بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر نیتروژن و کشت مخلوط نخود فرنگی - حع - Pisum sativum و کاهو - .ع - Lactuca sativa بر عملکرد بوته و اجزاي آن در نخود فرنگی، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در سه تکراردر مزرعه دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 1393-94 اجرا گردیدح عاملهاي مورد بررسی شامل نیتروژن در سه سطح 0 - ، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار - و الگوي کاشت در نه سطح - کشت خالص نخود فرنگی، %67 نخود فرنگی و %33 کاهو، %50 نخود فرنگی و%50 کاهو، %33 نخود فرنگی و %67 کاهو، %100 نخود فرنگی و %33 کاهو، %100 نخود فرنگی و %50 کاهو،%100 نخود فرنگی و %67 کاهو، %100 نخود فرنگی و %100 کاهو و کشت خالص کاهو - بود. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته در تیمارهاي افزایشی بیشتر از جایگزینی و خالص نخود فرنگی بود اما تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه بوته، وزن غلاف بدون دانه در بوته، وزن دانه در بوته و وزن غلاف در بوته در تیمارهاي جایگزین و خالص بیشتر از افزایشی بود. با افزایش مقدار مصرف نیتروژن، همه صفات افزایش نشان دادند بهطوريکه بیشترین مقدار این صفات از مصرف 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد.
مقدمه
بیشترین مزیت کشت مخلوط افزایش تولید محصول از یک قطعه زمین با ایجاد قابلیت استفاده بیشتر از منابع رشد و نمو موجود میباشد. بهعلاوه، در کشت مخلوط حاصلخیزي خاك با تثبیت بیولوژیکی نیتروژن با استفاده از گیاهان لگومینوز توسعه مییابد و حفاظت خاك نسبت به تک کشتی افزایش مییابد. یکی از راهکارهاي دستیابی به کشاورزي پایدار، بهکارگیري مخلوطی از گونههاي مختلف، ارقام و یا ایزولاینهاي مختلف در زراعت میباشد . - 3 -
نتایج بررسی الگوهاي مختلف کشت مخلوط جایگزین سویا و ارزن معمولی نشان داد که کشت مخلوط اثر معنیداري روي تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن 100 دانه سویا داشت . - 1 - همچنین، تعداد دانه و غلاف در بوته، عملکرد اقتصادي، عملکرد بیولوژیک و ارتفاع بوته سویا تحت تأثیر کشت مخلوط لوبیا و ریحان قرار گرفت . - 2 - نتایج برخی از محققان حاکی از افزایش تعداد غلاف و تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه با مصرف نیتروژن بود . - 4 -
مواد و روشها
آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 1393-94 اجرا گردید. مشخصات فیزیکوشیمیایی خاك مزرعه در جدول 1 آورده شده است.
جدول -1 مشخصات خاك مزرعه دانشگاه گنبد کاووس
عامل نیتروژن در سه سطح شامل 0، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار و الگوي کاشت در نه سطح شامل کشت خالص نخودفرنگی، %67 نخود فرنگی و %33 کاهو، %50 نخود فرنگی و%50 کاهو، %33 نخود فرنگی و %67 کاهو، %100 نخود فرنگی و%33 کاهو، %100 نخود فرنگی و %67 کاهو، %100 نخود فرنگی و %50 کاهو، %100 نخود فرنگی و %100 کاهو و کشت خالص کاهو بود. در این بررسی از کاهوي سفید فرانسوي و رقم آسگرو نخود فرنگی استفاده شد. تعداد ردیفهاي کاشت در کشت خالص و کشت مخلوط جایگزین 50 درصد شامل 4 خط، در کشت مخلوط جایگزین %67 نخود فرنگی و %33 کاهوو %33 نخود فرنگی و %67 کاهو شامل 5 خط و در کشت مخلوط افزایشی شامل 4 خط نخود فرنگی به فاصله 30 سانتیمترو 4 خط کاهو به فاصله 15 سانتیمتر از نخود فرنگی به طول 3 متر بود. در زمان کاشت 100 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل در هکتار مصرف گردید. نیتروژن خالص - اوره 46 درصد - با توجه به میزان تعیین شده در تیمارها بهصورت پایه و سرك - هر یک 50 درصد - مصرف شد. کشت در اواخر آذر ماه 1393 انجام شد. در کشت خالص، فاصله بوته روي ردیف براي کاهو 20سانتیمتر و براي نخود فرنگی 10 سانتیمتر در نظر گرفته شد. در هر کپه دو بذر نخود فرنگی کاشته شد که در مرحله 3- 4برگی بوتههاي اضافی نخود فرنگی حذف شدند. کشت کاهو بهصورت نشائی انجام شد. در تیمار %67 نخود فرنگی و %33کاهو کشت بهصورت نخود فرنگی- کاهو- نخود فرنگی- نخود فرنگی– کاهو و در تیمار %33 نخود فرنگی و %67 کاهو کشت بهصورت نخود فرنگی- کاهو- کاهو- نخود فرنگی- کاهو بود. برداشت غلاف سبز نخود فرنگی پس از پر شدن دانه - قابل عرضه به بازار - و کاهو پس از رشد کافی - قابل عرضه به بازار - با حذف ردیفهاي حاشیه و نیممتر از دو طرفردیفهاي وسط انجام شد. براي تعیین وزن خشک، نمونهها ابتدا پژمرده و سپس در دماي 70 درجه سانتیگراد بهمدت 48ساعت در داخل اون الکتریکی قرار داده شدند. تجزیه آماري دادهها با استفاده از نرم افزار آماري انجام شد.براي مقایسه میانگینها از آزمون حداقل تفاوت معنیدار جخحعض در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس حاکی از معنیدار شدن اثر الگوي کاشت بر کلیه صفات مورد بررسی در سطح یک درصد میباشد. اثرنیتروژن بر تعداد دانه در غلاف در سطح پنج و بر بقیه صفات در سطح یک درصد معنیدار شد
جدول -2 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - اثر الگوي کاشت و نیتروژن بر صفات مورد بررسی نخود فرنگی
صفات مورفولوژیک، عملکرد غلاف و اجزاي آن در نخود فرنگی:
بیشترین ارتفاع بوته از الگوي کاشت مخلوط افزایشی%100 نخود فرنگی %100 + کاهو با 89/72 سانتیمتر حاصل شد که با سایر الگوهاي کشت مخلوط افزایشی و کشت مخلوط جایگزین %33 نخود فرنگی و %67 کاهو اختلاف معنیدار نداشت - جدول . - 3 افزایش ارتفاع در این الگو را میتوان به افزایش تراکم در کشت مخلوط و در نتیجه رقابت براي دسترسی به نور نسبت داد . - 5 - کاهش تعداد ردیف نخود فرنگی در کشت مخلوط جایگزین باعث افزایش تعداد غلاف در بوته شد. در تیمارهاي کشت مخلوط افزایشی، تعداد غلاف در بوته کمتر از تیمارهاي کشت مخلوط جایگزین بود. در تیمارهاي جایگزین، افزایش تعداد ردیف را میتوان عامل اصلی کاهش تعداد غلاف در بوته نخود فرنگی بهعلت رقابت بیشتر بین بوتهها دانست.تعداد دانه در غلاف همانند تعداد غلاف در بوته در تیمارهاي جایگزین بیش از تیمارهاي افزایشی بود. افزایش رقابت بین بوته هاي نخود فرنگی و کاهو در تیمارهاي کشت مخلوط افزایشی باعث کاهش تعداد دانه در غلاف در این تیمارها شد. بالا بودن تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تیمارهاي کشت مخلوط جایگزین باعث افزایش تعداد دانه در بوته در این تیمارها شد بهطوريکه حداکثر تعداد دانه در بوته مربوط به تیمار کشت مخلوط جایگزین %33 نخود فرنگی و %67 کاهو بود.زیاد بودن تعدا غلاف در بوته در تیمارهاي جایگزین باعث افزایش وزن غلاف بدون دانه در بوته شد. معمولاً تعداد دانه درغلاف مقدار ثابتی است بنابراین، وزن پوسته غلاف تابع تعداد غلاف میباشد. وزن پوسته غلاف و وزن دانه در بوته در تیمارهاي جایگزین بیش از افزایشی بود لذا وزن غلاف در بوته نیز در این تیمارها بیش از تیمارهاي دیگر بود.برخی محققان با بررسی الگوهاي کشت مخلوط جایگزین سویا و ارزن معمولی، بیشترین تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در بوته را در نسبتهاي برابر سویا و ارزن - 50:50 - گزارش کردند . - 1 - با توجه به اینکه با کاهش میزان تراکم نخود فرنگی در کشت مخلوط جایگزین نسبت به کشت خالص بهدلیل عدم حضور گیاه هم نوع در ردیفهاي مجاور، میزان رقابت درون گونهاي بین بوتهها کاهش یافت 1 - و - 2 و منجر به افزایش این صفات شد.
