بخشی از مقاله
نوع بستر کشت بر رشد محصولات هیدروپونیک تاثیر دارد. به منظور انتخاب بستر کشت مناسب، در شرایط کشت بدون خاک آزمایش با سه تیمار و درسه تکرار بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی بر روی گیاه دارویی بادرنجبویه انجام گرفت.تیمار های آزمایش شامل بستر پرلیت ، پیت ماس و مخلوط پرلیت و پیت ماس - 50:50 - بودند و با محلول غذایی هوگلند تحت نسبت آمونیوم به نیترات 10:90 تغذیه شدند . بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها، بیشترین میزان نیتروژن - - % 2/9 و فسفر - - % 0/ 35 در بستر پرلیت بدست آمد. تاثیر بستر بر میزان پتاسیم گیاه معنی دار نبود. می توان نتیجه گرفت که بسترهای مختلف می توانند بر جذب عناصر توسط گیاه تاثیر بگذارند و بیشترین جذب عناصر توسط گیاه در بستر پرلیت صورت گرفته است.
گیاه بادرنجبویه با نام علمی - Melissa officinalis - از خانواده نعناعیان به عنوان یکی از گیاهان دارویی مهم بوده که به لحاظ ترکیب های موجود در اسانس آن، کشت این گیاه مورد توجه بسیاری قرار دارد - عاشور آبادی و همکاران ،. - 1383 اسانس برگهای بادرنجبویه دارای خواص ضد ویروسی، ضد باکتریایی و ضد قارچی و اثرات دارویی برطرف کننده خلط است . - Morelli, 1977 - گیاهان خانواده نعناعیان به طور سنتی برای معالجه افسردگی ، بالا بردن حافظه، بهبود گردش خون و سوء هاضمه مورد استفاده قرار می گرفتند و به عنوان مسکن ، تب بر، هضم کننده غذا ،برطرف کننده گرفتگی عضلانی ،بازدارنده تیروئید پرکار و همچنین در درمان آلزایمرمورد استفاده قرار می گیرد . - Ibragic et al., 2014 - بادرنجبویه برای اهداف گوناگونی از جمله ادویه ، چای گیاهی ، لوازم آرایشی ، بهداشتی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرد . - Sari, 2002 - خصوصیات مواد مختلف مورد استفاده به عنوان بستر کشت به طور مستقیم و غیر مستقیم بر رشد گیاه و تولید محصول اثر دارد - . - Verdonck et al., 1982 بنابرین یکی از مهمترین عوامل در ایجاد سیستم کشت بدون خاک انتخاب بستر کشت مناسب می باشد - . - Olympios, 1995 پرورش گیاهان روی بسترهای غیر خاکی در سال 1960 با استفاده از بستر های آلی، مخصوصا انواع پیت ها آغاز گردید - . - Shi et al., 2002 یک بستر کشت مناسب علاوه بر داشتن خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک، باید در دسترس ،نسبتا ارزان، پایدار و به اندازه کافی سبک باشد تا کار با آن راحت تر و حمل و نقل آن از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد - . - Davidson et al., 1998 پیت ماس ذرات تجزیه شده مواد آلی است که در مناطق سرد و مرطوب ایجاد می شود. نوع ترکیب و pH مواد تشکیل دهنده آن در انواع مختلف متفاوت است - لئو، . - 1386 پرلیت آلومینوسیلیکاتی با منشا آتشفشانی است که دارای ظرفیت تبادل کاتیونی زیادی نمی باشد - جونز، . - 1385 پرلیت باعث افزایش زهکشی بستر کشت و بهبود تهویه آن می شود - . - Maloupa et al., 1992 نیتروژن از مواد اصلی مورد نیاز گیاه است و بیشتر از سایر عناصر در تغذیه گیاه مصرف می شود. زمانی که 75 درصد یا بیشتر از کل مقدار نیتروژن محلول غذایی ، شامل نیترات باشد، غلظت پتاسیم ،کلسیم و منیزیم در گیاه افزایش می یابد . - Kotsiras et al., 2002 -
نتایج تحقیقی نشان داد افزایش آمونیوم تا 25 درصد در محلول غذایی باعث افزایش جذب فسفر گردید - Hartamn et al., . - 1986 پتاسیم به مقدار زیاد برای رشد مناسب، عملکرد بالا و کیفیت مظلوب مورد نیاز می باشد. آباد و همکاران - - 2002 بیان کردند فسفر و پتاسیم قابل جذب در کوکوپیت نسبت به بستر پیت ماس بسیار بیشتر است.والترز و همکاران - 1990 - اثر مثبت پیت را بر رشد گوجه فرنگی گزارش کردند و دلیل آن را میزان مواد مغذی بیشتر این بستر ناشی از قابلیت آن در نگهداری بیشتر مواد غذایی و آب عنوان کردند. با توجه به گسترش روز افزون کشت های گلخانه ای و استفاده از بستر های کشت بدون خاک و با توجه به اهمیت گیاهان دارویی ، پژوهش حاضر با هدف مطالعه اثر نوع بستر کشت بر جذب نیتروژن ،پتاسیم و فسفر توسط گیاه دارویی بادرنجبویه و تعیین بهترین بستر برای بادرنجبویه صورت گرفت.
مواد وروش ها
این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و با سه تکرار انجام گرفت. قلمه های ریشه دار شده بادرنجبویه در بستر پرلیت با اندازه متوسط 1/5-1 - میلیمتر - ، پیت ماس و مخلوط 50 درصدی پرلیت و پیت ماس با محلول غذایی هوگلند تغییر یافته با نسبت آمونیوم به نیترات 10:90 به مدت سه ماه تغذیه شدند. گیاهان بعد از برداشت با آب مقطر شستشو داده و در سایه خشک شدند. عصاره گیری به روش هضم تر برای تعیین غلظت نیتروژن به وسیله کجلدال و عصاره گیری به روش هضم خشک برای تعیین فسفر و پتاسیم انجام گرفت - امامی، . - 1375 فسفر به روش طیف سنجی با اسپکتروفوتومتر و پتاسیم با فلایم فتومتر اندازه گیری گردید.
نتایج
نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر بستر بر میزان نیتروژن و فسفر در سطح 1 درصد معنی دار بود ولی بر میزان پتاسیم معنی دار نبود. بیشترین میزان نیتروژن در بستر پرلیت - 2/9 درصد - و بستر پیت ماس - 2/8 درصد - بدست آمد. بیشترین میزانن فسفر در بستر پرلیت - 0/35 درصد - و کمترین میزان آن در بستر پیت ماس 0/2 - درصد - بدست آمد. میزان پتاسیم گیاه در همه بستر ها مشابه بود و در یک گروه آماری قرار گرفت در هر ستون میانگین هایی که حداقل یک حرف مشترک دارند، از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با هم ندارند بحث نتایج نشان داد که بیشترین غلظت نیتروژن و فسفردر بستر پرلیت بدست آمد که با نتایج قاسمیان - - 1393 در مورد جذب نیتروژن و فسفر در بستر پرلیت در ریحان مشابهت دارد. صابری و همکاران - 1392 - بیان کردندکه غلظت زیاد نیتروژن و فسفر و پتاسیم در بستر کاشت حاوی پرلیت و شلتوک برنج به دلیل عملکرد کم اندام هوایی در این تیمارها و پدیده غلیظ شدن آنهاست. جذب نیتروزن و پتاسیم در بستر پیت ماس افزایش یافت که به دلیل ظرفیت تبادل کاتیونی بالا در این بستر می باشد. کمترین میزان فسفر در بستر پیت ماس بود که دلیل آن می تواند به خاطر جذب سطحی فسفر توسط گروه های عاملی پیت ماس که یک ماده آلی با ظرفیت تبادل کاتیونی بالا است، باشد. ظرفیت تبادل کاتیونی پیت 50 تا بیش از 100 برابر پرلیت است - . - Sonneveld and Voogt, 2009 بنابرین بهترین بستر برای بادرنجبویه از لحاظ جذب عناصر غذایی بستر پرلیت است.
