بخشی از مقاله
چکیده
به منظور افزایش عملکرد و کیفیت قارچ خوراکی دکمهاي، محققین به بررسی تأثیر عناصر پرمصرف و کم مصرف پرداختند لیکن اثر عناصر به تفکیک کمتر کار شده است. این تحقیق با همکاري شرکت قارچ یکتا سپاهان اصفهان در سال 1392 در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی به منظور بررسی اثرات منگنز و آهن صورت گرفت. به منظور تعیین غلظت مناسب منگنز و آهن، از هفت تیمار شامل شاهد - بدون افزودن آهن و منگنز - ، 3 غلظت 100، 200 و 300 میلی گرم منگنز در کیلوگرم ماده خشک بستر و 3 غلظت 250، 500 و 750 میلی گرم آهن در کیلوگرم ماده خشک بستر استفاده شد. برداشت محصول در 3 فلش صورت گرفت.
در هر فلش علاوه بر اندازه گیري عملکرد کلی هر واحد آزمایش، از هر تکرار نمونه هایی یکسان براي اندازهگیري قطر کلاهک وپایه وطول پایه گرفته شد. نتایج این آزمایش نشان داد، بیشترین عملکرد، قطر و طول پایه به ترتیب مربوط به تیمارهاي 300 میلی گرم منگنز و 500 میلی گرم آهن در کیلوگرم بستر خشک میباشد. این دو تیمار به ترتیب باعث افزایش معنیدار عملکرد به میزان 16/5 و 17/7 درصد نسبت به شاهد شدند. بیشترین میزان قطر کلاهک به ترتیب در تیمار 500 میلی گرم آهن و 300 میلی گرم منگنز در کیلوگرم بستر خشک به دست آمد. با توجه به نتایج میتوان گفت تیمار 300 میلی گرم منگنز و 500 میلی گرم در کیلوگرم آهن سبب افزایش عملکرد خواهند شد.
واژه هاي کلیدي: آهن، عملکرد، قارچ دکمهاي، منگنز، ویژگی هاي کیفی.
مقدمه
قارچ دکمهاي از تیره با نام علمی، رایج ترین قارچ تولیدي در سطح جهان می باشد. موادغذایی مورد نیاز آن از طریق کمپوستی که در اختیارش قرار داده می شود تامین می گردد. در این بستر وجود عناصر ماکرو و میکرو در حد بدست آوردن عملکرد مناسب ضروري است. در طی پژوهش هاي گذشته در مراحل مختلف تولید قارچ دکمهاي، مثل پنجه زنی یا بعد از دادن خاك پوششی از محلول هاي غذایی حاوي عناصر پرمصرف یا کم مصرف به عنوان مکمل غذایی استفاده نموده اند.
در یک سري از این پژوهش ها از یک ترکیب تجاري به نام میکروماکس، که حاوي چند عنصر غذایی کم مصرف میباشد، پس از اعمال خاك پوششی، استفاده نموده اند - فارسی و پوریان فر، . - 1390 در بعضی از پژوهش ها افزایش عملکرد قابل قبولی مشاهده کرده اند و در بعضی ها هم تغییري در عملکرد مشاهده نکرده اند. شاید علت این گونه پاسخ به میکروماکس بستگی به کیفیت یا سایر مواد کمپوست مورد استفاده داشته است ضمن این که اثر عنصر بخصوصی از این ترکیب روشن نیست.
بنابراین پژوهش حاضر با توجه به تناقض در یافته هاي پژوهشگران نسبت به اثر آهن و منگنز و همچنین غلظت به کار برده شده در بعضی از تحقیقات بر مبناي وزن تر کمپوست و در بعضی بر مبناي وزن خشک کمپوست به منظور تعیین اثرات دو عنصر منگنز و آهن بر روي صفات کمی و عملکرد محصول و برخی فاکتورهاي کیفی انجام گرفت.
مواد و روشها
در این آزمایش به منظور تعیین غلظت مناسب منگنز و آهن، از هفت تیمار استفاده شد. علاوه بر شاهد - بدون افزودن آهن و منگنز - ، از3 غلظت 100، 200 و 300 میلی گرم منگنز در کیلوگرم ماده خشک بستر و 3 غلظت 250، 500 و 750 میلی گرم آهن در کیلوگرم ماده خشک بستر استفاده شد. متوسط وزن هر بلوك کمپوست مورد آزمایش با ابعاد 40× 60 سانتی متر، 17/5 کیلوگرم و میزان رطوبت کمپوست %67 بود. در نتیجه میزان ماده خشک یک بلوك کمپوست برابر با 5/7925 کیلوگرم شد. با توجه به این که جرم مولکولی سولفات منگنز برابر با 169/026 گرم بر مولکول میباشد و مقدار منگنز خالص 55 گرم در مولکول است.
بر این اساس سولفات منگنز براي تیمار100 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک بستر براي 4 بلوك کمپوست - یک تیمار - محاسبه شد که 7/12 گرم سولفات منگنز شد. لذا 7/12 گرم در یک لیتر آب به طور کامل حل شده و روي هر واحد آزمایش که شامل 4 بلوك کمپوست بود پاشیده شد. و براي 200 و 300 میلی گرم منگنز در کیلوگرم ماده خشک بستر، براي هر واحد آزمایش عدد7/12 به ترتیب در 2 و 3 ضرب شد. همچنین براي تیمارهاي سولفات آهن محاسبه مشابه فوق انجام و تیمارها همزمان اعمال گردید.
این آزمایش در قالب بلوكهاي کامل تصادفی در 4 تکرار و 7 تیمار انجام شد. در طی برداشت اندازه گیري هاي قطر کلاهک و پایه، طول پایه و عملکرد صورت گرفت. توضیح این که میانگین سه نوبت برداشت - سه فلاش - براي هر صفت - به جز عملکرد - در هر تکرار محاسبه و در آنالیز واریانس وارد شدهاست.
نتایج و بحث
تجزیه واریانس داده هاي حاصل نشان داد اثر تیمارها روي قطرکلاهک، قطر و طول پایه و عملکرد دکمه در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. مقایسه میانگین ها - جدول - 1 نشان داد همه تیمارها به جز منگنز 100 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک بستر در مقایسه با شاهد باعث افزایش قطر کلاهک شدند. بطوري که به ترتیب تیمار آهن 500 و پس از آن منگنز 300 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک بستر داراي بیشترین قطر بود. همچنین همه تیمارها باعث افزایش قطر پایه در مقایسه با شاهد شدند.
بیشترین قطر پایه متعلق به دو تیمار منگنز 300 وآهن 500 میلی گرم در کیلو گرم و کمترین مقدار مربوط به تیمار شاهد بود. مقایسه میانگین ها همچنین نشان داد بیشترین طول پایه مربوط به دو تیمار آهن 500 میلی گرم و منگنز 300 میلی گرم در کیلوگرم و کمترین آن مربوط به شاهد بود بیشترین میزان عملکرد متعلق به تیمار آهن 500 و منگنز 300 میلی گرم در کیلوگرم بستر خشک بود که با شاهد تفاوت معنیدار نشان داد.کمترین میزان عملکرد نیز مربوط به تیمار 750 آهن بود.
دسورماکس و همکاران گزارش کردند، کاربرد میزان 60 و 120 گرم میکروماکس به ترتیب باعث افزایش عملکرد قارچ دکمهاي به میزان 4/7 و 6/6 درصد شد . ویل و همکاران در دو آزمایش به بررسی اثر میکروماکس پرداختند. در آزمایش اول نسبت هاي 0/25، 0/5 و 0/75 درصد میکروماکس را به خاك پوششی اضافه کردند و به ترتیب 1، 4/9 و 4/5 درصد افزایش عملکرد نسبت به شاهد مشاهده نمودند. همچنین در آزمایش دیگري همان نسبت ها را با کمپوست در مرحله ي اسپانینگ آمیختند که نتایج آنها نشان داد تیمار 0/75 درصد باعث افزایش 14/1 درصد عملکرد شد. لذا شاید بتوان گفت مرحله ي اضافه کردن عناصر غذایی نیز در افزایش عملکرد قارچ دکمهاي نقشه بسزایی خواهد داشت .
مطالعات دیگر نشان داد که مقدار زیاد آهن در خاك پوششی یک رابطه قوي با میزان محصولدهی دارد در هر ستون میانگین هایی که حداقل داراي یک حرف مشترك هستند از نظر آماري در سطح احتمال %5 بر اساس آزمون LSDاختلاف معنیداري ندارند. نتایج پژوهش حاضر با گزارش هماهنگ است. نتایج پژوهش این متخصصین نشان داد 184 میلی گرم منگنز در کیلوگرم بستر خشک تنها تیماري بود که با اضافه شدن به کمپوست باعث افزایش محصول شد و مقدار زیاد آهن 1176 - میلی گرم در کیلوگرم - تفاوت معنیداري با شاهد ایجاد نکرد.
در آزمایش دیگر آن هاکه عناصر در مرحله اسپانینگ به دو نژادگان قارچ3011 و 3010 اضافه شد، نتایج نشان داد در نژادگان 3010 که با منگنز 184، 276 و به مقدار میکروماکس 7350 میلی گرم در کیلوگرم بستر - حاوي 184 میلی گرم در کیلوگرم منگنز و سایر عناصر - تیمار شده بودند افزایش عملکرد مشاهده شده و اما در نژادگان 3011 هیچ گونه تفاوت معنیداري بین تیمارها با شاهد مشاهده نشد. درنتیجه میتوان گفت افزایش عملکرد قارچ دکمهاي توسط منگنز تا حدودي بستگی به نوع نژادگان قارچ دارد .
همچنین نتایج آن ها بر روي نژادگان 3101 نشان داد تیمارهاي 50، 100، 200 و300 میلی گرم در کیلوگرم منگنز باعث افزایش عملکرد به طور معنیدار نسبت به شاهد شدند که در این بین تیمارهاي منگنز 100 و 300 میلی گرم در کیلوگرم به همراه میکروماکس 6000 میلی گرم در کیلوگرم - معادل 150 میلی گرم در کیلوگرم منگنز - داراي بیشترین میزان عملکرد بودند .اسلامی زاده و همکاران، تأثیرات اضافه کردن غلظت هاي منگنز و غلظت هاي آهن را به کمپوست بر کیفیت و عملکرد قارچ دکمه اي بررسی کردند ولی هیچ تفاوت معنیداري از لحاظ افزایش عملکرد با شاهد مشاهده نکردند.
تنها پیشنهاد آن ها با توجه به نتایج بدست آمده استفاده از آهن به میزان 500 میلی گرم در کیلوگرم بستر بود که با آزمایش انجام شده در مطالعه حاضر مطابقت دارد. طبق نظر لیندزي و نورول آنزیم منگنز پراکسید در تجزیه لیگنین نقش اساسی دارد و افزایش منگنز سبب تسهیل فعالیت این آنزیم شده و میزان نیتروژن و کربن مورد نیاز قارچ را در بستر افزایش میدهد.
