بخشی از مقاله
چکیده
یونجه یکی از مهمترین گیاهان علوفهاي است که بسیاري از تنشهاي زنده و غیرزنده ازجمله تنش شوري باعث کاهش عملکرد آن از لحاظ کمی و کیفی میشود. از تکنیک پرایمینگ به منظوري بهبود برخی پارامترهاي جوانهزنی بخصوص در گیاهان زراعی استفاده میشود. بهمنظور بررسی تأثیر سیلیکون بر روي جوانهزنی یونجه در شرایط تنش شوري ، آزمایشی بهصورت فاکتوریل با دو فاکتور و در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار، انجام شد. فاکتور اول، پرایمینگ در چهار سطح 0 - ، 0/2، 0/75 و 1/5 میلی مولار - با متاسیلیکات سدیم و فاکتور دوم، شرایط تنش شوري در سه سطح 0 - ، 75 و 150 میلیمولار - ناشی از کلرید سدیم لحاظ گردید. نتایج نشان که شوري باعث افت میزان برخی صفات جوانهزنی ازجمله وزن تر و خشک گیاهچه، سرعت جوانهزنی،شاخص جوانهزنی، طول گیاهچه و شاخص ویگور و افزایش متوسط زمان جوانهزنی گردید. همچنین شوري تأثیر ناچیزي بر درصد جوانهزنی نیز داشت ولی این اثر ازلحاظ آماري معنیدار نبود. کاربرد سیلیکون اثرات مخرب ناشی از تنش شوري را تا حدي کاهش داده و باعث بهبود شاخصهاي جوانهزنی شد. سطح 0/2 میلیمولار سیلیکون کارایی بهتري در متعادل کردن اثرات نامطلوب تنش شوري نشان داد.
کلمات کلیدي: جوانهزنی، شوري، سیلیکون، یونجه
مقدمه
یونجه یکی از مهمترین گیاهان تیره لگومینوز بوده که در بین گیاهان علوفهاي به طلاي سبز شناخته میشود. و نسبت به سایر گیاهان علوفهاي داراي ارزش بسیار زیادي است. که بهصورت تازه، خشک و سیلو شده میتواند مورد تعلیف دام قرار گیرد . - 4 - شوري از جمله مهمترین عوامل محدودکننده محیطی میباشد که باعث کاهش رشد و نمو گیاه و افت عملکرد و کاهش عمر بافتهاي فتوسنتز کننده به علت تجمع یون یهش در برگ ، بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک در سراسر دنیا می شود - . - 3 همچنین محدودیت ناشی از این تنش هر ساله رو به فزونی است. سمیت یونی و تأثیر اسمزي شوري باعث تغییر در روند جوانهزنی و رشد گیاهچهها میشود . - 1 -
اهمیت موضوع فوق باعث شده تا استراتژيهاي مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی براي بهرهوري پایدار از محصولات کشاورزي در مناطق شور اتخاذ شود. از بین این روشها، کاربرد خارجی مواد مغذي بهعنوان یک روش مؤثر براي بهبود عوارض جانبی تنش شوري، شناختهشده است.
تاکنون تحقیقات زیادي در زمینه تأثیر تنش شوري بر روي گیاهان صورت گرفته، اما بررسی اثر سیلیکون بر روي روند رشدي گیاهان، موضوع جدیدي در دو دهه اخیر است. سیلیکون بهعنوان دومین عنصر رایج بعد از اکسیژن در خاك میباشد.
گزارشات زیادي مبنی بر اثرات مفید سیلیکون در کاهش خسارات تنش شوري وجود دارد. حقیقی و پسرکلی - - 2 بیان داشتند سیلیکون باعث افزایش وزنتر ، میزان غلظت کلروفیل، سرعت فتوسنتز و میزان آب نسبی برگ در گیاه گوجهفرنگی در شرایط تنش شوري میشود. مارانجو و همکاران - 5 - 1 گزارش کردند شوري باعث کاهش رشد و عملکرد و همچنین کاهش غلظت عناصر معدنی در بافتهاي گیاه Spartina densiflora میشود. همچنین نشان دادند تیمارهاي سیلیکون باعث بهبود این شرایط و حفظ تعادل مواد معدنی در شرایط تنش میشودح در تحقیق حاضر روند جوانهزنی بذور یونجه در شرایط شور با اعمال سیلیکون مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
آزمایش حاضر، در سال 1394 در آزمایشگاه پژوهشی زراعت و اصلاح نباتات دانشکدهي کشاورزي دانشگاه مراغه بهصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاّ تصادفی، در 3 تکرار انجام گرفت. فاکتور اول شامل سطوح مختلف پرایمینگ با متا سلیکات سدیم پلدزحصپطحلهش با غلظتهاي - بدون پرایم - شاهد - ، 0/2 ، 0/75و 1/5 میلی مولار - و فاکتور دوم، شامل سطوح مختلف تنش، ناشی از کلراید سدیم ئههش با غلظتهاي - صفر به عنوان شاهد - آب مقطر - ، 75و 150 میلی مولار - ، لحاظ گردید.
براي این کار، بذرهاي یونجه، با هیپوکلریت سدیم %5 به مدت 5 دقیقه ضدعفونی شده و پس از شستوشو با آب مقطر، در داخل محلولهاي جداگانهي حاوي سیلیکون با غلظتهاي مذکور، به مدت 16 ساعت پرایم شد. پس از آن، بذور پرایم شده بعد از شستوشو با آب مقطر، تا رسیدن به وزن اولیه در دماي اتاق خشک شدند. براي مطالعهي جوانهزنی، 30 عدد بذر در داخل پتريدیشهاي ضدعفونی شده با هیپوکلریت سدیم %5 و اتانول%96 حاوي کاغذ صافی قرار داده شد. براي ایجاد تنش ، از محلول کلرید سدیم با غلظتهاي یاد شده به پتريدیش ها و متناسب با نوع تیمار اضافه شد. سپس پتريها به ژرمیناتور با دماي 20±1 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی %70 منتقل شدند. شمارش بذور جوانهزده، هر 24 ساعت یک بار انجامشده و تا روز 6 ام ادامه یافت. خروج ریشهچه از بذر به اندازهي تقریبی 2 میلیمتر بهعنوان زمان جوانهزنی در نظر گرفته شد. در روز آخر، هر یک از صفات طول گیاهچه، درصد جوانهزنی، شاخص جوانهزنی، شاخص ویگور، سرعت جوانهزنی، شاخص سرعت جوانهزنی، وزن خشک و وزنتر گیاهچه اندازهگیري شد.
تجزیه و تحلیل دادهها با نرمافزار لذ کصهصکغکن و رسم نمودارها با نرمافزار صذتل ئکطxغ صورت گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادههاي حاصل از آزمایش نشان داد که شوري بر روي برخی پارامترهاي جوانهزنی ازجمله وزن خشک گیاهچه، وزنتر گیاهچه، سرعت جوانهزنی، طول گیاهچه و شاخص ویگور در سطح احتمال 1 درصد و بر روي شاخص جوانهزنی در سطح احتمال 5 درصد معنیدار بود بطوریکه باعث کاهش میزان این صفات نسبت به تیمار شاهد شده و افزایش متوسط زمان جوانهزنی را در پی داشت. سیلیکون نیز بهتنهایی بر روي برخی صفات معنیدار بود و نسبت به شاهد افزایش این صفات را به دنبال داشت.کاربرد سیلیکون باعث تعدیل برخی از صفات جوانهزنی در شرایط تنش از جمله وزن تر گیاهچه، درصد جوانهزنی، شاخص سرعت جوانهزنی، شاخص جوانهزنی و شاخص ویگور در سطح احتمال 1درصد، وزن خشک گیاهچه و طول گیاه چه در سطح احتمال 5 درصد گردید. در شرایط بدون تنش غلظت 0/2 میلیمولار سیلیکون کارایی بهتري را نشان داد. در غلظتهاي بالاي شوري تیمارهاي سیلیکون اثرات چندانی در کاهش خسارت نداشتند و این حالت احتمالاً به علت ماهیت نمکی سیلیکون و تشدید سمیت نمک باشد. در غلظت 75 میلیمولار نمک، سطح دوم سیلیکون نسبت به سایر سطوح سیلیکون توانایی بهتري در متعادل ساختن اثرات مضر شوري داشت - شکل - 1 که این نتایج با یافتههاي سایر محققین مطابقت دارد. ترابی و همکاران گزارش کردند که غلظت 1/5 میلیمولار سیلیکون باعث افزایش صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک در گیاه گل گاوزبان دارویی در شرایط تنش شوري میشود.
شکل-1 مقایسه میانگین اثرات متقابل شوري و سیلیکون بر روي وزن خشک گیاهچه - - A ، وزن تر گیاهچه - - B، درصد جوانهزنی - ه - ، شاخص جوانهزنی - خ - ، شاخص سرعت جوانهزنی - غ - ، شاخص ویگور - ً - و طول گیاهچه - ن - .
