بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر غلظتهای مختلف نیتروژن، پتاسیم و فسفر بر میزان جذب عناصر غذایی پر مصرف توسط گیاه توتفرنگی رقم سلوا در کشت هیدروپونیک، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل عناصر نیتروژن در سه سطح 100 ، 130 و 160 ، فسفر در سه سطح 50، 75 و 100 و پتاسیم در سه سطح 160،190 و 220 میلی گرم در لیتر بودند. نمونه برداری طی دو مرحله، پایان مرحله رشد رویشی و پایان مرحله میوهدهی گیاه انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای مختلف تاثیر معنیداری بر جذب عناصر غذایی پر مصرف در اندام هوایی گیاه در هر دو مرحله رشد رویشی و میوهدهی و همچنین عناصر جذب شده توسط میوه داشتند. همچنین جذب عناصر غذایی توسط میوه با افزایش سطوح تیمارها به دلیل بالا رفتن شوری محلول غذایی کاهش یافت.
واژه های کلیدی: توت فرنگی، جذب، عناصر ماکرو، محلول غذایی
مقدمه
امروزه تولید محصولات در محیط های کنترل شده گلخانهای، به دلیل افزایش تقاضا برای تولید محصول بیشتر با کیفیت بالاتر و خارج از فصل، با سرعت چشمگیری رو به افزایش است. دراین میان بهرهگیری از روشهای آبکشت و در آینده هواکشت، امکان افزایش عملکرد و کیفیت محصولات را درگلخانهها فراهم آورده است - ملکوتی،. - 1384 موفقیت یا شکست در پروژه کشت هیدروپونیک اساسا بستگی به برنامه صحیح مدیریت محلول غذایی آن دارد . - Johnson et al., 2010 - وضعیت تغذیه گیاه توت فرنگی علاوه بر عملکرد ، به شدت کیفیت و ماندگاری محصول را تحت تأثیر قرار میدهد. در رابطه با تغذیه گیاه توت فرنگی در سیستم هیدروپونیک اطلاعات پراکندهای موجود است که از جمله آنها میتوان به پژوهشهای صورت گرفته در دانشگاه فلوریدا اشاره نمود - Biksa, 2006 - که بر اساس آن محلول غذایی مناسب برای کاشت توت فرنگی به صورت زیر ذکر شده است: ppm 80 نیتروژن، ppm 50 فسفر، ppm 85 پتاسیم، ppm 100-95 کلسیم، ppm50 منیزیم، ppm 56 گوگرد، ppm2/8 آهن، ppm0/6 بور، ppm0/4 منگنز، ppm0/1 مس، ppm0/2 روی و ppm0/003 مولیبدن.
توتفرنگی در مراحل مختلف رشد خود نیازهای غذایی متفاوتی دارد. به گونهای که وقتی که بوتهها جوان هستند، محلول غذایی رقیقتر بوده و موقع گلدهی و میوهدهی ،غلظت عناصر غذایی افزایش مییابد. برای مثال Pirot et al - 2003 - در یک مطالعه گلخانهای محلول غذایی مناسب برای مرحله رشد رویشی را محلولی شامل مقادیر 5/5،1/11، 1/5، 0/5، 3/5، 4/5 و 1/5 میلیمول در لیتر برای یونهای نیترات، فسفات، سولفات، آمونیوم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم و در مرحله گلدهی / میوه دهی برابر با 11، 1/5، 1/5، 0 ، 5/5، 3/5 و 1/5 میلیمول در لیتر معرفی نمودند.
غلظت عناصر غذایی جذب شده توسط گیاه در مراحل مختلف رشد متفاوت است. Monard and Lacroix - 1989 - تاثیر زمان نمونه برداری بر غلظت عناصر غذایی پر مصرف در توت فرنگی را به صورت زیر ارائه دادند - جدول . - 1 انجام اطلاعات لازم برای مدیریت صحیح کشت هیدروپونیک توت فرنگی با توجه به توسعه روز افزون آن در کشور یکی از ضروریات تولید این محصول به شمار می آید. از جمله ارقام متداول توتفرنگی که در اصفهان کشت میشود، رقم سلوا است. امروزه فرمولهای کودی متفاوتی در نقاط مختلف توسط کشاورزان مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجا که ویژگیهای اقلیمی مناطق مختلف بر احداث گلخانه و کشتهای گلخانهایی اثرگذار است، بنابراین لازم است فرمولهای کودی موجود، در سایر مناطق نیز بهینهسازی شوند. با توجه به نقش بسیار مهم سه عنصر اصلی پر مصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم در صفات رویشی و ویژگیهای میوه توت-فرنگی این تحقیق با هدف بررسی تاثیر غلظتهای مختلف عناصر مذکور بر میزان جذب عناصر غذایی پر مصرف توسط گیاه توتفرنگی در شرایط منطقه اجرا شد.
مواد و روشها
این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در گلخانه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان اجرا شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل عناصر پر نیاز نیتروژن در سه سطح 100 ، 130 و 160 میلیگرم در لیتر از منبع نیترات آمونیوم، فسفر در سه سطح 50، 75 و 100 میلیگرم در لیتر از منبع پتاسیم دی هیدروژن فسفات و پتاسیم در سه سطح 160،190 و 220 میلیگرم در لیتر از منبع سولفات پتاسیم بود. محیط کشت به کار رفته در این مطالعه مخلوط کوکوپیت و پرلیت - به ترتیب به نسبت 70 و 30 درصد - و رقم مورد استفاده رقم سلوا - به عنوان یکی از ارقام متداول در استان اصفهان - بود. سایر عناصر مورد نیاز گیاه از جمله عناصر میکرو و عناصر کلسیم و منیزیوم با توجه به مقدار متوسط ارائه شده در منابع موجود به صورت کلسیم 150، منیزیم 50 ، مس 0/5، آهن 5، روی 0 /25، منگنز 2 ، بور 0/5 و مولیبدن /005 میلی گرم در لیتر - Biksa, 2006 - تامین شد.
هر واحد آزمایش شامل سه عدد گلدان بود. مدت زمان و میزان آبیاری بر اساس دما و رطوبت گلخانه و دوره رشد گیاه به نحوی تنظیم شد که بستر گیاه همواره در حالت Fc باشد. نمونهبرداری در پایان مرحله رشد رویشی و مرحله میوهدهی انجام شد. نمونههای گیاهی - اندام هوایی و میوهها به صورت جداگانه - پس از وزن شدن ، با استفاده از آب مقطر شستشو و تا زمانی که وزن خشک آنها ثابت شود در آون قرار داده شدند - در دمای 70 درجه به مدت 48 ساعت - . اندام هوایی و میوههای خشک شده آسیاب و برای اندازهگیری غلظت عناصر غذایی مختلف مورد تجزیه گردیدند. غلظت عناصر غذایی مختلف در اندام هوایی گیاه و میوه، پس از هضم نمونه ها با کمک اسید سولفوسالیسیلیک اندازهگیری شد. در پایان دادههای به دست آمده با استفاده از مدل آماری SAS پردازش شده و در صورت معنی دار شدن صفات مورد بررسی مقایسه میانگین ها انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر تیمارهای مختلف نیتروژن، فسفر و پتاسیم در محلول غذایی و نیز اثرات متقابل این عناصر با یکدیگر، بر میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم موجود در اندام هوایی گیاه توت فرنگی در مرحله رشد رویشی گیاه در سطح 1درصد معنی دار بوده است - جدول . - 2
نتایج تجزیه واریانس در مرحله میوهدهی نیز نشاندهنده تاثیر معنیدار - در غالب موارد در سطح 1 درصد - تیمارهای مختلف بر میزان عناصر پرنیاز شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیوم اندازهگیریشده در اندام هوایی گیاه تو ت-فرنگی و نیز معنیدار بودن اثرات متقابل آنها بر غلظت عناصر مذکور در اندام هوایی گیاه بود - جدول. - 3
بررسی مقایسه میانگینهای مرکب سطوح مختلف نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای عناصر پرمصرف اندازهگیری شده در اندام هوایی گیاه توت فرنگی براساس آزمون دانکن، در مرحله رشد رویشی در جدول 5 آورده شده است. مطابق جدول 5 بیشترین میزان نیتروژن در اندام هوایی در مرحله رشد رویشی در تیمارهای حاوی بالاترین سطح نیتروژن - 160 میلیگرم در لیتر - به جز تیمارهای N160P100K190 و N160P100K220 مشاهده شد . به نظر میرسد در این دو تیمار وجود سطوح بالای عناصر غذایی با افزایش شوری در محیط تاثیر منفی بر جذب گیاه دارد. در مرحله میوهدهی نیز تقریبا همین روند تکرار شده است. کاهش میزان نیتروژن موجود در اندام هوایی در غلظتهای بالاتر محلول غذایی میتواند به دلیل کاهش جذب گیاه در نتیجه افزایش شوری محلول غذایی باشد. Rahimi and Biglarifard - 2011 - هم در پژوهش انجام شده بر روی گیاه توتفرنگی، به نتایج مشابهی رسیدند. بیشترین غلظت فسفر در اندام هوایی در هر دو مرحله رشد رویشی و میوهدهی در تیمار
