بخشی از مقاله
چکیده
با هدف بررسی تاثیر الگوهای مختلف کشت مخلوط و منابع مختلف کود فسفر در سامانه کشت مخلوط جو و ماشک گل خوشه ای بر ماده خشک، شاخص سطح برگ و شاخص LER در مرحله ساقه دهی جو، آزمایشی در سال زراعی 95-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی و با 3 تکرار اجرا شد. فاکتور اول الگوهای مختلف کشت در 8 سطح شامل - کشت خالص جو و ماشک، نسبت های جایگزینی 50-50، 75-25، 25-75 و نسبت های افزایشی 10درصد - اضافه کردن 10 درصد ماشک به جو - ، افزایشی 20 و 30 درصد - و فاکتور دوم منابع مختلف کود فسفر در دو سطح - منبع شیمیایی 150 - کیلوگرم درهکتار فسفر خالص - و تلفیق فسفر شیمیایی - 75 کیلوگرم در هکتار - + کود بیولوژیک بارور - 2 بود.
نتایج نشان داد که بیشترین وزن خشک کل به میزان 565/53 - گرم در مترمربع - در کشت افزایشی %20 و کمترین وزن خشک کل به میزان 58/16 - گرم در مترمربع - درکشت خالص ماشک به دست آمد. بیشترین شاخص سطح برگ ماشک مربوط به تیمار تککشتی ماشک به همراه کود شیمیایی فسفر - - 1/93 و کمترین شاخص سطح برگ ماشک مربوط به تیمار افزایشی % 10 همراه با کود شیمیایی + بیولوژیک - 0/16 - بود. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین میزان شاخص سطح برگ جو - 6/5 - در کشت خالص جو و کمترین میزان آن - 5/9 - مربوط به نسبت کشت مخلوط 75 - ماشک - : 25 - جو - بود. همچنین نشان داد که نسبت برابری زمین از نظر نوع کود فسفر تفاوت معنی داری وجود نداشت ولی از نظر الگوهای مختلف کاشت در کشت افزایشی 30 درصد - - 1/15 بیشتر از تیمارهای دیگر بود.
مقدمه :
کشت مخلوط عبارتست از کشت دو یا چند گیاه زراعی به طور همزمان و در یک قطعه زمین به نحوی که با یکدیگر برهم کنش داشته باشند. در این نظام، زمان کشت و زمان برداشت گیاهان ممکن است متفاوت باشد. اما معمولا این گیاهان به طور کامل یا برای بخشی از دوره رشد، در مجاورت یکدیگر قرار دارند - آینه بند. - 1386 فعالیتهای مرتبط با کشاورزی رایج که همراه با ساده سازی تنوع زیستی میباشد، منجر به ایجاد بوم نظام هایی شده است که به شدت نسبت به مخاطرات محیطی آسیب پذیر بوده و به نوعی ناپایدار محسوب میشوند.
در حالی که در بوم نظام های طبیعی، در نتیجه ارتقای تنوع زیستی موجود، کارکردهای حاصل از تنوع از طریق جریان انرژی و چرخه مواد غذایی به طور طبیعی از داخل بوم نظام تنظیم میشود - نوربخش و همکاران، . - 1395 با توجه به این که قابلیت خودتنظیمی بوم نظام های کشاورزی در نتیجه فشرده سازی این بوم نظام ها از بین رفته است.
تنوع زیستی در بوم نظام های کشاورزی منجر به تنظیم جمعیت آفت و بیماری ها میشود و همچنین چرخه های عناصر غذایی و حفاظت خاک از طریق فعالیت ریز موجودات احیا میگردد که به نوبه خود سایر خدمات بوم نظام مانند پایداری خاک، کنترل فرسایش خاک و ترسیب کربن را افزایش میدهد - اسچرودر و همکاران، . - 2007 بالا بردن تنوع گیاهی از طریق کشت مخلوط منجر به افزایش جمعیت میکرو ارگانیسم های خاک شده و در نتیجه فعالیت میکروبی خاک بهبود مییابد
کشت مخلوط غلات و لگومینوز برای توسعه نظام های پایدار تولید غذا، به خصوص در نظام های کاشت بر مبنای کاهش مصرف نهاده خارجی توصیه شده است - اسدی و خرم دل، . - 1393 بنابراین هدف از اجرای این آزمایش بررسی اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط جو و ماشک گل خوشهای و نوع کود فسفر بر عملکرد و برخی اجزای عملکرد جو و ماشک گل خوشهای میباشد.
مواد و روش :
این آزمایش در سال زراعی 96-95 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهوازانجام گرفت. این آزمایش با استفاده از طرح فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. که فاکتور اول الگوهای مختلف کشت در 8 سطح شامل - کشت خالص جو و ماشک، نسبت های جایگزینی 50-50، 75-25، 25-75 و نسبت های افزایشی 10درصد - اضافه کردن 10 درصد ماشک به جو - ، افزایشی 20 درصد و افزایشی30 درصد - و فاکتور دوم منابع مختلف فسفر در دو سطح - منبع شیمیایی - 150 کیلوگرم در هکتار - و تلفیق فسفر شیمیایی 75 - کیلوگرم در هکتار - + کود بیولوژیک بارور - 2 بود. تراکم گیاه جو 375 بوته در متر مربع و همچنین رقم مورد استفاده برای کشت جو زهک بود. تراکم گیاه ماشک 250 بوته در متر مربع بود. عملیات کاشت ماشک و جو بطور همزمان و در اواسط آبان سال 1395 با دست انجام گرفت. ابعاد هر کرت 2 متر در 3 متر بود.
نتایج و بحث
شاخص سطح برگ جو و ماشک گل خوشهای در مرحله ساقه دهی جو
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که شاخص سطح برگ جو و همچنین ماشک گل خوشهای در سطح یک درصد تحت تاثیر الگوهای مختلف کشت مخلوط و نوع کود فسفر قرار گرفت. اما بین اثر متقابل الگوهای مختلف کشت و نوع کود فسفر در جو تفاوت معنیداری مشاهده نشد، اما برای سطح برگ ماشک گل خوشه ای اثر متقابل الگوهای مختلف کشت و نوع کود فسفر در سطح پنج درصد معنی دار شد
با توجه به نتایج مقایسه میانگینها بیشترین میزان شاخص سطح برگ جو - 6/5 - در کشت خالص جو و کمترین میزان آن - 5/9 - مربوط به نسبت کشت مخلوط 75 - ماشک - : 25 - جو - بود.
مقایسه اثرات متقابل الگوهای مختلف کشت و نوع کود فسفر نشان داد که بیشترین شاخص سطح برگ ماشک مربوط به تیمار تککشتی ماشک به همراه کود شیمیایی فسفر - - 1/93 میباشدو کمترین شاخص سطح برگ ماشک مربوط به تیمار افزایشی % 10 همراه با کود شیمیایی + بیولوژیک - 0/16 - بود..
علت افزایش شاخص سطح برگ جو درکشت مخلوط نسبت به کشت خالص میتواند فراهم شدن نیتروژن برای جو از طریق تثبیت بیولوژیکی نیتروژن توسط ماشک و همچنین توزیع مطلوبتر نور توسط کانوپی جو باشد. بنابراین وجود اثرات تسهیلکنندگی و تکمیلکنندگی جو و ماشک گل خوشه ای در کنار یکدیگر منجر به افزایش شاخص سطح برگ شد. سینگر و همکاران - 2007 - گزارش کردند که درکشت مخلوط گندم و شبدر قرمز، شاخص سطح برگ درکشت مخلوط این گیاهان نسبت به کشت خالص بالابود و بالا بودن شاخص سطح برگ منجر به استفاده بهینه از نور دریافتی کانوپی و افزایش عملکرد شد.
وزن خشک جو در مرحله ساقه دهی جو
نتایج جدول تجزیه واریانس دادهها نشان داد که وزن خشک جو در الگوهای مختلف کشت مخلوط در سطح یک درصد تفاوت معنیداری داشت. همچنین بین نوع کود فسفر در سطح اختلاف پنج درصد تفاوت معنیداری وجود داشت. اما بین اثر متقابل الگوهای کشت و نوع کود فسفر نیز تفاوت معنیداری مشاهده نشد.
با توجه به نتایج مقایسه میانگینها بیشترین وزن خشک جو به میزان 565 - گرم در مترمربع - درکشت خالص جو و کمترین وزن خشک جو به میزان 262/33 - گرم در مترمربع - در نسبت کشت مخلوط 25 - جو - : 75 - ماشک - به دست آمد. جو، با استفاده از نیتروژن تثبیتشده رشد بیشتری کرده و با افزایش ارتفاع و سطح برگ خود، بیوماس را افزایش داد. در تیمارهای کشت مخلوط، سهم نسبی جو در افزایش عملکرد وزن خشک بیشتر از ماشک بود که این نتایج با یافتههای دیگر محققان هماهنگ است
