بخشی از مقاله
چکیده
Avena sativa یک گراس یکساله ایران است که در مناطق نیمهخشک رشد میکند. جوانهزنی یکی از مهمترین مرحله رشد گیاه میباشد که تحت تاثیر فاکتورهای محیطی مثل شوری قرار میگیرد . در این مطالعه تاثیر استرس شوری 0، 60، 120، 180، 200 میلیموالر NaCl با چهار تکرار در یک طرح کامال تصادفی بر گونه A. satva ارزیابی شد. نتایج آزمایشات نشان داد که شوری جوانهزنی بذر و شاخص بنیه بذر گونه A. sativa را تحت تاثیر قرار داد. با افزایش سطوح شوری، برخی صفات جوانهزنی مثل سرعت جوانهزنی، طول ساقهچه، طول ریشهچه، درصد جوانهزنی و شاخص بنیه بذر کاهش یافت. در کل تیمارهای شوری باالتر از 60 میلیموالر تاثیر منفی روی صفات رویشی A. sativa در سطح - 0000<P - داشتند.
مقدمه
تقریباً در تمام مناطق جهان بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک، موضوع شوری خاك در اثر انواع عوامل طبیعی و انسانی در حال تبدیل به یک مشکل جدی است. تنشهای محیطی غیرزیستی بهویژه تنش شوری بیش از عوامل دیگر موجب کاهش تولید در سطح جهان میشوند
تنش شوری را می توان یکی از علل کاهش قابلیت اراضی در تولید علوفه بر شمرد. مسمومیت ناشی از تنش شوری شامل کمبود مواد غذایی، تخریب غشاء سلولی، تغییر فعالیت آنزیمی و متابولیسمی میباشد. در تولید علوفه مراتع، شوری وشور شدن خاك یکی از عوامل مهم بازدارنده بشمار می رود، بهطوری که یکی از موانع گسترش و زادآوری گیاهان مرتعی، میزان شوری در هنگام جوانهزدن بذرها می باشد . - 6 - تا کنون بیش از 1000 گونه گیاهی مقاوم به شوری شناسایی شده که برخی از آنها قادرند غلظتهای نمک باالی سطح آب دریا را تحمل کنند
درجه مقاومت به شوری برای گیاهان مختلف در مرحله جوانهزنی متفاوت است، تحقیقات نشان میدهد که افزایش غلظت نمک به صورت تصاعدی جوانهزنی را کاهش دهد و حتی ممکن است افزایش شوری در مرحله جوانه زنی، مانع جوانه زدن بذر در اکثرگیاهان میشود
اثر شوری محلول خاك بر جوانهزنی و رشد گیاهچه سورگوم علوفهای را مطالعه نمودند. نتایج آنها حاکی از آن است که تعداد بذرهای جوانه زده و سرعت جوانهزنی با افزایش شوری روندی کاهشی دارد. آگاهی از نحوه پاسخ گونهها و ارقام گیاهی به تنش شوری طی مرحله جوانهزنی از جنبههای اکولوژیکی و فیزیولوژیکی بسیار حائز اهمیت است، زیرا جوانهزنی یک مرحله بحرانی برای استقرار گیاه است .
مطالعه جوانهزنی گونههای مختلف گیاهی در غلظتهای مختلف شوری به توسعه روشهای ممکن برای معرفی گونههای متحمل به شوری برای کشت در زمینهای بایر و شور و مناسب ترین گونه جهت اصالح و احیا اینگونه مراتع، که در مدیریت اکوسیستمهای مرتعی دارای اهمیت زیاد میباشد، کمک میکند . - 10 - جنس Avena از خانواده گندمیان، گیاهی علفی و یکساله میباشند. گونه A. sativa به دلیل سازگاری با انواع آب و هوا در نقاط مختلفی از دنیا کشت میگردد و نیز در بیشتر نقاط کشور رویش دارد. در همین راستا این تحقیق بهمنظور بررسی اثر تیمارهای مختلف شوری کلریدسدیم روی برخی خصوصیات جوانهزنی گونه مرتعی A. Sativa انجام میگیرد.
مواد و روشها
این تحقیق بر روی گونهی A. sativa صورت گرفت. ضدعفونی بذور به وسیله محلول 0 درصد هیپوکلریت سدیم بهمدت 2 دقیقه و آبکشی آنها به وسیله آب مقطر صورت گرفت. بعد از تعیین قوه نامیه، بذور گونههای مورد مطالعه جهت بررسی خصوصیات جوانهزنی، آزمایش در یک طرح آماری کامال تصادفی در0 سطح شوری 0، 60، 120، 180، 200 میلی موالر - 10 - کلریدسدیم با 1 تکرار 100 تایی از بذور را روی کاغذ صافی در پتریدیش قرار دادیم، سپس پتریدیشها را با نوار پارافیلم پوشاندیم. سپس آنها را به صورت کامال تصادفی به ژرمیناتور با دمای 20 درجه سلسیوس، رطوبت 60 درصد و تناوب نوری 6 ساعت تاریکی و 18 ساعت روشنایی منتقل کردیم .
ارزیابی جوانهزنی هر 21 ساعت یکبار انجام شد. زمانی که ارزیابی جوانهزنی در 8 شمارش متوالی تعداد بذور جوانهزده یکسان شد، عمل شمارش به پایان رسید . - 9 - پس از اتمام جوانهزنی، صفات جوانه-زنی - مانند درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی - و طول ریشهچه و ساقهچه و شاخص بنیه بذر، اندازهگیری شد
نتایج و بحث
نتایج حاصل نشان داد که شوری اثر معنیداری بر خصوصیت جوانهزنی گونه مورد مطالعه داشتهاست - جدول . - 1
جدول شماره - - 1 نتایج تجزیه واریانس اثر سطوح مختلف شوری بر برخی صفات جوانهزنی گونه Av. sativa
در سطح 0 درصد معنی دار است . - درصد جوانه زنی - GP=Germination Percent ، - سرعت جوانهزنی - GR=Germination Rate، - شاخص بنیه بذر - VI=Vigor Index، - میانگین زمان جوانه زنی - MGT= Mean Germination Time، میباشد.
درصد جوانهزنی در گونهی مورد مطالعه با افزایش غلظت نمک کاهش یافت، کمترین درصد جوانهزنی در غلظت 200 میلیموالر مشاهده شد. لیکن میان غلظتهای 120، 180، 200 میلیموالر تفاوت معنیداری مشاهده نشد
شکل :1 میانگین اثر شوری بر درصد جوانه زنی . - GP - میانگین ها با حروف غیر مشترك از لحاظ آماری در سطح 0درصد معنیدار می باشند. 0 - شاهد - ، 60 - شوری 60 میلیموالر - ، 120 - شوری 120 میلیموالر - ، 180 - شوری 180 میلیموالر - ، 200 - شوری میلیموالر
سرعت جوانهزنی در محیط شاهد - فاقد نمک - بیشتر از سایر تیمارها بود. با افزایش سطح شوری سرعت جوانهزنی بطور منظم کاهش یافت. بیشترین سرعت جوانهزنی در محیط کشت شاهد - فاقد نمک - در گونه مورد مطالعه مشاهده میشود و با افزایش شوری تا غلظت 200 میلیموالر، سرعت جوانهزنی به کمترین میزان خود میرسد - شکل شماره . - 2 کاهش خصوصیات جوانهزنی با افزایش شوری توسط محققین بسیاری گزارش شده است،
Zhang و همکاران، - 2012 نشان دادند که صفات جوانهزنی - درصد و سرعت و شاخص جوانهزنی، طول ساقهچه و ریشهچه - با افزایش غلظت نمک NaCl کاهش مییابد. این مطالعات همسو با نتایج بهدست آمده از این تحقیق در خصوص کاهش معنیدار برخی صفات جوانهزنی با افزایش میزان غلظت نمک NaCl نسبت به شاهد میباشد.
شکل :2 میانگین اثر شوری بر سرعت جوانه زنی . - GR - میانگین ها با حروف غیر مشترك از لحاظ آماری در سطح 0درصد معنیدار می باشند.
