بخشی از مقاله
چکیده
خط پروژه بعضی از بزرگراه ها داخل زمین اجرا می شوند . اجرای چنین طرحهائی ضمن داشتن محاسنی ، بعضاً با مشکلاتی از نظر تأثیر آبهای زیرزمینی مواجه می گردند . بزرگراه صیاد شیرازی نیز یکی از طرحهائی در شهر اصفهان است که داخل زمین اجرا شده . این بزرگراه بخشی از رینگ سوم ترافیک شهر اصفهان ، حدفاصل پل غدیر و خیابان جی را شامل می گردد . خط پروژه قسمت اعظم طرح فوق داخل زمین و حداکثر تا عمق حدود 6 متر داخل زمین احداث گردیده .
در این پژوهش نوسانات سطح آب زیرزمینی در طول مسیر فوق ، براساس اندازه گیریهای سطح آب زیرزمینی در شهر اصفهان ، در سالهای 1378 و 1379 و برداشت سطح آب زیرزمینی در طول مسیر در تیرماه و مهرماه سال 1382 مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت . تعدادی از نتایج حاصل عبارتند از : اولاً سطح آب زیرزمینی در سالهای 78 و 79 در طول قسمتی از مسیر بزرگراه بالاتر از خط پروژه بوده . ثانیاً در ترسالیهای 2 سال متوالی و بیشتر ، امکان آبگرفتگی قسمتی از مسیر زیاد است .ثالثاً باتوجه به اینکه در سالهای گذشته اکثر اراضی اطراف مسیر فوق از کاربری کشاورزی به مسکن تبدیل شده و همچنان نیز ادامه دارد ، بدلیل کاهش برداشت از آبهای زیرزمینی و تغییر در بیلان ، امکان افزایش سطح آب زیرزمینی در طول مسیر در آینده وجود داشته و احتمال اینکه مسئله حادتر شود دور از انتظار نمی باشد . رابعاً در قسمتهائی از مسیر که سطح آب زیرزمینی نزدیک خط پروژه گردد ، امکان نشست وجود دارد . خامساً چون آبهای سطحی حاصل از بارندگی ، در سبتیک تانکهای احداث شده در خط القعر ها هدایت می گردند ، در مواقع بالا آمدن سطح آب زیرزمینی ، نفوذ پذیری سبتیک تانکها تحت تأثیر قرار گرفته و در مواقع بارندگی احتمالاً آب در خط القعرها جمع می شود . سادساً نیروهای زیر فشار حاصل از بالاآمدن سطح آب زیرزمینی می تواند مشکلاتی را برای بزرگراه ایجاد نماید .
با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش پیشنهادات زیر ارائه گردید :
-1 مطالعات آبهای زیرزمینی و سطحی چنین طرحهائی با حساسیت بیشتری انجام پذیرد .
-2 در شهرها - بخصوص شهر اصفهان - چاهکهای مشاهده ای با پراکنش مناسب احداث شده و نوسانات سطح آب زیرزمینی داخل آنها ، همه ماهه اندازه گیری و اطلاعات حاصل جهت تحلیل و جلوگیری از مشکلات ناشی از افت و خیز سطح آب زیرزمینی ، به GIS شهری انتقال یابند .-3 در مناطقی که احتمال آبگرفتگی وجود دارد ، خیابانها و بزرگراهها حتی الامکان داخل زمین اجرا نشوند . : -4 در نقاط بحرانی بزرگراه صیاد شیرازی - تقاطع علامه امینی - زهکش پیش بینی گردد تا در مواقع حاد بتوان با پمپاژ سطح آب را کنترل نمود .-5 در محدوده 500 متری طرفین پل غدیر از احداث هرگونه سد سنگریزه ای ، جهت بالا آمدن سطح آب داخل رودخانه ، جداً خودداری گردد - چون باعث افزایش سطح آب زیرزمینی در محدوده طرح می شود - . -6 تأثیر تغذیه آبهای زیرزمینی توسط مادیهائی که مسیر بزرگراه را قطع می کند قابل توجه می باشد . به همین دلیل در مواقع بحرانی ضروریست حدود 500 متر از طرفین مادیهائی که مسیر بزرگراه را قطع می کنند ، غیر قابل نفوذ گردد - مادی نیاصرم - .-7 شعاع تأثیر و مخروط افت چاههای فضای سبز که نزدیک نقاط بحرانی طرح هستند ، مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا در مواقع بحرانی بتوان از آنها جهت کنترل سطح آبهای زیرزمینی محدوده طرح استفاده نمود .
واژه های کلیدی :
مقدمه و بررسی منابع
مطالعات مرتبط با مهندسی منابع آب هر پروژه از اهمیت تعیین کننده ای برخوردار است . اغلب مشاهده گردیده که به دلیل عدم دقت و یا انجام ندادن مطالعات فوق ، پروژه پس از افتتاح با مشکلاتی روبه رو شده است . برای مثال قسمتی از مسیر یکی از بزرگراه های شهر اصفهان که در اواخر سال 1381 افتتاح گردید ، چند روز پس از افتتاح ، نشست نمود و باعث خسارات مالی و جانی گردید . همچنین بزرگراه فوق ، پس از وقوع رگبار 82/1/31 در شهر اصفهان با مشکل آبگرفتگی روبرو شد .
با توجه به موارد فوق در این پژوهش تأثیر نوسانات سطح آب زیرزمینی در طول مسیر بزرگراه صیاد شیرازی که قمستی از رینگ سوم ترافیک شهر اصفهان بوده و هم اکنون در حال اجرا است ، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت . طول این بزرگراه حدود 3 کیلومتر و حد فاصل پل غدیر و خیابان جی واقع شده و قسمت اعظم آن در داخل زمین احداث گردیده . احتمالاً در صورتیکه در هنگام طراحی ، مطالعات آبهای سطحی و زیرزمینی آن با حساسیت بیشتری انجام پذیرفته بود ، خط پروژه این بزرگراه داخل زمین پیشنهاد نمی گردید .
جهت انجام مطالعات آبهای زیرزمینی اطلاعات کامل و به هنگام ، از نوسانات سطح آب زیرزمینی در شبکه چاههای مشاهده ای با پراکنش مناسب در محدوده طرح الزامی است . متأسفانه در زمان انجام پژوهش اطلاعات فوق بدلیل عدم وجود شبکه چاههای مشاهده ای در محدوده طرح ، اجباراً از اطلاعات موجود در رفرنس 7]و[9 و چند برداشت در طول مسیر استفاده گردید .
بطور کلی شناسائی اراضی آبدار ، خود اندیشه ای خاص را می طلبد که ایرانیان از مبتکرین اصلی آن بوده اند
. [3] چنانچه گاهی از راه شناسائی خاکهای آبدار ، به رودخانه های زیرزمینی نیز دست یافته و آن را به طریق ثقلی - قنات - استحصال می کرده اند . کم و کیف قناتها از لحاظ عمق مادرچاه - بعضاً تا 300 متر - و طول آن تا
