بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر غلظت نیتروژن، پتاسیم و فسفر بر عملکرد و شاخصهای رشد توتفرنگی رقم سلوا در کشت هیدروپونیک، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل عناصر نیتروژن در سه سطح 100، 130 و 160 ، فسفر در سه سطح 50، 75 و 100 و پتاسیم در سه سطح 160،190 و 220 میلیگرم در لیتر بودند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که سطوح مختلف نیتروژن، فسفر و پتاسیم تأثیر معنیداری بر عملکرد و شاخصهای رشد توتفرنگی شامل وزن تر و خشک اندام هوایی ، وزن میوه، سطح برگ و ... داشتند. میزان اسیدیته قابل تیتر و درصد مواد جامد محلول با افزایش سطوح تیمارهای مورد مطالعه افزایش یافت. به طور کلی تیمار N130P100K160 به دلیل افزایش عملکرد و بهبود شاخصهای رشد گیاه توتفرنگی و نیز ایجاد شوری کمتر در محیط کشت، مناسبتر از سایر غلظتها ارزیابی شد.
واژه های کلیدی: توت فرنگی، محلول غذایی، شاخصهای رشد، عملکرد، عناصر پرمصرف
مقدمه
امروزه تولید محصولات در محیط های کنترل شده گلخانهای به روش هیدروپونیک، به دلیل افزایش تقاضا برای تولید محصول بیشتر با کیفیت بالاتر و خارج از فصل، با سرعت چشمگیری رو به افزایش است. از مزایای این روش کشت میتوان به امکان کنترل دقیق آب، مواد غذایی و شرایط محیطی اشاره کرد . - Johnson et al., 2010 - موفقیت یا شکست در پروژه کشت هیدروپونیک اساسا بستگی به برنامه صحیح مدیریت محلول غذایی آن دارد . - Bugbec, 1999 -
توت فرنگی یکی از ریزمیوه های مناطق معتدله است، که به دلیل غنی بودن از انواع ویتامین ها و عناصر معدنی طرفداران زیادی دارد. وضعیت تغذیه گیاه توت فرنگی علاوه بر عملکرد ، به شدت کیفیت و ماندگاری محصول را تحت تأثیر قرار می دهد. Pirot et al - 2003 - در یک مطالعه گلخانه ای محلول غذایی مناسب برای مرحله رشد رویشی را محلولی شامل مقادیر 5/5،1/11، 1/5، 0/5، 3/5، 4/5 و 1/5 میلی مول در لیتر برای یون های نیترات،فسفات ، سولفات، آمونیوم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم و در مرحله گلدهی / میوه دهی برابر با 11، 1/5، 1/5، 0 ، 5/5، 3/5 و 1/5 میلی مول در لیتر معرفی نمودند. Nam et al - 2006 - میزان بهینه عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در محلول غذایی برای کشت توت فرنگی را به ترتیب 30، 1 و 10 میلی مول در لیتر گزارش نمودند.
رقم متداول توتفرنگی که در اصفهان کشت میشود، رقم سلوا است. ویژگیهای اقلیمی مناطق مختلف - از لحاظ ارتفاع از سطح دریا، مدت و شدت تابش نور، جهت باد، هدایت الکتریکی آب مورد استفاده و ... - بر احداث گلخانه و کشتهای گلخانه-ایی اثرگذار است. بنابراین لازم است فرمولهای کودی موجود در مناطق مورد کشت مورد مطالعه قرار گرفته و بهینهسازی شوند. با توجه به نقش بسیار مهم سه عنصر اصلی پر مصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم در صفات رویشی و ویژگیهای میوه توتفرنگی ضروری است غلظتهای مختلف سه عنصر اصلی پرمصرف بر خصوصیات کمی و کیفی توتفرنگی رقم پر کشت و کار سلوا در شرایط اصفهان بررسی شود.
مواد و روشها
این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در گلخانه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان اجرا شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل عناصر پر نیاز نیتروژن در سه سطح 100 ، 130 و 160 میلی گرم در لیتر از منبع نیترات آمونیوم، فسفر در سه سطح 50، 75 و 100 میلی گرم در لیتر از منبع پتاسیم دی هیدروژن فسفات و پتاسیم در سه سطح 160،190 و 220 میلی گرم در لیتر از منبع سولفات پتاسیم بود. محیط کشت به کار رفته در این مطالعه مخلوط کوکوپیت و پرلیت - به ترتیب به نسبت 70 و 30 درصد - و رقم مورد استفاده رقم سلوا - به عنوان یکی از ارقام متداول در استان اصفهان - بود. سایر عناصر مورد نیاز گیاه از جمله عناصر میکرو و عناصر کلسیم و منیزیوم با توجه به مقدار متوسط ارائه شده در منابع موجود به صورت کلسیم 150، منیزیم 50 ، مس 0/5، آهن 5 ، روی 0 /25 ، منگنز 2 ، بور 0/5 و مولیبدن /005 میلی گرم در لیتر - Biksa , 2006 - تامین شد. هر واحد آزمایش شامل سه عدد گلدان بود. مدت زمان و میزان آبیاری بر اساس دما و رطوبت گلخانه و دوره رشد گیاه به نحوی تنظیم شد که بستر گیاه همواره در حالت Fc باشد. در نهایت وزن تر و خشک میوه و اندام هوایی ، سطح برگ، مواد جامد محلول - TSS - ، اسیدیته میوه - pH - و اسیدیته قابل تیتر - Ta - در میوه های تازه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس داده ها و مقایسات میانگین به روش آزمون دانکن با استفاده از مدل آماری SAS انجام گرفت.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اثر متقابل عناصر پرمصرف ازت، فسفر و پتاسیم بر بر وزن تر و خشک اندام هوایی و سطح برگ گیاه توتفرنگی معنیدار بود - جدول . - 1
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس تاثیر برخی عناصر پرنیاز بر صفات اندازهگیری شده در میوه توتفرنگی
نتایج حاصل از برهمکنش غلظتهای مختلف ازت، فسفر و پتاسیم بر میانگین وزن تر و خشک اندام هوایی و سطح برگ در جدول 2 آورده شده است. بیشترین مقادیر این صفات در ترکیب N160P100K190 به دست آمد. ترکیب ذکر شده با ترکیب N160P100K160 برای صفات وزن تر اندام هوایی و سطح برگ اختلاف معنیداری نداشتند و در بالاترین سطح قرار گرفتند. در این تحقیق غلظت بالای نیتروژن 160 - میلیگرم در لیتر - به همراه غلظت بالای فسفر 100 - میلیگرم در لیتر - و غلظت متوسط پتاسیم 190 - میلیگرم در لیتر - بیشترین وزن تر اندام هوایی 65/95 - گرم - ، وزن خشک اندام هوایی 26 - گرم - و سطح برگ 110/25 - سانتیمتر مربع - را به خود اختصاص دادند. در پژوهش خلد برین و اسلامزاده - 1380 - نیز افزایش ازت موجب افزایش سطح برگ در بوته شد. در سطوح بالای نیتروژن به علت تولید بیشتر کلروفیل و افزایش میزان فتوسنتز، سطح برگ افزایش مییابد.
جدول -2 مقایسه میانگین اثرات متقابل ازت، فسفر و پتاسیم بر وزن تر و خشک اندام هوایی و سطح برگ
در هر ستون میانگین هایی که دارای حروف متفاوت هستند در سطح 5 درصد آزمون چند دامنهایی دانکن تفاوت معنی دار دارند.
Choi and Kim - 2006 - گزارش کردند که وزن خشک تولید شده به طور معنیداری با افزایش غلظت نیتروژن و فسفر مرتبط بود، اما تحت تاثیر افزایش غلظتهای پتاسیم قرار نگرفت. در سطوح بالای نیتروژن به علت تولید بیشتر کلروفیل و افزایش میزان فتوسنتز، سطح برگ افزایش مییابد. همچنین با توجه به نقش مثبت نیتروژن در ساخت اندامهای رویشی مثل برگها و شاخسارهها، مصرف زیاد آن باعث تحریک رشد رویشی، افزایش سبزینگی برگها و به تعویق افتادن تشکیل گل و میوه میشود. افزایش غلظت پتاسیم از 160 به 190 میلیگرم در لیتر، وزن خشک اندام هوایی را افزایش داد، اما تاثیر معنی-داری بر وزن تر اندام هوایی و سطح برگ نداشت. به نظر میرسد به دلیل اینکه پتاسیم در صفات کیفی میوه نقش پررنگتری دارد، افزایش غلظت آن اثرمعناداری بر وزن تر اندام هوایی و سطح برگ نداشته است. بر اساس نتایج بهدست آمده، رشد رویشی گیاه در تیمارهای با افزایش غلظت پتاسیم 220 - میلیگرم در لیتر - کاهش یافت. میرمحمدی میبدی و قره-یاضی - - 1381 گزارش کردند که جذب عناصر اصلی غذایی همچون منیزیوم، کلسیم و آمونیوم در نتیجه مصرف زیاد پتاسیم به شدت کاهش مییابد. از سویی میزان زیاد پتاسیم میتواند مانع جذب کلسیم و منیزیم کافی توسط گیاه شود و عکس آن نیز صادق میباشد . - Ebrahimi et al.,2012 -
