بخشی از مقاله
چکیده
آویشن گیاهی است معطرازخانواده نعناعیان - Lamiaceae - که ازگیاهان دارویی با ارزش ومتداول درطب سنتی وجدید دنیاست و از آن درصنایع غذایی، دارویی، بهداشتی وآرایشی استفاده متنوعی می شود. آویشن دنایی - - Thymus daenensis یکی از گیاهان دارویی، معطر و اندمیک خانواده نعناع می باشد که مورد استفاده فراوانی در صنایع مختلف مانند داروسازی و صنایع غذایی دارد ودرمناطق گسترده ای از ایران رویش دارد. مهمترین ترکیبات اسانس آویشن یک ترکیب فنلی به نام تیمول است که در درجه اول اهمیت قرار دارد که از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. استفاده از تکنیک کشت بافت راه حلی مناسب برای تولید سریع و انبوه متابولیتهای ثانویه میباشد.در این پژوهش اثر نانوسفر آهن در محیط کشت MS حاوی غلظت های نانوسفر آهن 0،25، 50 و 100 میلی گرم در لیتر به عنوان فاکتور اول و سولفات آهن در دو غلظت 0 و 27/8 میلیگرم در لیتر به عنوان فاکتور دوم جهت اندازهگیری میزان تیمول مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش در قالب آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار شد. نتایج حاصل نشان داد، بیشترین میزان تیمول در غلظت 27/8 میلی گرم بر لیتر سولفات آهن مشاهده شد.
مقدمه و هدف
آویشن گیاهی است معطر از خانواده نعناعیان - Liacameae - که از گیاهان دارویی با ارزش و متداول طب سنتی و جدید دنیاست. با انجام مطالعات فلورستیکی 250 گونه آویشن در دنیا و 18 گونه در ایران مورد شناسایی قرار گرفته است. آویشن دنایی Thymus daenensis گیاهی است خشبی، کوتاه قد، بالشتکی، به ارتفاع 15تا 30سانتیمتر،راست،بدون انشعاب ، تقریباً بدون کرک تاکم و بیش کرکدار، با مجموعه برگهای محوری یا بدون آن. برگها به طول 10تا20وبه عرض2تا5میلی متر ،کم و بیش گسترده ،از میان گره کوتاهتر، خطی تا سرنیزه ای باریک ؛ بدون دمبرگ، نوک تیز؛ سطح زیرین برگ با رگبرگ میانی برجسته و2تا 3جفت رگبرگ جانبی برجسته ، جفت سوم تا نیمه برگ امتداد یافته، با تعداد زیادی غده ترشحی قرمز رنگ در هر دو سطح .گل آذین کله ای انتهایی، گاهی کشیده، چرخه های پایینی دور از یکدیگر و به ندرت دارای دمگل آذین . برگه ها تقریبا شبیه برگها ، کوتاهتر و تقریبا پهن تر از آنها ، سبز رنگ ، به ندرت قرمز مایل به بنفش .کاسه به طول 3 تا 5/4 میلی متر، لوله ای یا استکانی ،دندانه ای لبه بالایی به طول 5/0 تا 1 میلی متر ،نزدیک به هم به طرف بیرون برگشته ،مشخصات کوتاهتر از دندانه های لبه پایینی. جام گل به طول 5 تا 6 میلی متر، قرمز رنگ. پراکندگی جغرافیایی: ایران - گیاه انحصاری - رویشگاه ها و پراکندگی جغرافیایی در ایران:
زنجان،کردستان،همدان، لرستان، اصفهان، یزد، کهکیلویه وبویراحمد، چهارمحال بختیاری، فارس، مرکزی، قزوین. اکولوژی: مناطق کوهستانی در ارتفع 1450تا 3200متر. موضوع مورد بررسی در این پژوهش: بررسی درصد تیمول در جداکشتهای تیمار شده با غلظت های مختلف نانوسفرآهن و سولفات آهن در گیاه آویشن دنایی.
تئوری و پیشینه تحقیق
کشاورز و بقایی - 1390 - به بررسی اثر محلولپاشی نانو کود کلاته آهن بر خصوصیات کمی و کیفی گندم دیم، مطالعاتی انجام دادند. تیمارهای آزمایش به صورتیک بار محلول پاشی در مرحله پنجه زنی و دوبار محلول پاشی در زمان پنجه زنی و خوشه دهی با غلظت دو در هزار و نیز عدم محلول پاشی به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد صفات تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله، ارتفاع بوته، عملکرد دانه و مقدار آهن، کلسیم و روی در دانه تحت تأثیر تیمار های آزمایش قرار گرفت و اثر تیمار ها بر صفات تعداد پنجه و طول سنبله معنی دار نبود.مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد تیمار دوبار محلولپاشی بیشترین 50 و 30 درصدی عملکرد دانه، تعداد ،40 ،30 ،20 ، میزان را نسبت به دیگر تیمارها داشت. تیمار دوبار محلولپاشی باعث افزایش 61 سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله اصلی، وزن کل سنبله و وزن هزار دانه نسبت به شاهد گردید. همچنین این تیمار باعث افزایش 50 و 20 درصدی مقدار کلسیم و آهن نسبت به شاهد گردید.
مواد و روش ها
این پژوهش در سال 1392-1393 در آزمایشگاه کشت بافت دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان انجام گرفته است. بذر آویشن دنایی از بانک ژن ایران تهیه گردید. تکثیر گیاه آویشن دنایی از طریق بذر و با استفاده از تکنیک کشت بافت مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از محیط کشت موراشیک و اسکوگ - MS - به منظور کشت بذر و جداکشت های آویشن دنایی استفاده شد. پس از آماده سازی محیط کشت و استریل نمودن، بذرها به منظور جوانه زنی به مدت 2 دقیقه در 30 میلی لیتر محلول آب مقطر استریل حاوی 2 قطره تویین 20 و سپس به مدت 2 دقیقه در محلول الکل %70 قرار داده شد، سپس بذرها دو مرتبه با آب مقطر استریل به مدت 5 دقیقه شستشو داده شد و بعد از آن 5 دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم %1 غوطه ور گردید و در نهایت سه مرتبه در آب مقطر به ترتیب به مدت 5، 10 و 15 دقیقه شستشو داده شد. شیشه های حاوی نمونه در اتاق رشد با دمای 23 3 درجه سانتی گراد با دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی تحت نورسفید سرد فلوئورسنس به مدت 2 ماه نگهداری شدند. در گام بعدی در محیط کشت MS حاوی غلظت های نانوسفر آهن 0،25، 50 و 100 میلی گرم در لیتر و سولفات آهن در دو غلظت 0 و 27/8 میلیگرم در لیتر کشت دادیم. هر تیمار شامل سه تکرار و در هر تکرار 5ریزنمونه قرار دادیم. سپس محیطهای کشت حاوی نمونه به اتاقک رشد منتقل شدند. جهت بررسی رشد گیاه پس از 30 روز گیاهچهها از محیط کشت جهت اندازه گیری میزان تیمول خارج شدند.
الف - کشت بذور آویشن در محیط MS
ب - رشد بذور آویشن پس از دو ماه
ج - کشت مریستم ها در محیط کشت های تیماری د - رشد در محیط کشت های تیمار بعد از گذشت 20 روز
تجزیه و تحلیل آماری
این آزمایش بهصورت فاکتوریل با سه کتورفا بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار و تجزیه تحلیل آماری با نرمافزار SAS انجام شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین دادهها با استفاده آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال %5 انجام شد.
نتایج و بحث
بهطورکلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کاربرد نانو سفر آهن باعث تغییر برخی صفات درگیاه دارویی آویشن دنایی در شرایط کشت بافت گردید . عصارههای استخراج شده از اندامهای هوایی گیاهان باتوجه به جدول تجزیه واریانس دادهها و مقایسه میانگین مشخص شد که بیشترین میزان تیمول در غلظت 27/8 میلی گرم بر لیتر سولفات آهن مشاهده شد و نانوسفر آهن تأثیری بر افزایش میزان تیمول نداشته است
