175 کیلوگرم کود اوره در 3 تقسیط 75، 50 و50 کیلوگرم در هکتار همراه آب آبیاري در مراحل طول 10 سانتی متر بوتهها تا قبل از خاك دهی به خاك اضافه شد. از زمان خاك دهی تا ظهور گل در سه مرحله محلول پاشی با کودهاي کامل، کلات آهن و منگنز انجام شد.
در مرحله ي گل دهی کامل سولوپتاس به صورت محلول در آب آبیاري به زمین اضافه شد بعد از ریزش کامل گلها دو مرحله سولوپتاس محلول پاشی شد. در موقع برداشت محصول براي حذف اثر حاشیهاي از هر کرت 2 ردیف کنارها و یک متر و نیم از بالا و پایین کرت حذف، و از مساحت باقی مانده 10 بوته از هر کرت به تصادف براي تعیین غلظت عناصر موجود در غده سیبزمینی انتخاب شد اندازهگیري عناصر روي و بور در غدد سیبزمینی با استفاده از دستگاه جذب اتمی بعد از سوزاندن خشک نمونههاي گیاهی در کوره با اسیدکلریدریک اندازهگیري شد
نتایج و بحث غلظت روي در غده
با توجه به جدول 2 اثرات اصلی روي و بور بر غلظت روي در غده سیبزمینی در سطح 1 درصد معنیدار شد اما اثرات متقابل روي و بور معنیدار نشد.
جدول - 2 تجزیه واریانس مربوط به سطوح مختلف روي و بور بر غلظت روي درغده سیبزمینی
شکل 1 نشان میدهد عدم کاربرد اسید بوریک باعث حصول بیشترین غلظت روي در غده سیب زمینی شده است. زمانی که 2/5 کیلوگرم در هکتار اسید بوریک مصرف شد غلظت روي غده کاهش یافت اما نسبت به حالت عدم کاربرد معنیدار نبود. با افزایش کاربرد 5 کیلوگرم اسید بوریک در هکتار غلظت روي در غده نسبت به عدم کاربرد و استفاده از 2/5 کیلوگرم اسید بوریک کاهش داشت. کمترین غلظت روي در غده با کاربرد 10 کیلوگرم اسید بوریک بدست آمد که نسبت به عدم کاربرد و استفاده از 2/5 کیلوگرم در هکتار در سطح 5 درصد معنیدار بود.
شکل - 1 اثرات اصلی سطوح مختلف بور بر غلظت روي در غده سیبزمینی
با توجه به شکل 2 افزایش سطوح کاربرد سولفات روي باعث افزایش غلظت روي در غده سیب زمینی شد. بیشترین غلظت روي در غده با کاربرد 80 کیلوگرم سولفات روي بدست آمد که نسبت به کاربرد 40 کیلوگرم سولفات روي و عدم کاربرد آن در سطح 5 درصد معنیدار بود. از طرفی زمانی که 40 کیلوگرم در هکتار سولفات روي مصرف شد غلظت روي در غده نسبت به عدم کاربرد آن بیشتر بود و این افزایش در سطح 5 درصد معنیدار بود.
شکل - 2 اثرات اصلی سطوح مختلف روي بر غلظت روي در غده سیبزمینی
با توجه به جدول 3 بیشترین غلظت روي در غده با اعمال 80 کیلوگرم سولفات روي و عدم کاربرد اسید بوریک بدست آمد که نسبت به شاهد در سطح 5 درصد معنیدار شد. در این گروه کمترین مقدار روي در غده با کاربرد تیمار 10 کیلوگرم در هکتار اسید بوریک و عدم کاربرد سولفات روي بدست آمد که نشان دهنده کاهش غلظت روي در غده با افزایش سطوح بور بود اما افزایش سطوح روي باعث افزایش غلظت روي در غده شد. که احتمالا دلیل این امر را میتوان اثر متقابل منفی بین روي و بور دانست یعنی استفاده از سطوح بالاي بور باعث اختلال در جذب روي شده است.
جدول - 3 تجزیه واریانس مربوط به سطوح مختلف روي و بور بر غلظت بور غده سیبزمینی
